Heel Indonesië wist vóór haar dat ze de eerste Covid-patiënt in het land was: ‘Het volk haatte me’

Dat Sita Tyasutami en haar moeder de eerste officiële coronagevallen in Indonesië waren, ontdekten zij later dan het Indonesische volk. Dat lanceerde direct een haatcampagne die haar tot twee keer toe een zenuwinzinking opleverde.

‘Met wie heb je het bed gedeeld voordat je corona kreeg? Met wie heb je gedanst? Weet je wel dat dansen een zonde is? Je bent een slet die de westerse cultuur naar Indonesië heeft gebracht. Samen met het coronavirus.’

Nog geen half uur nadat de Indonesische president Joko Widodo op 2 maart bekend heeft gemaakt dat de eerste twee gevallen van corona zijn vastgesteld, stroomt de telefoon van Sita Tyasutami vol met haatberichten. Tyasutami is een hoer en een slet, schrijven mensen op haar Instagram-account, en het is háár schuld dat het coronavirus zich nu ook in Indonesië verspreidt.

Ook krijgt ze waarschuwende berichtjes van bezorgde vrienden en kennissen. Dat ze direct haar socialmedia-accounts moet afschermen voor de buitenwereld en haar profielfoto’s moet verwijderen.

Tyasutami, een 31-jarige danslerares en manager in de podiumkunsten, weet dan nog niet dat zij en haar moeder, als eerste in het land, die ochtend positief hebben getest voor corona. En dat iemand hun gegevens meteen op straat heeft gegooid.

Op WhatsApp circuleert een rapport met persoonlijke gegevens van haar en haar moeder. Hun initialen, huisadres en medische geschiedenis staan erin. Het duurt niet lang voordat ook de volledige namen van ‘patiënt 1 en 2’ op het internet rondgaan.

De haatcampagne kan beginnen.

Twee zoenen

Anderhalve week eerder heeft Tyasutami zich bij het ziekenhuis gemeld met koorts, zware hoestklachten en duizeligheid. Een antibioticakuur die ze de week ervoor door de huisarts kreeg voorgeschreven, heeft niet geholpen. Ook haar moeder, die koortsklachten heeft, is meegekomen. Op een foto van Tyasutami’s longen zien de artsen witte vlekken, wat zou duiden op bronchitis. Ze wordt opgenomen.

Tyasutami’s tante, die in Oostenrijk woont, waar het virus al is ontdekt, adviseert haar om zich te laten testen op corona. De dokters weigeren. In Indonesië zijn op dat moment nog geen coronagevallen bekend en er zijn maar drie ziekenhuizen waar testen worden afgenomen. Haar ziekenhuis hoort daar niet bij.

Dan krijgt Tyasutami een telefoontje van een vriend in Maleisië, die ze kent uit het danscircuit. Een Japanse vrouw die net uit Jakarta is teruggekeerd en een van de dansavonden van Tyasutami heeft bezocht, heeft positief getest voor corona. ‘Ik kende haar niet, maar op zo’n avond begroet ik iedereen met twee zoenen op de wang,’ vertelt Tyasutami tijdens een Skype-interview.

Tyasutami en haar moeder worden overgeplaatst naar het Ziekenhuis voor Infectieziekten in Jakarta. Op de ochtend van 2 maart worden de testen afgenomen. Nog diezelfde ochtend ligt de uitslag op het bureau van de president. Hij belegt meteen een persconferentie, waarin hij bekendmaakt dat een 64-jarige vrouw en haar 31-jarige dochter met het virus zijn besmet.

Religieuze extremisten

Tyasutami kijkt mee vanaf het ziekenhuisbed. ‘Ik wist niet dat het over ons ging. Aan een verpleegster vroeg ik wie er nog meer met verdachte symptomen in het ziekenhuis lagen. Ze antwoordde: ‘Oh niemand, alleen jullie twee. Hoezo?’ Ik vroeg of de president het over ons had, maar ze zei alleen maar: ‘Sorry, we hebben nog geen bevestiging. Doe de televisie uit, ontspan je en concentreer je op je genezing.’’

