‘Haaien hebben de dinosauriërs overleefd, maar wij villen hen levend en hakken hun koppen eraf’

Bij wereldoceanendag staat centraal hoezeer de oceanen te lijden hebben onder de industriële visserij. Niets illustreert dat beter dan ‘Seaspiracy’, een Netflix-documentaire die ons vorig jaar gezamelijke ‘Vissen zijn vrienden, geen voedsel!’ deed uitroepen. Door overbevissing en illegale visvangst raken onze oceanen leeg en dat heeft meer impact op ons dagelijks leven dan vermoed. Valt de boel nog te redden, of drijft er straks écht alleen nog plastic en hier en daar een verdwaalde haring in de wereldzeeën rond?

HUMO Er wordt wereldwijd nog altijd te veel vis bovengehaald.

WILL MCCALLUM (Hoofd Oceanen bij Greenpeace UK) «Overbevissing ontwricht de ecosystemen in de oceanen, en dat kan desastreuze gevolgen hebben. Een voorbeeld: voor de kust van Californië stierven enkele jaren geleden massaal zeesterren door ziekte. Dat leidde tot een toename van het aantal zee-egels met liefst 10.000 procent – die worden anders door zeesterren opgegeten. Die enorme kolonie zee-egels vreet nu in sneltempo alle kelp weg. Die wouden van zeewier, die er al slecht aan toe waren door de gestegen watertemperatuur, vormen een schuilplaats en voedselbron voor tal van zeedieren, van zeebaarzen tot zeeotters, die het nu op hun beurt lastig krijgen. Zo ontstaat een keten van onheil. Zelfs het verdwijnen van een schijnbaar onbetekenende soort als de zeester, kan verreikende gevolgen hebben. Je kunt je voorstellen wat de impact zou zijn als grotere soorten zoals tonijn uitsterven.»

HUMO ‘Seaspiracy’ citeert een wetenschappelijke publicatie waarin voorspeld wordt dat tegen 2048 de oceanen mogelijk volledig leeggevist zijn. Dat blijkt niet helemaal te kloppen.

FILIP VOLCKAERT (professor mariene evolutie en ecologie aan de KU Leuven) «Die voorspelling komt van mijn zeer gerenommeerde collega Boris Worm van de Dalhousie University in Halifax. Hij bedoelde dat de visgronden tegen 2048 mogelijk niet meer duurzaam bevist kunnen worden – dat is iets heel anders. Hij ging bovendien uit van de situatie in 2006, toen hij zijn artikel publiceerde, terwijl de toestand op veel plekken ondertussen flink is verbeterd. De zee zal in 2048 niet leeg zijn.

»Jaarlijks halen we wereldwijd 84 miljoen ton vis uit de zee – dat cijfer bleef de laatste twintig jaar stabiel. Er wordt dus niet méér gevangen, maar wel nog altijd zo veel dat veel visbestanden onder druk staan. Op dit moment zit in de oceanen nog maar 10 procent van de vis die er ooit in rondzwom. We hebben de wereldzeeën met andere woorden al voor 90 procent leeggevist.

»Er is wel een groot verschil van regio tot regio. De Europese Unie en de Verenigde Staten doen grote inspanningen om duurzaam te vissen, maar veel landen – vaak in onstabiele regio’s – beheren hun visgronden niet of nauwelijks, waardoor het daar zo’n beetje het Wilde Westen is. Landen zijn ook maar verantwoordelijk voor de zone voor de eigen kust. De open oceaan is van iedereen, en dus vaak van niemand.»

HUMO Bij ons zou de duurzame visvangst verzekerd moeten zijn door de visquota van de EU.

HERMES SANCTORUM (doctor in de milieuchemie, consultant dierenwelzijn & technologie en CEO van food start-up Paleo) «Dat is de bedoeling. Elk jaar legt de Europese Commissie een wetenschappelijk advies voor aan de lidstaten, waarna een politieke koehandel begint. Lidstaten proberen het onder elkaar op akkoordjes te gooien en elk voor zich zo hoog mogelijke quota uit de brand te slepen. Echt duurzaam zou ik dat toch niet noemen.»

