Geert Buelens - De jaren zestig. Een cultuurgeschiedenis

De jaren 60 zijn nog altijd bezig, schrijft Geert Buelens terecht in een boek dat ook niet gauw ophoudt, het is bijna duizend pagina’s dik. De omwentelingen uit de sixties openbaren zich nog elke dag in ons bestaan, en in de discussies over het beruchte decennium duurt de ideologische polarisering, toen geboren, nog altijd voort.

Buelens’ invalshoek is de cultuur, in een prettig brede zin dan: over het mondiaal oprukkende Hilton-imperium schrijft hij even interessant als over de negritude, de twist en de bossanova en Brigitte Bardot. Regisseurs, muzikanten, fotografen, architecten, beeldend kunstenaars, schrijvers en intellectuelen beschrijft hij als seismografen en katalysatoren van de culturele vernieuwing. Zeker de filmfanaat komt bij Buelens aan zijn trekken, en ook de muzikale ontwikkelingen volgt hij tot in de verste uithoeken. Zijn aanpak is bovendien mondiaal, dat moet wel voor een decennium waarin de wereld, gezien vanuit de Apollo 8, een kleine blauwe, kwetsbare bol is geworden. Het geeft hem ook de kans de in zijn ogen belangrijkste machtsverschuiving in dat tijdsgewricht te duiden: de dekolonisatie.

In ‘De jaren zestig’ wisselen chronologische hoofdstukken elkaar af met thematische dwarsdoorsneden van het decennium. En dan zijn er nog de ettelijke lijstjes met culturele prestaties van allerlei aard – simpele (‘Tien liedjes uit 1968’), maar ook originele (‘Tien niemendalletjes die toch kunst waren’). Een lijstje dat extra aandacht verdient, gezien Buelens’ reputatie als dichter en professor Nederlandse literatuur, is dat van de tien dichtbundels die hij ons wil doen onthouden. Daar zit één Nederlandstalig werk tussen, het debuut van Fritzi ten Harmsen van der Beek, ‘Geachte muizenpoot en achttien andere gedichten’, uit 1965, met een overtuigend citaat erbij. Het wemelt in het boek trouwens van de interessante citaten, als motto of in het betoog verweven. Humo’s Marc Mijlemans mag een definitie van pop leveren: ‘Dat is pop. Het ontheft je even, recht je rug en loopt dan weer door.’ Met dat alles krijgt ‘De jaren zestig’ het aanschijn van een encyclopedie, maar dan wel een bijzonder leesbare.

Buelens situeert de aftrap van het decennium in Brasilia, in 1960 even de Hoofdstad van de Hoop, aan het eind van het decennium de zetel van een dictatuur. Hoop op een nieuw begin was er wel meer in dit romantische tijdperk, een hoop die verderop altijd weer te pletter slaat in de uitstekende alinea’s over Cuba, Israël, China en Parijs, maar aan het fundamenteel optimistische karakter van die jaren schrijft Buelens wel de blijvende aantrekkingskracht ervan toe. Hij houdt ervan te rammelen met de clichés over de jaren zestig. Het decennium dat al gauw verbonden wordt met een versnelling in de secularisering, blijkt bij beter kijken een tijdperk dat wat betreft kunst en cultuur bezeten was door religie (‘Jesus Christ Superstar’!), en veel meer dan een periode van love and peace ging het om een ‘gepijnigd tijdperk’ vol geweld. Hij vergeet bij alle belangstelling voor de tegencultuur ook niet de mainstream ontwikkelingen: de film en de soundtrack van ‘The Sound of Music’ waren populairder dan The Beatles. Net zo min mist hij de kans eraan te herinneren hoe beperkt de beruchte seksuele revolutie nog was, bekeken vanuit het standpunt van vrouwen of holebi’s.

Buelens’ terugblik is nergens nostalgisch. De culturele en politieke ontwikkelingen die hij opsomt, krijgen meteen een bedachtzaam commentaar. Dikwijls zullen lezers dingen vernemen waar ze nog nooit van hebben gehoord. Parijs was niet alleen de stad waar de verbeelding aan de macht kwam, er dreven ook lijken in de Seine: in 1962 vermoordde de politie er in enkele maanden tijd 120 Algerijnen. Anders dan in menig sixties-kijkboek gaat het hier niet om het geheugen even opfrissen, er wordt een kader aangereikt om een halve eeuw later belangwekkende evoluties beter te begrijpen.

Zelf formuleert Buelens niet al te veel brede beschouwingen in een poging tot een welhaast onmogelijke synthese. Hij stipt wel een aantal belangrijke erfenisstukken aan, en kijkt vooral met een intelligente bril naar de duizenden evenementen die van de sixties een nog altijd overborrelend decennium maakten.

Ocharme, de boekenkast die dit boek missen moet.