Geniet van de koelte nu het nog kan: ‘Dit is de koudste zomer van de rest van ons leven’

Immense bosbranden en overstromingen, mislukte oogsten, verzengende hittegolven, droge rivierbeddingen en sneuvelende temperatuurrecords: ook deze zomer zijn de berichten over weerkundige rampspoed amper bij te houden. De klimaatverandering laat zich harder dan ooit gelden en het weinig opbeurende nieuws is dat het niet meer beter wordt. Zonder actie zal het zelfs nog veel erger worden, en toch is het nog niet te laat. ‘Maar we hebben echt niet veel tijd meer: dit is een cruciaal decennium,’ zegt klimatoloog Wim Thiery (VUB).

Een greep uit de nieuwskoppen van de voorbije weken: de Middellandse Zee wordt getroffen door een enorme hittegolf onder water; in Californië woedt de grootste bosbrand uit de geschiedenis van de staat; de hittegolf die vorige maand als een verstikkende stolp over delen van Europa stond, heeft in Spanje, Portugal en het Verenigd Koninkrijk duizenden levens geëist; in het zuidwesten van de VS kent men de ergste droogte sinds het jaar 800; en in Pakistan, waar in maart bij temperaturen van bijna 50 graden de vogels dood uit de lucht vielen, spoelden overstromingen hele dorpen weg.

Om ook hun bijdrage aan de sfeer te leveren, lieten glaciologen weten dat de Alpengletsjers sneller dan ooit ijs en sneeuw verliezen en een hittegolf in Noord-Groenland in welgeteld drie dagen tijd 18 miljard ton ijs heeft doen smelten. Intussen doorstonden wij hier de droogste julimaand sinds 1885, tot stijgende wanhoop van Frank Deboosere en vele boeren.

Wat ieder weldenkend mens zich dan afvraagt: wat staat ons de komende jaren nog te wachten? Dat wordt ons helder toegelicht door Wim Thiery (35), professor klimaatwetenschap aan de VUB, die dagelijks met zijn neus in de klimaatgrafieken zit.

Wim Thiery «Deze zomer hadden we in België de tweede warmste dag sinds het begin van de metingen. Elk jaar sneuvelen er ook een tiental dagrecords. We hebben een klimaat op steroïden, waarbij records niet alleen keer op keer worden gebroken, maar met zeer grote marges worden verpulverd. In Antarctica is de voorbije winter, toen het daar zomer was, het dagrecord met meer dan 25 graden gebroken. Klimatologen noemen dat freak events.

»Dat soort records zal blijven sneuvelen. Er is een bekende meme met Homer en Bart Simpson. Daarin klaagt Bart: ‘Dit is de warmste zomer van mijn leven.’ Waarop Homer repliceert: ‘Het is de koudste zomer van de rest van je leven.’ Dat vat het mooi samen.»

HUMO Een paar weken geleden trok een hittegolf over Europa. De oorzaak was een hittekoepel die zich boven Zuid-Europa bevond en langzaam naar het noorden trok. Hoe ontstaat zoiets?

THIERY «Het begint wanneer een hogedrukgebied geblokkeerd raakt door een zwakke straalstroom. Dat is een supersnelweg van wind die op 8 à 10 kilometer hoogte van het westen naar het oosten blaast. Via die snelweg komen onze weersystemen, de hoge- en lagedrukgebieden, vanuit de Atlantische Oceaan tot hier. Als de straalstroom erg snel blaast, is hij recht, en volgen de weersystemen elkaar snel op.

»De straalstroom ontstaat door het temperatuurverschil tussen de tropen en het poolgebied. Omdat de polen sneller opwarmen, daalt dat temperatuurverschil. De straalstroom wordt in de zomer zwakker, waardoor hij kan meanderen. In die bochten kunnen weersystemen vast komen te zitten. Je kunt dan een lagedrukgebied hebben dat, zoals vorig jaar, dagenlang boven Wallonië en het westen van Duitsland blijft hangen, met overstromingen als gevolg. Als een hogedrukgebied op dezelfde manier geblokkeerd raakt, spreken we van een hittekoepel. Een paar weken vóór de overstromingen van vorig jaar was er zo één in Canada. Daar werd het toen 49 graden.