HUMO In de documentaire legt de voormalige Eurocommissaris voor Visserij uit dat we de visbestanden moeten zien als ons kapitaal, en de visvangst als de jaarlijkse rente. Door alleen af te romen wat te veel is, blijft het kapitaal intact. Volgens de industrie is nog altijd 70 à 80 procent van de visserij duurzaam.

MCCALLUM «Daar ben ik het totáál niet mee eens. We hebben, onder meer door de klimaatopwarming, geen idee hoe groot het kapitaal nog is. We zien de visvangst nog te vaak als een vorm van landbouw, met een jaarlijkse opbrengst, maar eigenlijk moet je ze met de jacht vergelijken: je vangt wilde dieren. Op een dag raakt het systeem zodanig verstoord dat het instort, en dan zitten we met een serieus probleem.»

HUMO De officiële cijfers vertellen niet alles, omdat ze geen rekening houden met de illegale visvangst. Weten we eigenlijk hoe groot die is? ‘Seaspiracy’ suggereert dat iedereen die geregeld vis eet, onvermijdelijk weleens een illegaal gevangen vis op zijn bord krijgt.

MCCALLUM «Men schat dat 10 à 17 procent van de wereldwijd verkochte vis illegaal is, maar we weten het gewoonweg niet. Ik heb al vaak met eigen ogen gezien hoe groot het probleem is. Ik ben pas nog op campagne geweest in de Indische Oceaan, en we kwamen toen geen enkele vissersboot tegen die op legale wijze te werk ging. Op een dag zagen we een vloot van 140 boten die op inktvis aan het vissen was. Ze hadden duidelijk geen idéé hoeveel ze ophaalden en hoeveel bijvangst ze hadden. We zagen ook boten die bedreigde roggen, haaien en dolfijnen vingen en weer overboord gooiden. Uiteraard zonder dat te rapporteren. Het werd mij nog eens duidelijk hoe weinig we weten van wat zich op de oceanen afspeelt.

»In de Indische Oceaan konden we ook zien hoe men massaal met illegale vleetnetten viste: netten die verticaal in het water hangen. Ze worden weleens de walls of death genoemd, omdat er – naast de vis die men op het oog heeft – zoveel andere zeedieren in worden gevangen. Daarom hebben de Verenigde Naties ze dertig jaar geleden aan banden gelegd: nu zijn alleen nog netten van maximaal 2,5 kilometer toegelaten. Maar wij hebben alleen netten gezien die langer waren dan 10 kilometer. Je kunt je wel voorstellen wat in zulke reusachtige netten allemaal blijft hangen.»

HUMO Is er dan geen controle op die netten?

MCCALLUM «De overheden in die regio weten goed genoeg wat er gebeurt, maar sturen geen patrouilleschepen uit. Landen die de regels aan hun laars lappen, worden ook niet gesanctioneerd.

»Die enorme netten zijn illegaal, maar ook sommige legale vistechnieken zijn zeer schadelijk. Neem nu zogenaamde lokvlotten: drijvende objecten die een schaduw werpen op het water om visscholen aan te trekken. Die techniek zorgt voor een enorme bijvangst, maar is toegelaten omdat Franse en Spaanse boten ze gebruiken om op geelvintonijn te vissen. De Europese Unie heeft nu eenmaal veel macht. Illegale vangst is een probleem, maar gelobby en financiële macht zijn dat nog veel meer.

»50 procent van de oceanen bevindt zich in internationale wateren, en tegen illegale praktijken wordt daar niet of nauwelijks opgetreden. In alle regio’s die ik heb bezocht, negeert men de wetenschappelijke adviezen en vist men meer dan aangewezen. En het is heus geen ver-van-mijn-bedshow. Ik heb in de Noordzee illegale afvallozingen gezien en vissersboten die hun gps-systeem afzetten zodat satellieten ze niet kunnen volgen: Britse, Nederlandse én Belgische boten. In de Noord-Atlantische Oceaan heb ik boten zien vissen op bedreigde haaiensoorten. Als je een tijdje op zee bent, waar ook ter wereld, stuit je op illegale visvangst.»

