Geert Noels, Herman Brusselmans, Kyra Gantois en Paul Verhaeghe verklappen voor wie ze kiezen: 'Vragen om bedrog'
Het vertrouwen in de politiek scheert niet bepaald hoge toppen, de eeuwige partijtrouw is met uitsterven bedreigd, het spektakel van het polariseren wekt ergernis en vervreemding. Het wordt dan ook voor veel kiezers steeds moeilijker: op wie te stemmen? De twijfelaars tot in het stemhokje krijgen hulp van twintig wijzen, die het taboe op het stemgedrag doorbreken en hun keuze motiveren. Humo helpt u over de kiesdrempel.
'Een blanco stem is een opgestoken middenvinger naar de politiek. En ik heb veel zin om dat ook te doen'
Geert Noels: ‘Vragen om bedrog’
GEERT NOELS (macro-econoom, auteur en stichter van Econopolis) «De campagne mist vuur en inspiratie. Het was beter geweest als er meteen na de val van de regering verkiezingen waren uitgeschreven. Toen was er een grotere betrokkenheid bij de burger en was de inzet duidelijk: was dat migratiepact het waard? Daarna kwam het klimaat op de voorgrond, maar dat is weggedeemsterd. We hebben alle argumenten al tien keer gehoord, laat die verkiezingen nu maar komen.»
HUMO Welk thema mist u in de campagne?
NOELS «Er heerst een grote onvolwassenheid over de portemonnee van de Belgische staat. Die is leeg, maar de partijen doen alsof het tournée générale is, zoals Frank Vandenbroucke terecht heeft opgemerkt. Hendrik Bogaert is één van de weinigen die het gat in de begroting niet minimaliseert, maar hij roept in de woestijn.»
HUMO Theo Francken zei ooit dat je in België geen verkiezingen wint met een begroting in evenwicht.
NOELS «In het buitenland wel. Nederlanders en Duitsers vragen zich af welke politici goede huisvaders zijn en aan wie ze de sleutels kunnen toevertrouwen. In België is het eerder: ‘Met wie wordt het een plezante busreis en welke partij belooft de meeste gratis pinten?’ Na de verkiezingen blijkt dan dat de politici geen volle glazen serveren, maar een gepeperde factuur. Zo creëer je frustraties bij je bevolking. Anderzijds krijgt een volk ook de politici die het verdient. Door op partijen te stemmen die zoveel beloven, vráágt men om bedrogen te worden. Ook de kiezer moet dus volwassen worden.»
HUMO Welke verantwoordelijke partij mag op uw stem rekenen?
NOELS «Ik stem al lang blanco, omdat ik absoluut neutraal wil blijven. Als je hebt gestemd voor een bepaalde partij, sluimert dat onvermijdelijk door in je opinies en dat wil ik niet. Maar ik raad de burgers aan om wél een nuttige en weloverwogen stem uit te brengen.»
HUMO Hebt u dat in het verleden ook gedaan?
NOELS «Ja, maar dat werd telkens een afknapper. Het verschil tussen de campagnepraatjes en de bestuursdaden is te groot.»
HUMO Gelooft u in het scenario dat Bart De Wever vorige week schetste: een linkse regering die ‘onder het mom van het klimaat de ruggengraat van de Vlaamse economie breekt’?
NOELS «In Wallonië komt die regering er wellicht. De vraag is of Groen, de SP.A en CD&V bereid zijn om dat ook federaal mogelijk te maken door met een minderheid aan Vlaamse kant te besturen. Als we het land structureel willen hervormen, is zo’n regering geen aantrekkelijk scenario. François Hollande heeft dat recept in Frankrijk geprobeerd en heeft gefaald. Toen kwam Emmanuel Macron met een weldoordacht programma om het land op dieet te zetten. Maar ook daar kwam een stevige reactie van de gele hesjes op. Structureel hervormen is niet eenvoudig. En bij ons is het nog moeilijker door de asymmetrie tussen Vlaanderen en Wallonië. Daarin volg ik Bart De Wever. Zelfs de beperking van de werkloosheid in de tijd is taboe, terwijl dat nodig is. Onze economie heeft de wind in de rug, en toch slagen Wallonië en Brussel er niet in om de werkloosheid af te bouwen. Dat is problematisch.»
