Gezondheidseconoom Lieven Annemans: 'Stop de besparingen'

België staat aan de top qua aantal bedden in de psychiatrie, gedwongen opnames, verkoop van antidepressiva, scheidingen en zelfdodingen. ‘Onze samenleving is een kweekvijver voor mentale problemen.’ Gezondheidseconoom Lieven Annemans van de Universiteit Gent luidt de alarmbel.

'Investeer in gezondheid, en onze economie zal weer aantrekken'

Sinds het uitbreken van de kredietcrisis in 2008 gaat de wereld gebukt onder een permanente crisissfeer: vallende banken, terreurdreiging, klimaatopwarming, vluchtelingencrisis, pushbacks en sixpacks, Grexit en Brexit. En behalve de winst van de Rode Duivels in de finale van het Europees kampioenschap deze zomer (3-0 tegen Duitsland) valt er aan de horizon geen lichtpuntje te bespeuren.

HUMO Professor Annemans, zijn wij een maatschappij in verval?
Lieven Annemans «Wij zijn eerst en vooral een maatschappij waarin de rijkdom heel ongelijk is verdeeld: er zijn veel mensen met weinig, en weinig mensen met veel. Steeds meer studies tonen aan dat de ongelijkheid in een samenleving in rechtstreeks verband staat met de misdaadcijfers, het psychisch welzijn en de levensverwachting. Hoe hoger de ginicoëfficiënt (een cijfer tussen 0 en 1, waarbij 0 staat voor een volledig gelijke inkomensverdeling en 1 voor een volledig ongelijke, red.), hoe groter de kans op geestelijke en fysieke gezondheidsproblemen.»

HUMO De ginicoëfficiënt van België bedraagt 0,26, terwijl het OESO-gemiddelde 0,31 is. Dan doen we het toch niet slecht?

Annemans «Dat cijfer is relatief, want bij de OESO zitten ook landen als Griekenland, Portugal en Spanje. De internationale gemeenschap heeft daar draconische besparingsmaatregelen opgedrongen, waardoor de ongelijkheid er enorm is gestegen, en dat verhoogt uiteraard het gemiddelde van de OESO-zone. Exacte cijfers zijn moeilijk te berekenen, maar volgens The Economist bedraagt de globale ginicoëfficiënt maar liefst 0,65. Dat zorgt voor onrust, tal van conflicten en vluchtelingenstromen, en dus ook voor een permanente crisissfeer.»

HUMO Er bestaat ook zoiets als de gezondheidsongelijkheid: de kloof tussen de groepen met een goede en een slechte gezondheid.

Annemans «Inderdaad. Die stijgt wel in België. Mensen met een laag inkomen lopen veel meer risico op obesitas, hartziekten, verslavingen en depressies. Arm maakt letterlijk ziek. Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen wil het aantal zelfdodingen tegen 2020 met 20 procent verminderen ten opzichte van 2000. Uit onderzoek blijkt dat het simpelweg onmogelijk is om een grotere daling te realiseren. Zolang de socio-economische kloof groeit, is het dweilen met de kraan open.

»Sinds kort is gelukkig wel duidelijk dat we onze economie kunnen doen aantrekken door die gezondheidsongelijkheid weg te werken. Socioloog Johan Mackenbach van de Erasmus Universiteit Rotterdam heeft berekend dat we 33 miljoen zieken in de Europese Unie zouden kunnen vermijden. Bijgevolg zouden de kosten voor de sociale zekerheid dalen en het bruto nationaal product zou met 1,4 procent stijgen. Een interessant gegeven als je de huidige economische toestand bekijkt.»

undefined

'Elke euro die naar gezondheidszorg gaat, levert er op termijn twee op'

HUMO Uit studies blijkt ook dat een werkloze 25 procent meer kans heeft op geestelijke gezondheidsproblemen. En als de werkloosheidsgraad met 1 procent stijgt, dan stijgt het aantal zelfmoorden met 0,8 procent. Is het moreel geoorloofd om de verantwoordelijkheid daarvoor in de schoenen van een minister of een regering te schuiven?

Annemans «Een belangrijke stelregel in de gezondheidseconomie luidt dat gezondheid de verantwoordelijkheid is van het hele beleid. De eerste minister zou het overzicht moeten behouden over de FOD’s Onderwijs, Werk en Sociale Zekerheid. Al die domeinen hebben een specifieke impact op de gezondheidsongelijkheid. Heeft de minister van Onderwijs programma’s over gezondheidsopvoeding in de lagere scholen ingevoerd? Heeft de minister van Werk de werkgevers initiatieven aangeboden om de gezondheid van hun werknemers te stimuleren of om werklozen beter te begeleiden? Gezondheid is niet de verantwoordelijkheid van één minister, maar van de hele politieke klasse.»

HUMO Gezondheidszorg maakt deel uit van de sociale zekerheid. Volgens N-VA-voorzitter Bart De Wever kan daar nog wat bespaard worden. Een goed idee?

Annemans «Hij vertelt slechts de helft van het verhaal. Er is inderdaad veel verspilling en fraude, er zijn te veel CT-scans, er worden te veel onnodige operaties uitgevoerd en pacemakers geplaatst. Maar tegelijkertijd moeten we dringend meer investeren in preventie. Psychotherapie, osteopathie of innovatieve behandelingen tegen diabetes worden niet of onvoldoende terugbetaald. De gezondheid van steeds meer mensen gaat erop achteruit omdat ze die rekeningen niet meer kunnen betalen.

»Wat onze politici goed moeten begrijpen, is dat die investeringen cruciaal zijn voor de heropleving van onze economie. De huidige Eurocommissaris voor Gezondheid, de Litouwer Vytenis Andriukaitis, zegt net hetzelfde. Hij baseert zich daarvoor op het rapport ‘Investing in Health’ van de Europese Commissie uit 2013. Daarin geeft de commissie toe dat ze in 2008, aan het begin van de crisis, de fout heeft gemaakt om besparingen in de gezondheidszorg aan te moedigen. Dat zorgde in landen zoals Portugal, Griekenland en Spanje voor humanitaire catastrofes, die op hun beurt desastreuze economische gevolgen hadden. In die periode publiceerden wetenschappers van de Universiteit van Oxford een opmerkelijk onderzoek. Ze hadden de economische parameters in 25 Europese landen geanalyseerd, en daaruit bleek dat investeringen in gezondheidszorg op termijn dubbel terugverdiend werden. Anders gezegd: elke euro die naar gezondheidszorg gaat, levert er op termijn twee op.

»De conclusie van het verhaal is: als de regering bespaart in de gezondheidszorg, dan moet ze de vrijgekomen middelen meteen herinvesteren, in plaats van ze te gebruiken om het gat in de begroting te vullen.»