NAAR DE HAAIEN

HUMO Veel zeedieren die in de netten belanden, worden dood of stervend terug in zee gegooid, omdat ze commercieel niet interessant zijn. Hoe groot is het probleem van bijvangst?

VOLCKAERT «Dat hangt af van het ecosysteem waarin je vist: zwemmen er veel soorten rond? De haringvisserij in de Noordzee is bijvoorbeeld zeer zuiver. Maar vis je op tonijn, dan komen er vaak dolfijnen vast te zitten in de netten. Er bestaan netten en technieken die dolfijnen en andere grote zeedieren toelaten te ontsnappen, maar niet iedereen gebruikt ze. De controle daarop laat ook vaak te wensen over.»

SANCTORUM «Voor de Europese wateren is er sinds 2019 de aanlandingsplicht: ook ongewenste vangst moet aan land worden gebracht. Omdat die plaats inneemt in het ruim, zou dat vissers ertoe aan moeten zetten hun bijvangst tot een minimum te beperken. Maar de regel heeft veel achterpoortjes. In de praktijk kiepert men nog altijd veel bijvangst overboord.»

HUMO Eén van de grootste slachtoffers is de haai: van de naar schatting 100 miljoen haaien die jaarlijks worden gedood, is bijna de helft bijvangst.

MCCALLUM «Diverse soorten zijn ondertussen met uitsterven bedreigd. Begin dit jaar verscheen nog een studie waaruit bleek dat de haaienpopulatie sinds 1970 met liefst 70 procent is afgenomen – en dat is nog een conservatieve schatting. Haaien krijgen ook niet de meest zachtaardige behandeling: hun vinnen worden afgesneden, waarna ze levend overboord worden gegooid. Aangezien ze zonder vinnen niet kunnen zwemmen, sterven ze een wrede dood.»

HUMO Haaienvinnen zijn gegeerd om soep van te maken. Maar volgens kenners hebben de vinnen, die van kraakbeen zijn, niet eens smaak en zitten ze enkel in de soep voor de textuur. In enkele Aziatische landen is de peperdure delicatesse vooral een statussymbool.

MCCALLUM «Dat maakt het nog erger. Nu, ongeveer alles aan haaienvinnensoep is fout, maar we mogen er ons niet op blindstaren. Haaien worden ook gevangen voor hun vlees, beenderen en olie – onder meer om cosmetica en meststof van te maken. Die producten worden niet alleen in Azië verkocht, maar ook in Europa. De fixatie op haaienvinnensoep mag geen alibi zijn om weg te kijken van wat er in ónze achtertuin gebeurt. Een paar jaar geleden bleek uit een onderzoek dat 80 procent van de Britse fish-and-chipszaken haai verkoopt onder een andere naam. We zwaaien dus best niet te veel met het vingertje richting Azië.»

HUMO Dat de haaienpopulatie zorgwekkend afneemt, heeft een grote impact op de oceanen. Haaien spelen als roofdier aan de top van de keten een grote rol bij het in stand houden van allerlei ecosystemen.

VOLCKAERT «‘Seaspiracy’ geeft het voorbeeld van zeevogels die mee profiteren van de scholen vis die haaien naar de oppervlakte jagen – een ongelooflijk spektakel, ik heb het zelf meermaals gezien. Minder haaien betekent dus ook minder voedsel voor zeevogels. Ook in de Noordzee zitten de haaienbestanden ver onder het normale peil.»

SANCTORUM «Haaien hebben de dinosauriërs overleefd. Het zou toch wel heel cynisch zijn als de haai verdwijnt door toedoen van de mens, die pas veel later op de aardbol is verschenen?»

HUMO Welke soorten zijn nog zoal door overbevissing bedreigd?