Herman Brusselmans: ‘De Wever is geen kalf’
HUMO In ‘Iedereen kiest’ zeg je elke avond dat politici die niet opkomen voor de liberalen, bij de verkeerde partij zitten. Zo overtuigd blauw, Herman?
HERMAN BRUSSELMANS (schrijver) «Het is een running joke, ik had ‘liberalen’ net zo goed kunnen vervangen door ‘socialisten’. Vroeger was ik overtuigd links, maar ik kom ook uit een zelfstandigenfamilie en mijn vader was een overtuigde liberaal. Daardoor heb ik altijd tussen de SP.A en Open VLD geschipperd. Hoe zeggen ze dat ook weer? ‘Als je op je 20ste niet links stemt, heb je geen hart, als je op je 40ste nog links stemt, heb je geen verstand.’
»In de Stemtest kwam ik bij Groen uit. Maar iedereen komt bij Groen uit, dus wat is dat waard? Er is iets mis met die vragen. ‘Moeten de huursubsidies uitgebreid worden?’ Natuurlijk. ‘Moeten dieren meer ruimte krijgen?’ Uiteraard. Zo kom je bij Groen uit.»
HUMO Maar u wilt niet voor hen stemmen?
BRUSSELMANS «Het klimaat is belangrijk, maar ik weet niet meer wat ik erover moet denken. Aan de ene kant roepen de groenen dat het over twaalf jaar allemaal om zeep is, aan de andere kant lees ik in het Humo-interview met Bart De Wever dat de mensheid altijd de neiging heeft om te denken dat de wereld naar de kloten gaat, en dat dat achteraf telkens een scheet in een fles blijkt te zijn. De Wever is geen achterlijk kalf: hij doet me twijfelen. De komende dagen ga ik me nóg beter informeren.»
HUMO U vond Theo Francken ook ‘geen rechtse zak’.
BRUSSELMANS «Daar heb ik veel commentaar op gekregen. Wat migratie betreft, ben ik nochtans eerder links. Maar ik heb zijn boek gelezen en was verrast door zijn menselijkheid. Hij vindt dat vluchtelingen dichter bij huis moeten worden opgevangen en dat ze daar asiel moeten aanvragen, zodat wij de mensen die we erkennen, veilig kunnen laten overkomen. Dat is beter dan ze in het Brusselse Noordstation te laten liggen. Dat is toch wat anders dan Vlaams Belang, dat geen enkele Syrische vluchteling meer wil binnenlaten.»
Kyra Gantois: ‘Metallica en Drake’
KYRA GANTOIS (klimaatactiviste) «Ik blijf wellicht tot in het stemhokje twijfelen tussen Groen of blanco. Groen is de enige partij die het klimaatprobleem écht wil aanpakken. Ze hebben een ambitieus plan op tafel gelegd, dat de anderen op een oneerlijke manier hebben afgemaakt. Alleen al daarom zou ik voor Groen willen stemmen. Maar wij zeggen al sinds het begin van onze marsen dat we tegen de politiek zijn, omdat het systeem gewoon niet werkt. Deze week hoorde ik dat alle blancostemmers samen de tweede grootste partij van België zouden vormen. Ze zijn met meer dan één miljoen! En ik begrijp perfect waarom. Politici beloven van alles, maar na de verkiezingen verandert er niks. Daardoor voelen mensen zich in de zak gezet. Een blanco stem is een opgestoken middenvinger naar de politiek. En ik heb veel zin om dat ook te doen.»
HUMO Heb je er nog niet aan gedacht om zelf in de politiek te stappen en het systeem te veranderen?
GANTOIS «No way! Veel politici menen het goed, maar kunnen in hun eentje niets veranderen. Ze worden geboycot door anderen en de mond gesnoerd door hun eigen partij. Ik zou me ook nooit kunnen terugvinden in één partij. Wij, jongeren, zijn geen hokjesdenkers. Vroeger vereenzelvigden mensen zich met één ideologie, net zoals ze zich identificeerden met één muziekgenre. Wij doen dat niet. Wij kunnen even hard genieten van Billie Eilish als van Metallica, Bruno Mars en Drake.»
