Gooi die fluostiften maar weg. Blokken doe je zo

De blokperiode is weer aangebroken, wat betekent dat studenten tot hun boeken zijn veroordeeld. Voor zij die het bos niet meer door de bomen zien, verzamelden we zes tips om het studeren makkelijker te maken.

1. Gooi die fluostiften weg

Beeld je de perfecte student in. De kans is groot dat je iemand ziet die zich vlijtig door de cursus ploetert met een fluostift, die twee keer na elkaar leest en er ook nog eens een samenvatting van maakt. Dat zijn ook de meest gebruikte methodes onder studenten: markeren, herlezen en samenvatten.

Alleen: ze werken niet.

De methodes geven ons geheugen een vals gevoel van herkenning. Alsof we zwaar bezig zijn met de leerstof. Maar wetenschappelijk bestaat er geen enkel bewijs voor hun effectiviteit. Neem markeren. Het helpt ons geheugen vooral met het onthouden van waar iets in de cursus staat, niet met de leerstof zelf.

Ook een samenvatting zal niet zomaar werken: daarvoor moet er meer gebeuren dan louter het passief overschrijven van de cursus. Hetzelfde geldt voor het herlezen van een tekst. Die na een eerste lezing nog eens ter hand nemen, geeft een vals gevoel van veiligheid: je zal veel herkennen. Maar herkennen is niet hetzelfde als je herinneren. Daar is iets meer moeite voor nodig.

2. Leren in je slaap lukt nog niet

‘Elk jaar krijg ik van mijn studenten de vraag of ze hun cursus niet kunnen voorlezen en dat bandje afspelen tijdens hun slaap”, lacht studentenbegeleider en onderzoekswerker Tommy Opgenhaffen (Arteveldehogeschool). Hij schreef een boek getiteld Leren. Hoe? Zo! over studiemethodes. “Jammer genoeg bestaat er nog geen bewijs dat het werkt.’

Neen, om te leren zal je moeite moeten doen. Hoe meer je actief met de leerstof bezig bent, hoe meer kans je hebt om er daadwerkelijk wat van op te steken. “De essentie is dat herhalen en zelf nadenken leidt tot leren. Maar bewust leren zonder moeite te doen, bestaat niet”, zegt pedagoog Pedro De Bruyckere (Arteveldehogeschool/Universiteit Leiden).

Er bestaan verschillende manieren om dat te doen, en niet elke methode past bij elke cursus. Toch zijn er een aantal gouden regels die iedereen helpen. Een goede manier om een tekst te leren is je boek wegleggen en jezelf afvragen wat er nu in stond. ‘Je traint zo je geheugen, ook wel retrieval practice genoemd. Je zal merken dat het frustrerend is en dat je veel zaken vergeet. Maar net dat moment van vergeten is het krachtigste moment om te gaan leren’, zegt onderwijsonderzoeker Tim Surma (Open Universiteit Heerlen).

Daarnaast is er het principe van gespreide herhaling. Door tijd te laten tussen twee leermomenten moet het geheugen meer moeite doen. Daardoor is meteen ook het effect van het leren groter.

Ten slotte is er het zogenaamde interleaving effect, het idee dat je beter verschillende zaken door elkaar leert. Al is nog niet helemaal duidelijk hoe dat juist in zijn werk gaat. ‘Er is voldoende wetenschappelijke evidentie dat het werkt, je wisselt dus beter af tussen vakken, en het best geen vakken die erg op elkaar lijken na elkaar’, zegt De Bruyckere.

Experimenteren is dus de boodschap. We weten wel dat het niet makkelijk is. ‘Het ironische is dat het veel moeilijker is voor studenten, maar net dat zorgt ervoor dat je beter leert.’

3. Niets zo oubollig als een studiegroep. Ook niets zo effectief

Ellenlange ochtendlijke rijen voor een gesloten bibliotheekdeur, het is waarschijnlijk hét beeld van de blokperiode. Maar helpt dat samenhokken ook? ‘Er is nog geen wetenschappelijk onderzoek over. Daarvoor is het fenomeen gewoon te recent’, zegt Opgenhaffen. ‘Maar ik zeg mijn studenten altijd: probeer het sowieso eens uit. Sommigen zullen baat hebben bij die sociale controle.’

