Hans Van Dyck, professor gedragsbiologie: ‘Neem je moeder niet mee naar het practicum en leer zelf je plan trekken’

Kijk eens wie daar weer voor de deur staat: het is de blok, die goeie, ouwe vriend die eigenlijk altijd ongelegen komt. Daar zit u dan, met een hoofd vol verse kennis en een lichaam boordevol stress, spijt en rilatine, als een hapklare prooi voor de wanhoop die kwijlend op de loer ligt. Panikeer (nog) niet, want Humo nam plaats in de collegebanken bij vijf van de patentste professoren uit dit seizoen van ‘De Campus Cup’, om hun allerbeste examentips en blokverhalen te sprokkelen. Ziehier onze aantekeningen: verplichte leerstof voor het leren. Vandaag: professor Hans Van Dyck.

Broer Tom houdt televisiekijkend Vlaanderen moeiteloos in de ban, maar professor gedragsbiologie Hans Van Dyck (52) weet net zo goed een auditorium vol studenten te begeesteren.

HUMO Wat typeert de huidige generatie?

VAN DYCK «Veralgemenen is altijd lastig, maar wat mij en mijn collega’s aan de UCLouvain opvalt, is dat een deel van de studenten minder zelfredzaam lijkt. Dat is waarschijnlijk deels te wijten aan smartphones en social media: elke student heeft nu op ieder moment mama, papa, vriend, broer of zus bij de hand. Een generatie terug moesten ze zich gewoon zélf zien te beredderen.

»Een tijdje geleden zag ik tijdens een practicum plots een vrouw die ik niet kende. Ze bleek de moeder van een student te zijn! Ze kwam haar zoon helpen om het experiment uit te voeren.»

HUMO Mijn moeder meenemen naar de les, ik mag er niet aan denken.

VAN DYCK «Dat was natuurlijk uitzonderlijk. Er lopen nog altijd ontzettend veel goede, zelfstandige studenten rond, maar dat gebrek aan zelfredzaamheid is toch zorgwekkend. We mogen onze studenten niet te veel pamperen. Soms is het niet slecht om ze gewoon in het water te gooien. Als ze even moeten spartelen om de overkant te bereiken, is dat maar zo.»

HUMO Hebt u nog andere vreemde taferelen meegemaakt?

VAN DYCK «Ik had ooit een studente die al een paar keer hetzelfde examen had afgelegd, maar er nooit in slaagde een voldoende te halen. Na de zoveelste mislukking vroeg ze of ik de punten van alle voorgaande pogingen niet bij elkaar wilde optellen: dan zou ze wel boven de 10 op 20 eindigen, zei ze (lacht). En ze méénde dat, hè! Tja, dan denk je toch even dat je in een verborgencamerashow bent beland. Ik heb haar moeten ontgoochelen.»

HUMO Bent u als student zelf weleens creatief geweest tijdens een examen?

VAN DYCK «Mijn palmares op dat gebied is vrij beperkt, maar ik herinner me wel een berekende gok tijdens een examen logica. Ik worstelde met de berekening die we moesten maken, maar als ik een kleinigheid veranderde in de opgave, kon ik het wel laten kloppen. De docent was een filosoof van het warhoofdige type, dus ik dacht: als het bij één iemand kan lukken… En jawel, ik bleek de situatie juist te hebben ingeschat (lacht).»

HUMO Over valsspelen gesproken: maakt u zich zorgen over artificieel intelligente chatbots als ChatGPT?

VAN DYCK «Ja, maar de ontwikkelingen gaan zó ontzettend snel dat we er nog geen antwoord op hebben. In de wetenschap was het lange tijd not done om dingen te copy-pasten, en de studenten wisten dat ook. Maar nu informatie standaard online wordt gesprokkeld, is het geen grote stap meer om er stukjes uit te kopiëren en die vervolgens te laten herschrijven door een programma als ChatGPT. Wat mag wel, wat niet? We zitten in een grote, onbekende grijze zone.

»Een paar jaar geleden heb ik met een paar collega’s het vak wetenschapsmethodologie boven de doopvont gehouden, waarin we onze studenten de juiste onderzoeksethiek proberen bij te brengen. Gegevens verzinnen of manipuleren, al dan niet met behulp van artificiële intelligentie: dat doe je gewoon niet.»

HUMO Ook in opmars: blokkende studenten met op hun laptop een livestream van andere blokkende studenten. Is daar een biologische verklaring voor?

VAN DYCK «Dat is het groepseffect. Er zijn studenten die het liefst helemaal geïsoleerd studeren, maar de socialere exemplaren hebben vaak behoefte aan de nabijheid van lotgenoten. Ook het audience effect speelt soms: sociale dieren hechten veel belang aan hun imago, dus presteren ze beter als er iemand toekijkt.»

HUMO Schijnen ook prestatiebevorderend te werken: pepmiddelen als rilatine en modafinil.

VAN DYCK «Die waren ook al erg populair in mijn studententijd, eind jaren 80, maar ik zou ervan wegblijven.

»Wat ik wel van harte kan aanbevelen, is tussen het blokken door even het bos in te duiken, of in de tuin te gaan liggen. Hoor die vogels fluiten, zie die vlinders voorbijfladderen! Het klinkt misschien wat wollig, maar er wordt almaar meer wetenschappelijk bewijs gevonden voor de positieve invloed van de biodiversiteit op de cognitieve prestaties.»