VOLCKAERT «De wilde zalm. Die legt zijn eitjes in zoet water, waarna de nakomelingen na een jaar groeien in de rivier naar zee zwemmen. De zalm heeft het moeilijk door overbevissing, maar ook omdat de rivieren vervuild zijn, of omdat er dammen zijn gebouwd waardoor ze niet meer tot in zee raken.»

HUMO De oceanen zijn onmetelijk groot. Is grondig toezicht überhaupt wel mogelijk?

MCCALLUM «In theorie kan dat perfect. De satelliettechnologie is de laatste tien jaar enorm geëvolueerd. Als we vroeger voor een betere controle ijverden, was het argument steevast dat dat veel te duur was voor de armere landen. Nu lukt het met alleen een laptop. Die illegale vissersboten in de Indische Oceaan hebben we allemaal opgespoord met tools die je simpelweg van het internet kunt halen. Het is helemaal niet meer zo moeilijk om de oceanen te monitoren. Alleen moet de politieke wil er zijn.»

HUMO Wat het helemaal moeilijk maakt: in sommige regio’s in Azië zou er in de visserij ook veel slavenarbeid zijn.

MARGREET VAN VILSTEREN (directeur Good Fish) «We weten vaak al niet wat er in de Europese wateren gebeurt, laat staan wat er zich in de Indische of Grote Oceaan afspeelt. Daar varen schepen die jaren op zee blijven. Vaak vissen ze op trash fish: vis die niet voor menselijke consumptie geschikt is, maar in diervoeder wordt verwerkt. De vangst wordt op andere schepen overgeladen, die ze vervolgens naar land voeren. Arbeiders stappen aan boord van zo’n schip, leveren hun paspoort in, en zitten soms jaren gevangen op zee.

»In de gewone visserij bestaat er ook slavenarbeid, maar daar is er toch iets meer controle. Om naar de EU te exporteren, moet je allerlei strenge certificaten kunnen voorleggen. Zo heeft Thailand ooit een gele kaart gekregen van Europa. In landen als Indonesië, India en Vietnam blijft het een serieus probleem.»

DUIZEND BOMEN

HUMO Naast de beruchte walls of death hanteert de visserij nog beruchte vistechnieken. Minstens zo omstreden zijn de sleepnetten die over de oceaanbodem schrapen.

SANCTORUM «Eigenlijk bestaan die uit metalen buizen met een groot net aan. Aan die buizen hangen kettingen – ‘kietelaars’ – die over de bodem slepen om platvissen te doen opschrikken, zodat ze in de netten terechtkomen. Door met die metalen buizen en kettingen over de bodem te schuren, maak je die natuurlijk helemaal kapot, en veel andere zeedieren worden mee gevangen of ernstig verwond. Pittig detail: omdat men bij ons vooral platvis als pladijs en tong vangt, maakt de Vlaamse vissersvloot hoofdzakelijk van zulke netten gebruik.»

VOLCKAERT «Met die netten vist men vooral op het continentaal plat, de zone dicht bij de kust waar het water nergens dieper is dan 200 meter. Pas verderop duikt de zee naar 4.000 meter. Op sommige plaatsen, ook voor onze kust, woelt men de bodem wel tien tot twintig keer per jaar om met sleepnetten.»

HUMO Een alternatief is de pulskor, die veel minder schade zou aanrichten.

SANCTORUM «Dat is een Nederlandse uitvinding. Het voordeel van de pulskor is dat die niet over de bodem schraapt, maar met elektrische pulsen de vissen doet opspringen en zo in de netten drijft. De bijvangst is ook lager en de schepen verbruiken ongeveer de helft minder brandstof. Maar ook met deze techniek belanden vaak kabeljauwen met zware bloedingen of gebroken ruggen in de netten.

»Traditionele vissers zijn ook tegen, omdat ze met de oude techniek meer konden vangen. Een aantal – vooral Nederlandse – schepen heeft het wél geprobeerd: ze hadden van de Europese Unie een vergunning gekregen om elektrisch te vissen, maar die liep in 2019 af en de EU heeft ze niet verlengd. Tot zover het iets betere alternatief (lacht).»