»Volgens een recente studie nemen de intensiteit en de frequentie van de hittegolven in Europa drie tot vier keer sneller toe dan in gebieden met een soortgelijk klimaat, zoals de VS. De onderzoekers linken dat aan de zogenaamde dubbele straalstroom. De straalstroom kan namelijk in stukken breken. Dan ontstaan er gebieden met weinig wind, en dat zijn ideale plaatsen voor hogedrukgebieden om zich in te nestelen.»

HUMO De straalstroom was niet het enige versterkende effect.

THIERY «Klopt. Omdat het de voorbije maanden amper geregend heeft, is de bodem kurkdroog. In normale omstandigheden doet zonne-energie water uit de bodem verdampen. Maar als die droog is en er geen water te verdampen valt, warmt die energie de lucht boven het oppervlak op. Zo ontstaan er makkelijker hogere temperaturen. Die warme lucht leidt tot een verdere uitdroging van de bodem en zo beland je in een vicieuze cirkel, waarbij hittegolven en periodes van droogte elkaar versterken. Klimatologen vreesden in de lente al dat het een hete, droge zomer zou worden.»

HUMO Door de kronkelende straalstroom kunnen verschillende hittekoepels tegelijk ontstaan. Het risico bestaat dat ze uitgerekend boven belangrijke graanschuren van de wereld blijven hangen. Sinds het conflict in Oekraïne weten we hoe snel de wereldwijde graantoevoer verstoord kan raken.

THIERY «De straalstroom gaat de wereld rond. Als hij meandert, kun je het aantal bochten tellen. Dat aantal varieert, maar bij vijf tot zeven bochten raakt hij gekneld tussen bergketens – in de VS zijn dat bijvoorbeeld de Rocky Mountains, die van noord naar zuid lopen. Net boven de graanschuren van het noordelijk halfrond, gebieden met heel veel landbouw, ontstaan dan hogedrukgebieden. En in de zomer betekent dat: hittegolven. Dat kan tot slechtere of zelfs mislukte oogsten leiden.

»In 2010 is er al een zware hittegolf geweest in Rusland. Daarna kwam er een verbod op de export van graan, met een wereldwijde piek van de graanprijs tot gevolg. Dat hebben ze vooral in Afrika gevoeld, waar een aantal landen erg afhankelijk zijn van de import van graan uit Rusland en Oekraïne. We weten dus al meer dan tien jaar dat een hittegolf in één gebied tot problemen elders in de wereld kan leiden.

»Vandaag bevinden we ons in een soort perfecte storm. Er is de oorlog in Oekraïne tussen twee grote graanproducenten, en tientallen miljoenen tonnen graan liggen er in havens en schuren. Er was echter ook een grote droogte in Latijns-Amerika, de VS en West-Afrika. Ook daar is de voedselproductie sterk verminderd. En Indonesië had tijdelijk een exportverbod uitgevaardigd voor bepaalde landbouwproducten. Allerlei extremen komen samen, waardoor de gevolgen veel groter zijn. Zo komt de voedselbevoorrading van bijvoorbeeld Afrika ernstig in het gedrang.»

HUMO De gemiddelde temperatuur stijgt, maar de hitte- extremen nemen nog veel sneller toe.

THIERY «Inderdaad. Land warmt nu eenmaal sneller op dan oceanen, want het is moeilijker om één liter water op te warmen dan één kilogram aarde. En door de oceaanstromingen vermengen warm en koud water zich. Daarnaast heb je de secundaire effecten van de straalstroom en de hittedroogte. Die elementen samen maken dat warme dagen op het land sneller opwarmen dan het wereldwijde gemiddelde. Dat zien we bij ons ook. In Ukkel is de temperatuur al meer dan 2,5 graden gestegen sinds het begin van de metingen, terwijl we wereldwijd aan 1 graad opwarming zitten.»

HUMO België, en zeker Vlaanderen is erg verstedelijkt, en in de steden is het nog een paar graden warmer dan op het platteland.

THIERY «Hittegolven slaan extra hard toe in de steden. Beton, baksteen en asfalt nemen overdag warmte op en geven die ’s nachts weer af, waardoor steden veel minder afkoelen. Zo’n hitte-eiland ontstaat vooral op onbewolkte dagen, als veel energie van de zon de stad kan bereiken. Maar voor Ukkel verklaart dat effect maar een fractie van de totale opwarming. Die is voor het overgrote deel een gevolg van de klimaatverandering.»