HUMO Bart De Wever had vorige week een boodschap voor jullie: ‘Leer uw geschiedenis. De laatste tweehonderd jaar slagen wij er dankzij innovatie in om ecologische en energiecrisissen beheersbaar te maken. Maar wie roept dat de apocalyps om de hoek staat, wordt altijd sneller geloofd.’
GANTOIS «Wij zijn geen doemdenkers. Wij zeggen niet dat de wereld over tien jaar om zeep is. Maar we zijn hem wel flink aan het verknoeien, en we kunnen dat nog oplossen door nú maatregelen te nemen. Meer dan 26.000 wetenschappers hebben zich achter onze beweging geschaard. Denkt Bart De Wever dat die mensen op hun hoofd zijn gevallen? Maar het is natuurlijk makkelijker om een paar jonge meisjes met de grond gelijk te maken om stemmen te winnen dan om de échte problemen op te lossen.»
Paul Verhaeghe: ‘Fouten herhalen’
PAUL VERHAEGHE (professor klinische psychologie) «Ik stem nooit op personen, maar ik kies in functie van een programma. Deze keer ga ik voor de partij die de meeste garanties biedt om daadwerkelijk de grootste twee problemen aan te pakken: de klimaatverandering en de sociale ongelijkheid. Het klimaat overschaduwt alles, maar de regering heeft er niets aan gedaan.
»De sociale ongelijkheid ligt aan de basis van stijgende cijfers inzake agressie, drugsgebruik, de uitval van kinderen op school en tienerzwangerschappen, en van dalende cijfers inzake mentale en lichamelijke gezondheid, sociale mobiliteit, sociaal vertrouwen en het welbevinden van kinderen. Die effecten zijn zichtbaar in álle sociale lagen van de bevolking. In de voorbije regeerperiode is de ongelijkheid toegenomen, en níét door de immigratie, dat is gewoon een flauw excuus om het eigen falen goed te praten.»
HUMO Kortom, u gaat voor Groen stemmen?
VERHAEGHE «Ik wil geen voorbeeldgedrag stellen. Liever laat ik de mensen zelf nadenken over wat ze inhoudelijk belangrijk vinden, zodat ze daar hun stem op kunnen baseren.»
HUMO Wat valt u op in de campagne?
VERHAEGHE «Het gebrek aan ernst. Het is een combinatie tussen een goednieuwsshow en de goede voornemens op oudejaarsavond. Het is haast lachwekkend hoe de regeringspartijen hun mislukkingen verdoezelen, terwijl de andere partijen vooral sloganeske beloftes doen over het paradijs dat zij zullen installeren, en dat ons niets zal kosten. Politici onderschatten de intelligentie van hun kiesvee, en zijn dan verwonderd dat mensen hen ongeloofwaardig vinden. Het stijgende aantal blanco- en proteststemmen en het toenemende populisme zijn het rechtstreekse gevolg van regeringen die hun kiezers niet ernstig nemen.»
HUMO Hebt u spijt van een stem die u in het verleden hebt uitgebracht?
VERHAEGHE «Ja, omdat we de voorbije legislaturen systematisch genaaid werden. Wát we ook kiezen, waarvoor we ook op straat komen, de politiek blijft dezelfde fouten herhalen. Toch zal ik opnieuw een geldige stem uitbrengen.»
HUMO Maar u gelooft u niet meer in de politiek?
VERHAEGHE «Sinds mijn studiewerk voor het boek ‘Autoriteit’ geloof ik niet meer in het systeem van algemene verkiezingen. Dat heeft ons een particratie opgeleverd, waarin een kleine groep mensen aan de touwtjes trekt. Volgens éminence grise Luc Huyse leidt dat onvermijdelijk tot corruptie. De ‘verkozenen des volks’ hebben geen impact meer. Ze stemmen zoals het politbureau het hun opdraagt, vandaar de lege banken in het parlement: de beslissingen zijn toch al genomen.
»Ik geloof veel meer in deliberatieve of participatieve democratie. Informeer een representatieve groep burgers over een onderwerp, laat hen daar een periode over discussiëren, geef hun op het einde van de rit beslissingsrecht, en wat blijkt? Systematisch maken zulke burgerplatforms keuzes die op middellange termijn goed zijn voor de hele maatschappij. We hebben een nieuw soort politici nodig, die zo’n participatieve democratie willen installeren en coachen.»