HUMO Uit satellietgegevens van 2016 tot 2019 blijkt dat sleepnetten jaarlijks ongeveer 5 miljoen vierkante kilometer van de oceaanbodem omploegen.

MCCALLUM «Jaarlijks verdwijnt 6.000 à 8.000 vierkante kilometer Amazonewoud, en dat krijgt veel meer aandacht. Nochtans heeft ook dit een desastreuze impact op het klimaat: de bodem omwoelen doet een hoop CO2 vrijkomen. De oceanen zijn enorme opslagplaatsen van broeikasgas.

»In het zeewater zit fytoplankton, dat net als planten koolstofdioxide via zonlicht in energie omzet. Dat plankton haalt niet alleen veel CO2 uit de lucht, het produceert ook het grootste deel van de zuurstof op aarde. De afvalstoffen die grotere zeedieren zoals walvissen, dolfijnen en haaien uitscheiden, fungeren als bemesting: minder grote zeedieren betekent dus minder fytoplankton en minder zuurstof. Als we willen blijven ademen, hebben we er alle belang bij om de oceanen gezond te houden.

»Dat fytoplankton is ook het voedsel van kleine kreeftachtigen, die op hun beurt door kleine vissen worden opgegeten, die vervolgens weer de prooi zijn van grotere vissen. Hoe hoger vissen zich in de voedselketen bevinden, hoe meer koolstofdioxide ze stockeren.»

MCCALLUM «In één walvis zit ongeveer evenveel CO2 opgeslagen als in duizend bomen. Het krill (verzamelnaam voor garnaalachtigen, red.) in de Antarctische wateren neemt dagelijks evenveel broeikasgas op als alle huizen in het Verenigd Koninkrijk samen uitstoten. Als zeedieren sterven, of het nu walvissen zijn of minuscule garnalen, zinkt de CO2 met hun lichaam naar de bodem, waar het wordt vastgehouden. Bodemsleepnetten doen die koolstofdioxide vrijkomen, zodat die alsnog in de atmosfeer terechtkomt.»

HUMO Weten we hoe groot de impact op het klimaat is?

MCCALLUM «Een recente studie schat dat er zo jaarlijks 0,6 tot 1,5 miljard ton CO2 vrijkomt. Dat is vergelijkbaar met de luchtvaartindustrie.

»Als het over de uitstoot van CO2 gaat, focussen we altijd op wat er aan land gebeurt, terwijl de invloed van de oceanen veel groter is. Dat is niet zo verwonderlijk, want ze bestrijken 70 procent van het aardoppervlak. De visserij zorgt dus voor gevaarlijke verstoringen: minder leven in de oceaan betekent minder CO2 dat opgenomen wordt, waardoor de aarde nog meer opwarmt.»

SLIMME OCTOPUS

HUMO Het wemelt in de oceanen bovendien van het zogenaamde ‘spookgerief’: netten, scheepstuig en ander materiaal dat vissersboten hebben gedumpt.

MCCALLUM «Men schat dat tussen de 10 en de 50 procent van alle plasticafval in zee van de visserij afkomstig is. Volgens onderzoek blijft 6 procent van alle visnetten, 9 procent van de fuiken en 30 procent van de longlines in zee achter: goed voor ruw geschat 650.000 ton plastic per jaar. Je komt die troep echt overal tegen. Ik heb zelfs plastic vissersboeien zien ronddrijven voor de kust van Antarctica, duizenden kilometers van de bewoonde wereld. Dat plastic blijft daar, want het vergaat niet.

»Al dat plastic vervuilt niet alleen de oceanen: zeedieren kunnen erin verstrikt raken en sterven. Het probleem is ook alleen maar groter geworden, omdat de visserij steeds meer op plastic materiaal is overgeschakeld.»

HUMO Weten we hoeveel zeedieren daardoor elk jaar sterven?

MCCALLUM «De meest betrouwbare gegevens hebben we over zeezoogdieren zoals dolfijnen, walvissen en zeehonden: jaarlijks zouden er 100.000 sterven in achtergelaten of verloren visgerei. Zij lopen ook het grootste risico, omdat ze af en toe naar de oppervlakte moeten om te ademen. Die dieren komen op een gruwelijke manier aan hun einde.»