HUMO Ook de oceanen warmen op. In de Atlantische Oceaan ontstaan orkanen daardoor steeds oostelijker, en is het niet ondenkbaar dat ze ooit de West-Europese kusten bereiken. Volgens wetenschappers van het Nederlandse KNMI zou dat nog dit decennium al het geval kunnen zijn. De orkaan Ophelia, tot nog toe de meest oostelijke die we hebben gezien, zwakte in 2017 maar net op tijd af.

THIERY «We zien de paden van de orkanen verschuiven. Voor de vorming van een orkaan zijn er oceaantemperaturen van 25 graden of meer nodig en door de opwarming krijgen orkanen meer speelruimte in onze richting. Maar in tegenstelling tot wat je zou verwachten, zijn er niet méér orkanen dan vroeger. Ze worden wel steeds vernietigender. Hoe warmer de zee, hoe onstabieler de lucht erboven wordt, en hoe krachtiger de orkaan. Een ander bekend fenomeen is dat warmere lucht meer vocht kan bevatten. Als orkanen beginnen uit te regenen, produceren ze veel meer neerslag.

»Als ze aan land komen, stuwen ze het zeewater tegen de kusten op. Dat noemen we de stormvloed. Door de stijging van de zeespiegel staat de zee op veel plaatsen in de wereld al hoger. Door zo’n stormvloed zal het water dieper het land in gestuwd worden en meer schade aanrichten. Orkanen hebben ook meer de neiging om te blijven hangen, met lokaal zware regenval en overstromingen tot gevolg. Een voorbeeld daarvan was Harvey, de orkaan die in 2017 Texas trof en één van de meest verwoestende uit de recente Amerikaanse geschiedenis werd.»

CORONADIP

HUMO Op welke mate van opwarming stevenen we af? Daarover doen uiteenlopende ramingen de ronde.

THIERY «De wetenschap is heel duidelijk. De vraag is alleen waar je rekening mee houdt. Als we de gemiddelde temperatuur van de laatste twintig jaar vergelijken met het begin van de industriële periode, zitten we nu aan een opwarming van 1 graad. Kijk je naar de laatste tien jaar, dan kom je aan 0,95 tot 1,2 graden. Het VN-klimaatpanel gaat uit van de laatste twintig jaar en houdt het op 0,99 graden, maar het gaat momenteel ongelofelijk hard: per decennium warmt het 0,2 graden op.

»Waar dat zal eindigen? Er zijn, afhankelijk van onze beperking van de CO2-uitstoot, verschillende scenario’s mogelijk. Het business-as-usual-scenario kijkt naar wat landen echt doen: dan zitten we aan een opwarming van 2,7 graden tegen het einde van deze eeuw. Ik kan je garanderen: in die wereld wil je niet leven. Elk jaar komen alle landen samen op een VN-klimaatconferentie. De bekendste is die van 2015 in Parijs. Daar is afgesproken om de opwarming te beperken tot ruim onder de 2 graden, bij voorkeur tot 1,5 graden. Dat was revolutionair omdat er voor het eerst een concrete doelstelling werd vastgelegd.

»In Parijs heeft men ook afgesproken hoe we dat voor elkaar moeten krijgen. Ieder land moet plannen opstellen waarin het zijn klimaatambities uiteenzet, en die aan de VN voorleggen, zodat die de invloed op de opwarming kan berekenen. De plannen krijgen om de vijf jaar een update, en de landen mogen hun ambitie alleen verhogen. Na Parijs konden we met die plannen de opwarming beperken tot 3 graden. In 2021 was er een conferentie in Glasgow en uit de updates tot 2030 blijkt dat we uitkomen op 2,4 graden. Dat is een beetje beter, maar nog altijd ver onder de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs.