Voor samenzitten geldt hetzelfde als voor muziek luisteren tijdens het studeren: voor sommigen kan het werken omdat het helpt prikkels uit te schakelen. Maar er zijn randvoorwaarden: het mag bijvoorbeeld niet te leuk worden. Verkies een saaie bib of instrumentale muziek boven een rumoerig café of een compilatie van epische heavymetalgitaarsolo’s.

‘Al biedt de bib ook wel kansen voor wat misschien wel de meest effectieve studeermethode is: de studiegroep’, zegt Opgenhaffen. Als de methode goed wordt toegepast, kan een studiegroep alle goede studeermethodes combineren. Je kunt hoofdstukken voor elkaar samenvatten in je eigen woorden, elkaar ondervragen, samen reflecteren over de leerstof...

4. Leg je smartphone aan de kant

Snel even een nieuwsartikel checken of scrollen door je tijdslijn op Facebook: we geloven allemaal graag dat het niet te veel afleidt. Maar hoe hard we onszelf ook wijsmaken dat het niet schaadt, wetenschappelijk onderzoek toont dat multitasken eerder een mythe is. Daarom is het ook essentieel om de laptop dicht te klappen en de smartphone weg te leggen. ‘Op stille modus zetten, zal niet werken. We zijn verslaafd aan die dingen’, zegt Surma.

Natuurlijk kan de smartphone wel bovengehaald worden tijdens een pauze. Maar ook daar bestaan een aantal vuistregels voor: maak pauzes niet te lang en laat ze vooral niet de leermomenten overheersen. Kijk dus niet de hele trilogie van Lord of the Rings tussen twee leermomenten. Behalve ‘s avonds dan. Voor het slapengaan, is het aangeraden om minstens een half uur niets meer te doen dat met de cursus te maken heeft.

5. Spaar ‘het nachtje door’ voor het feest na de examens

Of we de straffe verhalen moeten geloven van studenten die de cursus er in één nacht in gedramd hebben? ‘Wie heeft dat destijds niet eens moeten doen?’, zegt Surma. ‘Toch raad ik het iedereen ten zeerste af.’

Het kan misschien helpen om je op het examen bepaalde zaken te herinneren die je anders niet meer had gezien, maar veel verder dan herinneren zal dat niet gaan. Heel misschien lukt het om er dan nog voldoende te krijgen op het examen. Maar bijvoorbeeld verbanden tussen leerstof leggen, wordt al heel moeilijk. Laat staan dat je die kennis opslaat in het langetermijngeheugen. Heb je het jaar daarna een vak dat voortbouwt op de leerstof, dan ben je een vogel voor de kat.

‘Ik noem slaap altijd de gratis studeersessie’, zegt Opgenhaffen. ‘We verwerken dan altijd de dag ervoor. Het helpt dus ook om opgedane kennis te consolideren. Daarnaast heeft het een impact op ons werkgeheugen, en net dat hebben we nodig om nieuwe dingen te leren.’

6. Helpt koffie? Niemand die het weet

Menige student leerde zichzelf koffiedrinken tijdens zijn eerste blok. Maar we weten niet of cafeïne een goed of een slecht effect heeft op het studeren. Waarschijnlijk hangt het af van persoon tot persoon. Wie het gewend is veel koffie te drinken, zal dat ook tijdens de blok blijven doen. Voor alle anderen is het niet raadzaam plotseling veel koffie te drinken. ‘De kans bestaat dat je hyperactief wordt en je niet meer kunt concentreren’, zegt Opgenhaffen.

In het algemeen geldt dat je het best gematigd eet en drinkt. Ja, ons brein heeft suiker nodig om goed te functioneren. Maar ga vooral niet liters cola drinken: in een normale portie koolhydraten zit voldoende suiker om de dag door te komen. Ook een beetje beweging kan wonderen doen om onze hersenen te activeren. Een half uurtje lopen zorgt ervoor dat er meer zuurstof naar de hersenen gaat, waardoor studeren makkelijker gaat. Maar wie ‘s ochtends een marathon loopt, haalt de avond niet meer.

©DM