HUMO Wat er met vissen na de vangst gebeurt, is ook niet fraai.

SANCTORUM «Als de netten op het dek of in het ruim worden gelost, sterven veel vissen onmiddellijk. Maar sommige soorten leven nog vrij lang eens ze uit het water zijn. Platvissen als tong of pladijs, en roggen en haaien kunnen nog een behoorlijk lange doodsstrijd leveren.

»De verwerking van de vis gebeurt grotendeels al op het schip. De ingewanden worden verwijderd door ze via de bek uit de vis te trekken. Daarna worden ze op ijs gelegd, en veel vissen leven wellicht nog een tijdje als ze al van hun ingewanden zijn ontdaan. Haaien worden vaak levend gevild of de kop afgesneden. Voor de visvangst op zee bestaan er geen regels over dierenwelzijn. In slachthuizen moeten dieren verdoofd worden, maar voor de jacht en de visvangst geldt dat niet.»

HUMO Op een vissersboot mag men met vissen doen wat men wil?

SANCTORUM «Daar komt het op neer. Al beweegt er wel wat. De laatste jaren is er steeds meer wetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt dat ook vissen een soort pijn kunnen voelen. Dat verhoogt de druk om iets te doen aan die wantoestanden, maar we staan nog ver van een wetgeving. In Nederland is er een schip dat uitgerust is met verdovingsapparatuur: de vissen komen er terecht op een elektrisch geladen band, waardoor ze toch al verdoofd zijn voor ze levend uiteen worden getrokken.»

VOLCKAERT «Vissen voelen niet alleen pijn, ze kunnen ook leren. Als je ze in een aquarium op een bepaalde plek een negatieve ervaring geeft, door een elektrische puls, zullen ze die plek vermijden. We weten ook dat ze angst voelen. Zoals in ‘Seaspiracy’ te zien is: wanneer gevaar dreigt, waarschuwen haringen elkaar door scheetjes te laten. Andere vissen communiceren dan weer met klikgeluiden.

»Voor kweekvis gelden overigens wel zeer strikte welzijnsregels. Die doodt men door ze in een ijsbad onder te dompelen of met elektrocutie. Met de vissen die wij in het laboratorium voor experimenten gebruiken, mogen we ook niet zomaar doen wat we willen.»

HUMO Hoe zit het met krabben en kreeften?

SANCTORUM «Wetenschappers vermoeden dat ook die een vorm van pijn ervaren. Kreeften die levend worden gekookt, voelen dat. Ook daar zien we gelukkig een evolutie. Je ziet al eens een kookprogramma waarin een kreeft eerst in de diepvries wordt gestopt, zodat ze verdoofd of dood is voor ze in het kokende water verdwijnt.»

HUMO Een geval apart zijn inktvissen, die onder andere in het Middellandse Zeegebied massaal worden gevangen en gegeten.

SANCTORUM «Inktvissen – en vooral octopussen – zijn zwaar onderschatte dieren. Ze hebben een zeer complex brein ontwikkeld: het zit over hun hele lichaam en bevindt zich gedeeltelijk in hun tentakels. Het zijn fascinerende en zeer intelligente dieren. Er zijn mooie filmpjes van wetenschappelijk onderzoek: een octopus onderzoekt een bokaal met een krab en weet uiteindelijk het deksel te openen. Een bokaal komt niet in de natuur voor: die octopus moet dus een probleem buiten zijn leefwereld oplossen. Dat is intelligentie in de zuiverste vorm.

»Hoe men in de visserij omgaat met octopussen, is dus één van de wreedaardigste vormen van dierenmishandeling. Wij beschouwen hen als onderontwikkelde weekdieren, terwijl het zeer complexe en gevoelige wezens zijn. In het Middellandse Zeegebied slaat men de dieren vaak op de rotsen om ze malser te maken.»