»Nu, sommige landen en ook de Europese Unie hebben zich ertoe verbonden klimaatneutraal te worden. Voor de EU is dat tegen 2050, voor China tegen 2060 en voor India tegen 2070. Canada, Zuid-Korea, Japan en enkele andere landen hebben soortgelijke beloften gedaan. Als we ervan uitgaan dat iedereen die doelstellingen haalt, is een opwarming van 2,1 graden in plaats van 2,4 graden mogelijk. En als je meerekent wat nog niet in concrete plannen is gegoten, maar wat de verschillende landen wel hebben aangekondigd, kom je onder de 2 graden uit. Er is echter een enorm verschil tussen dat zeer optimistische scenario en de realiteit, waarbij we nog altijd op 2,7 graden afstevenen. Hittegolven luisteren niet naar de aankondigingen op Twitter van presidenten en premiers. Die reageren alleen op de CO2-concentratie in de lucht, en de actie die echt wordt ondernomen. En die is momenteel onvoldoende.»

HUMO Om aanschouwelijk te maken wat de verschillende opwarmingsscenario’s concreet betekenen, hebt u samen met enkele collega’s de website myclimatefuture.info in het leven geroepen.

THIERY «Die is voortgesproten uit een wetenschappelijk artikel van vorige herfst. Daarin hebben we voor elk land en voor elke generatie geboren tussen 1960 en 2020 berekend hoeveel klimaatextremen iemand in de loop van zijn of haar leven zal meemaken – hittegolven, droogtes, mislukte oogsten, overstromingen, bosbranden en tropische cyclonen. Het interessante is dat je zo generaties met elkaar kunt vergelijken. In een scenario van 1,5 graden opwarming zullen kinderen die in 2020 geboren worden, vier keer meer hittegolven meemaken dan de generatie die in 1960 is geboren. Bij 2 graden opwarming is dat zes keer meer, en bij 2,4 graden zullen kleinkinderen zeven keer meer hittegolven meemaken in vergelijking met hun grootouders.

»Een kind dat in 2020 wordt geboren in een scenario van 3,5 graden opwarming – en met het huidige beleid is dat niet ondenkbaar – zal 44 keer meer hittegolven meemaken dan iemand die leeft in een wereld zonder klimaatverandering. Voor een kind dat in 2020 6 jaar oud is, niet toevallig de leeftijd van mijn oudste zoontje, zijn dat bij een scenario van 3 graden opwarming tegen het einde van de eeuw twee keer zoveel bosbranden, twee keer zoveel tropische cyclonen, drie keer zoveel overstromingen, vier keer zoveel mislukte oogsten, vijf keer zoveel droogtes en 36 keer meer hittegolven. Dat zijn hallucinante getallen.

»Met de doelstelling van 2,4 graden van de conferentie in Glasgow zullen de 64 miljoen kinderen die in Europa en Centraal-Azië tussen 2015 en 2020 werden geboren, vier keer meer klimaatextremen meemaken dan in een wereld zonder opwarming. In diezelfde periode zijn er 205 miljoen kinderen geboren in zwart Afrika, en die zullen zes keer meer klimaatextremen en meer dan vijftig keer meer hittegolven meemaken. De stijging is dus enorm, en de arme landen worden het hardst getroffen.»

HUMO Ondertussen blazen we nog volop CO2 in de lucht, en door de recente geopolitieke ontwikkelingen zal dat er niet snel op verbeteren.

THIERY «Tijdens de pandemie kende de uitstoot een dip, maar de CO2-concentratie heeft records gebroken. Die CO2-deeltjes blijven eeuwen in de lucht zitten, want van elke ton CO2 die wij uitstoten, nemen de oceanen en de vegetatie slechts de helft op.

»We hebben tijdens de pandemie iets minder CO2 uitgestoten, maar er is er nog wel bij gekomen. Je kunt er je klok op gelijkzetten: elk jaar in april of mei wordt het CO2-record gebroken. De concentratie is nu 50 procent hoger dan bij het begin van de industriële revolutie. Dat is een concentratie die de laatste 800.000 jaar niet is voorgekomen, en waarschijnlijk zelfs de laatste drie miljoen jaar niet. Als we voortdoen zoals nu, bereiken we zelfs een concentratie die de aarde de laatste 25 miljoen jaar niet heeft gekend. Het gaat bovendien ook om de snelheid waarmee de waarden toenemen: die is werkelijk fenomenaal. Zo’n sterke en plotse stijging heeft de planeet in geen miljoenen jaren gekend.»

HUMO Ondertussen woeden overal grote en vaak oncontroleerbare bosbranden. Hebben die een invloed op het klimaat?

