Gerrit Komrij - Morgen heten we allemaal Ali

'Ik ben geen pessimist. Een pessimist is iemand die het donkerder inziet dan het in werkelijkheid is. Ik zie het ook donker in, maar het is de werkelijkheid.' Zo spreekt Gerrit Komrij in 'Morgen heten we allemaal Ali' (De Bezige Bij), zijn nieuwe essaybundel.

'Vrolijke bespiegelingen over de tijdgeest', noteert hij als ondertitel. Gelooft u vooral niets van die 'vrolijke'.

Er zitten véél Komrijs in deze bundel: toon en thematiek wisselen voortdurend. Het krachtigst is de schrijver wanneer hij zichzelf een megafoon voorhoudt, en in z'n uppie een klein straatprotest wordt.

undefined

Komrij opent bijvoorbeeld met een pittige afrekening met zijn generatie - die van mei '68. Je kan hem aanwrijven dat hij oud nieuws brengt: het demasqué van '68 is al volbracht, en nieuwe argumenten vond ik niet. Maar dat pittige in het rond fluimen, dat ongeneeslijke kwaad zijn: 't blijft mooi om te lezen.

Ook over literatuur kan Komrij heerlijk in z'n wiek geschoten zijn. 'Zo de Nederlandse literatuur iets is, dan is ze de spreekkamer van de dokter of de psychiater.' En: 'Wat moet je met poëzie die als een humanistische pleegzuster op je afkomt?'

undefined

Al heeft hij altijd ook wel een suggestie klaar. 'Ik pleit voor schrijvers met een kosmos, een wereldbeeld, in plaats van een binnenhuisje. Ik pleit voor het uitreiken van de erepalm aan de schrijver die het interessantst kan liegen.'

Komrij toont zich op z'n moeilijkst én z'n mooist wanneer hij pagina's lang doorgaat over Wagner. Het is letterlijk een essay, een probeersel, een kolkende woordenstroom over 'het veelkoppig orkest dat we Wagner noemen'. Zoek zelf je ingang maar, lijkt hij te schokschouderen, en net wanneer je 't wil afserveren als hermetisch gebazel van een versufte salonintellectueel, grijpt hij - Komrij, of is het Wagner? - je toch bij het nekvel.

undefined

Te midden van dat warrige gedachteballet, van dat hyperkinetische in de weegschaal leggen van zijn passie voor de componist, speelt Komrij, toch de literatuur geworden mens, zelfs even met het idee dat muziek nog hoger reikt en dieper tast dan literatuur.

Next: Komrij als poëziedocent. Hij waagt zich zelfs aan een beknopt gidsje voor het schrijven van een gedicht - aan de hand van 'Hogedruk', een sonnet van 'm. En daar zit je dan: enigszins beschroomd om dat gluren in de keuken, je tegelijk afvragend of hij je echt iets leert, dan wel de grijnzende charlatan is die z'n ware geheimtips voor zich houdt.

Het charmantst is hij wanneer hij over zijn grote passies bericht. Ronduit aandoenlijk zijn de passages waarin hij zijn liefde voor boekhandels belijdt. Of het over de manie van het boekverzamelen heeft. 'Zolang de gelukzalige stakker aan het jagen is heeft hij nergens last van.'

undefined

Maar misschien hou ik nog het meest van de tedere, krakkemikkige, licht sentimentele Komrij, die van het 'tenger lijf dat in het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog ergens aan de grens met Duitsland begonnen was op te groeien, een lijf met een keel die wilde zingen en nog niet wist op welke momenten en hoe dikwijls hij zou worden dichtgesnoerd in de smartlap en goedkope revue die leven heette'.