BELGIË TO THE RESCUE

HUMO Waar iedereen het over eens is: er moet meer oceaan beschermd worden. In 2010 werd op een internationale conferentie afgesproken om tegen 2020 10 procent van de oceanen te beschermen, maar we zitten nu aan amper 5 à 7 procent. In oktober staat in China een nieuwe conferentie gepland. Zal die iets opleveren?

MCCALLUM «Ik ben toch wel optimistisch. Tien jaar geleden zou een docu als ‘Seaspiracy’ nooit gemaakt zijn. Mensen zijn zich veel meer bewust van het probleem. Jaren geleden begonnen we campagne te voeren tegen plasticafval, en we zijn er toch maar in geslaagd dat probleem op de agenda te krijgen. Jammer genoeg zal dat voor veel mensen te laat zijn – meer dan drie miljard mensen zijn voor hun voedsel rechtstreeks op de oceanen aangewezen. Eén visbestand dat definitief verdwijnt, betekent het einde van meerdere gemeenschappen.

»Nu, er zijn positieve tekenen: Amerikaans president Joe Biden heeft een speciale gezant voor de oceanen aangesteld, en de Europese Unie speelt al lang een voortrekkersrol. België is overigens voorzitter van de onderhandelingen in China over het Global Ocean Treaty (een internationaal verdrag over de bescherming van de oceanen, red.). Steeds meer landen tonen zich openlijk voorstander van méér beschermd oceaangebied. Ze moeten het nu alleen nog in de praktijk brengen (lacht).»

HUMO Hoeveel oceaan moet er idealiter beschermd worden?

MCCALLUM «Volgens wetenschappers zou 30 procent voldoende moeten zijn – de visserij mag dan nog altijd in 70 procent van de wateren vissen, dus ze mag niet klagen (lacht). Maar ‘beschermd gebied’ moet dan écht wel beschermd zijn: nu betekent het vaak dat er geen toeristische of militaire activiteiten meer toegelaten zijn. In het Verenigd Koninkrijk wordt in liefst 90 procent van de beschermde gebieden nog met sleepnetten gevist.»

HUMO Het positieve nieuws: mariene systemen kunnen zich goed en vrij snel herstellen.

MCCALLUM «Klopt. Al moet je een onderscheid maken tussen ecosystemen in ondiep water en in de diepzee. Diep in de oceaan is het veel kouder en groeit alles trager. Organismen die er honderden jaren over doen om te groeien, herstellen zich niet zomaar. Minder diep in de oceaan is het een ander verhaal: in beschermde gebieden kunnen visbestanden in een paar jaar met meer dan 600 procent toenemen. In beschermde koraalriffen zitten veertien keer meer haaien. Het kan dus zeer snel gaan. Vissen leggen nu eenmaal heel veel eitjes, hè.»

VOLCKAERT «Als je een ecosysteem te véél schade toebrengt, zal het veel moeilijker herstellen. Van het Great Barrier Reef (’s werelds grootste koraalrif voor de kust van Australië, red.) is al de helft van de koralen afgestorven. Dat is een zeer complex ecosysteem dat zich niet zomaar herstelt.

»Voor onze kust kwamen vroeger grote oesterriffen voor, maar in de tweede helft van de negentiende eeuw zijn die leeggevist. Door het gebruik van sleepnetten hebben die zich daarna nooit kunnen herstellen. De Nederlandse en Belgische overheden bekijken nu in welke gebieden er weer oesterriffen kunnen groeien.»

HUMO Is oceaanbodem die door sleepnetten werd vernield even veerkrachtig?

MCCALLUM «De vispopulaties kunnen zich er snel herstellen als ze voldoende voedsel hebben en met rust worden gelaten. Maar het leven op en in de bodem is een ander verhaal. We weten zo weinig over de oceaanbodem dat we er geen idéé van hebben wat er allemaal verloren gaat als een sleepnet over de bodem schraapt. Daarom zijn we zo sterk gekant tegen diepzeemijnbouw: je weet niet wat je vernielt.»

‘Seaspiracy’ - Nu te zien op Netflix