THIERY «In een klimaat in evenwicht groeit een bos na een brand weer aan. Maar in een wereld die 2 graden warmer is en meer periodes van droogte en hittegolven kent, hebben de bomen en planten het veel moeilijker om opnieuw aan te groeien. Volgens sommigen moeten we meer bomen planten om de opwarming te stuiten, maar die berekeningen gaan ervan uit dat de bomen zonder problemen kunnen groeien. Hun potentieel om CO2 uit de lucht te halen zou weleens overschat kunnen worden. De grote drijfkracht van de opwarming is en blijft de verbranding van olie, kolen en gas.»

NAAR DE RECHTER

HUMO Door de oorlog in Oekraïne verbranden we weer meer fossiele brandstoffen. Heeft dat een invloed?

THIERY «Duitsland zou vervuilende centrales weer kunnen opstarten om energietekorten op te vangen. Maar net zoals corona het klimaat niet zal redden, zullen zulke ingrepen het klimaat niet de doodsteek geven. De klimaatverandering is een cumulatief proces: elke ton CO2 die we in de lucht pompen, zal een blijvende bijdrage leveren aan de opwarming.»

HUMO Dus als we erin slagen de uitstoot tot nul te herleiden, zijn we nog lang niet verlost van onze problemen?

THIERY «Inderdaad. Als we niets meer uitstoten of evenveel CO2 uit de lucht halen als we erin blazen, dan zou de CO2-concentratie stabiel blijven en de opwarming van de aarde stoppen op het niveau van vandaag, dus 1 graad. De hittegolven zullen dezelfde intensiteit en frequentie blijven hebben. De ijskappen en gletsjers blijven verder afsmelten, want die zijn nog niet in evenwicht, en de zeespiegel zal nog decennia en mogelijk eeuwen blijven stijgen.

»Tot we die nuluitstoot bereikt hebben en het klimaat stabiliseert, blijft de aarde echter opwarmen, en zullen klimaatextremen en hun gevolgen blijven toenemen. Je hoort nu dat we ons moeten aanpassen aan de extremen die we de voorbije jaren hebben gehad. Maar eigenlijk moeten we ons nu al voorbereiden op de hittegolven, droogtes en overstromingen van de toekomst, en die zullen nog extremer en frequenter zijn. Daarom moet het een absolute prioriteit zijn om de uitstoot zo snel mogelijk tot nul te herleiden.»

HUMO Het ziet er niet geweldig goed uit, en niet alleen door de oorlog. De Democratische Republiek Congo gaat enorme stukken waardevol regenwoud veilen en de hoogst biedende mag er olie en gas ontginnen. Grote delen van dat woud bevinden zich op veengebied, waarin gigantische hoeveelheden CO2 zitten die kunnen vrijkomen. Sommigen vrezen voor een klimaatcatastrofe zonder weerga.

THIERY «Het Internationale Energieagentschap heeft berekend dat er geen fossiele brandstoffen meer ontgonnen mogen worden als we de opwarming onder de 1,5 graden willen houden. Alles wat nu nog onaangeroerd in de grond steekt, moet daar blijven zitten. Dat er nog nieuwe ontginningen worden gepland, is dus zeer problematisch. Bedrijven die daar nu nog in investeren en de banken die dat mogelijk maken, gaan regelrecht in tegen het klimaatakkoord van Parijs. Je kunt je afvragen of dat geen schending van de mensenrechten is.

»Er lopen trouwens diverse rechtszaken tegen bedrijven in fossiele brandstoffen wegens de schade die ze nu al aanrichten. Een bekende zaak is die van een Peruviaanse boer tegen RWE, de grootste Duitse energieproducent. Die boer woont onder een gletsjer die afsmelt en zo een meer vult. Het water wordt nu nog tegengehouden door een dam, maar het is een kwestie van tijd voor die doorbreekt en de eigendommen van de boer worden verwoest. Hij argumenteert dat RWE verantwoordelijk is voor 0,47 procent van de uitstoot van broeikasgassen, en dus ook voor 0,47 procent van de schade die zijn huis en land zal oplopen. Daarom moeten ze die vergoeden. Zo’n vonnis zou een belangrijk precedent zijn, en het hoeft niet te verwonderen dat RWE een leger advocaten inzet tegen die ogenschijnlijk pietluttige vraag. Het is maar één voorbeeld, maar als de opwarming zich doorzet, zal het dit soort schadeclaims regenen.

»We zien nu al een golf van klimaatzaken: soms klagen burgers de staat aan, omdat de overheid niet genoeg doet om de opwarming te stoppen. Het beleid strookt niet met het akkoord in Parijs dat ze zelf hebben ondertekend en dat houdt een schending van de mensenrechten in. In België heeft de vzw Klimaatzaak de staat aangeklaagd, en de rechter heeft hen gelijk gegeven en geoordeeld dat het beleid van de Belgische overheden de mensenrechten schendt van de zestigduizend mensen die de aanklacht hebben ingediend. Intussen zijn tal van landen veroordeeld in soortgelijke rechtszaken, maar de link met mensenrechten in de Belgische zaak is een unicum in de wereld. Omdat er op de uitspraak geen reactie van de Belgische overheden kwam en de rechter in eerste aanleg ook geen concrete CO2-reductie heeft opgelegd, heeft de vzw nu beslist om in beroep te gaan. Dat komt dit najaar voor.

»Een tweede type rechtszaken zijn die waarbij men bedrijven in fossiele brandstoffen wil verplichten hun uitstoot te verlagen, zoals het klimaatakkoord van Parijs vraagt. Recent is oliereus Shell veroordeeld: het bedrijf moet de uitstoot tegen 2030 met 45 procent verminderen ten opzichte van 2019. Ook interessant: de rechter heeft gezegd dat het Shell vrijstaat om in beroep te gaan, maar dat het verplicht is het vonnis uit te voeren zolang het beroep lopende is. Dat was een zeer belangrijke uitspraak.

»Nu worden ook CEO’s van fossielebrandstofbedrijven persoonlijk aangeklaagd. De redenering is dat zij maar al te goed weten dat ze de aandeelhouders een rad voor de ogen draaien, want hun bedrijf zal zoveel schadeclaims krijgen dat het mogelijk overkop gaat. En toch blijft de leiding in fossiele brandstoffen investeren.

»Die klimaatrechtspraak is een enorme evolutie. Dat kan een belangrijke rol spelen bij de versnelling van de klimaattransitie.»

SLECHTSTE LEERLING

HUMO Volgens het Internationaal Energieagentschap zou de wereld jaarlijks 2 procent extra van het bnp aan de energietransitie moeten besteden om de nuluitstoot te bereiken. In een opiniestuk in Time wees de Israëlische historicus Yuval Noah Harari erop dat in 2020, vóór het conflict in Oekraïne, 2,4 procent van het globale bnp aan defensie werd uitgegeven. En dat voedselverspilling ons om de twee jaar 2,4 procent van het bnp kost. Zijn conclusie: de energietransitie is perfect betaalbaar. Bovendien gaat het om investeringen in technologie waar we nog lang voordeel uit zullen halen.

THIERY «Dat kan ik alleen maar beamen. De plannen om de wereldwijde economie na corona weer op de rails te krijgen hebben het tienvoudige gekost van wat nodig is om de energietransitie te realiseren en het klimaat te redden. Wind- en zonne-energie zijn nu goedkoper dan gas, olie, kolen en kernenergie. Als je in energie wilt investeren, is het ook economisch de beste keuze om voor hernieuwbare energie te gaan. Hetzelfde met elektrische wagens: op lange termijn zijn ze door de energie-efficiëntie goedkoper dan auto’s op fossiele brandstof. Ook warmtepompen en isolatie brengen op lange termijn alleen maar geld op. Om nog te zwijgen over positieve neveneffecten, bijvoorbeeld de gezondheidswinst: als we het transport massaal elektrificeren, zal de lucht veel schoner zijn. Mensen zullen gezonder zijn, langer leven, minder vaak ziek zijn en minder medische behandelingen nodig hebben. Soms doet men alsof we in grotten zullen moeten leven, maar het omgekeerde is waar. Als we de klimaatmaatregelen nemen, krijgen we een toekomst met een hogere levenskwaliteit, met goed geïsoleerde huizen die het hele jaar door aangenamer zijn om in te wonen, en stillere en gezondere steden.

»We hebben de technologieën en de industrie om de transitie te realiseren, en we weten dat het ons veel meer geld zal kosten als we het niet doen. Kijk naar de enorme schade die de overstroming in Wallonië heeft veroorzaakt. En er zullen nog waterbommen volgen. Betalen doen we sowieso. Dan betalen we beter voor de oplossing, die ook heel wat andere voordelen biedt. Er is niks dat ons tegenhoudt, behalve misschien de lobbygroepen van de fossielebrandstoffenindustrie.»

HUMO In november vindt in het Egyptische Sharm-el-Sheikh de volgende klimaatconferentie plaats. Wat mogen we verwachten?

THIERY «Als we de opwarming tot 1,5 graden willen beperken, moeten we tussen nu en 2030 de wereldwijde uitstoot halveren. Daarom zal er in Egypte een voorstel op tafel liggen om de klimaatplannen jaarlijks te hernieuwen in plaats van om de vijf jaar, zodat landen veel korter op de bal kunnen spelen. We hebben echt geen tijd meer, dit is een cruciaal decennium. Als we de uitstoot de komende jaren niet beperken, wordt het natuurkundig onmogelijk om onder die 1,5 graden te blijven.»

HUMO Is de bevolking zich wel voldoende bewust van de omvang van het probleem? Na de hete zomer en de bosbranden gaat ze weer over tot de orde van de dag.

THIERY «Op politiek vlak is er veel veranderd. En zeer veel gewone mensen beseffen goed wat er aan de hand is. De bijdrage van de klimaatjongeren mag ook niet worden onderschat. Zij hebben de klimaatverandering op de politieke agenda gezet. Dankzij hen kunnen politici nu een klimaatbeleid voeren. België hinkt echter meer en meer achterop. Op de rankings over klimaatbeleid zakken we jaar na jaar en in Europa zijn we bij de slechtste leerlingen van de klas. Alle ons omringende landen investeren massaal in hernieuwbare energie en in een duurzame economie die klimaatneutrale technologieën ontwikkelt. Hier beweegt er nauwelijks iets. We hebben het vaak over offshore windenergie, en daarin zijn we inderdaad een voorloper, maar als je het bredere plaatje bekijkt, zie je dat we niet goed bezig zijn, en amper windturbines bouwen op ons grondgebied, omdat omwonenden eindeloos beroep kunnen aantekenen. Vlaanderen gaat bij klimaatonderhandelingen ook steevast op de rem staan en probeert de Europese ambities en doelstellingen te verlagen. Nochtans kunnen we met onze kenniseconomie een leidersrol vervullen.»

HUMO Volgens sommige wetenschappers wordt de klimaatverandering nog te vaak gezien als een probleem van de toekomst. Terwijl het al lang een probleem van nu is, dat we ook nu moeten aanpakken om erger te voorkomen.

THIERY «Absoluut. In het verleden hoorde je weleens dat we iets aan de klimaatverandering moesten doen om toekomstige generaties te beschermen. Daarbij dacht men dan in de eerste plaats aan landen in Afrika of Azië, maar de klimaatextremen van de laatste jaren tonen dat ze overal toeslaat en ons vandaag al raakt. Als je de projecties uit onze studie hoort, zou je ook kunnen denken dat we gedoemd zijn, maar niets is minder waar. Nu hebben we nog een keuze. Als we de opwarming tot 1,5 graden beperken, zal de volgende generatie geen zeven, maar vier keer meer hittegolven meemaken. Ook voor die andere extremen is er telkens een winst tussen 10 en 40 procent. Als we onze klimaatambitie verhogen, heeft dat een onmiddellijk positief effect op de jongere generaties. Uit onze studie klinkt een duidelijke boodschap van hoop, maar ook een oproep tot actie.

»De transitie zal ook sociaal zijn of ze zal niet zijn. Huizen isoleren en zonnepanelen installeren plaatsen mag niet iets voor de rijken of de middenklasse zijn. We moeten ervoor zorgen dat iederéén toegang heeft tot die technologieën. Als er jobs verloren gaan in de vervuilende sectoren van het verleden, moeten mensen in de nieuwe sectoren aan de slag kunnen. En er is geen enkele reden waarom dat niet zou kunnen. Als we het niet doen, verliezen we allemaal, maar de zwaksten in de samenleving het meest.»