Dat is lastig. Naast het rapport met de persoonlijke informatie van Tyasutami en haar moeder circuleren dan ook al foto’s op WhatsApp. Op één ervan is Tyasutami te zien in een Braziliaans sambakostuum, ‘een bikini met veren’, zoals ze het zelf omschrijft. Het is het startsein van een stroom aan speculaties. ‘Ik zou niet alleen een hoer zijn, maar ook een naaktdanseres. Nadat ze gehoord hadden dat een Japanner het virus zou hebben doorgegeven, schreven sommige media dat ik me als danser aan hem en andere buitenlandse mannen had aangeboden. Bij ons thuis zouden we seks hebben gehad. Toen het later om een Japanse vrouw bleek te gaan, schreven ze dat ik lesbisch was.’

Tyasutami is trending topic op Twitter. Op Instagram krijgt ze er dagelijks duizend volgers bij. Veruit de meeste reacties zijn negatief. ‘Je bent misschien knap van buiten, maar van binnen ben je de duivel die corona naar Indonesië heeft gebracht,’ schrijft iemand. ‘Veel van dat soort berichten kwamen van religieuze extremisten,’ zegt Tyasutami. ‘Ze gebruikten mij om hun ideologie van de daken te schreeuwen.’

Het huis van de familie Tyasutami wordt binnen de kortste keren belaagd door journalisten. Op de televisie is live te zien hoe Tyasutami’s oudere zus en de tuinman met desinfecterende vloeistof worden besproeid en daarna naar het ziekenhuis geëvacueerd. Geschrokken door de felle reacties stuurt de overheid medewerkers om zes weken lang het terrein te bewaken. Een van Tyasutami’s twee honden, een shih tzu, wordt bang en probeert te ontsnappen. Ze kom met haar hoofd vast te zitten in het hek en overlijdt.

‘Het volk dat me haatte en mijn hond die was gestorven, het werd me te veel. Ik kreeg een zenuwinzinking. Ik was twee dagen aan het schreeuwen en huilen. En hoewel ik daarvoor aan de betere hand was geweest, kwamen de koorts, de rillingen en het overgeven terug. Ik kreeg vreselijk last van mijn maag, door de stress. Ik stuurde een berichtje aan mijn moeder: ‘Het spijt me zo, ik ben een waardeloze dochter. Ik heb het coronavirus aan jou doorgegeven en nu ben jij in gevaar.’

Steun

Er komt steun uit onverwachte hoek. Iemand begint de hashtag #thankyoucaseone, om Tyasutami te bedanken dat ze zelf heeft aangedrongen op een coronatest. Op Instagram komen ook positieve reacties, zeker als de familie foto’s vanuit het ziekenhuis begint te plaatsen die duiden op herstel. Iemand schreef: ‘Bedankt, ik voel me een stuk beter nu ik dit zie. Ik was bang.’

Wie de informatie heeft gelekt, wordt nooit duidelijk. De felle reactie van het publiek komt mede omdat de Indonesische regering tot dan toe heeft volgehouden dat er geen corona is in Indonesië, ook al zeggen experts dat dit onwaarschijnlijk is. Het is puur toeval dat Tyasutami de eerste is bij het virus wordt vastgesteld. ‘Ik betwijfel of ik het echt van die Japanse vrouw heb gekregen. Toen ik ziek werd, waren heel veel mensen binnen de dansgemeenschap al grieperig met dezelfde symptomen. Ik ben er zeker van dat er toen al veel meer gevallen waren.’

Als de Tyasutami’s zijn ontslagen uit het ziekenhuis, organiseren de autoriteiten een persconferentie met de minister van Volksgezondheid, waarin ze alle drie hun verhaal mogen doen. ‘Het was een soort excuus, voor alles wat er gebeurd was. Maar het was ook voor de publieke moraal. Iemand zien die goed is hersteld van corona, dat had het volk nodig.’

De drie verschijnen voor de pers in een kabaja, een traditioneel kledingstuk. Tyasutami, die moeite heeft haar tranen te bedwingen, grijpt haar kans om een oproep te doen. ‘Als je mensen die corona hebben veroordeelt, worden ze voor de tweede keer slachtoffer. Doe het niet.’

De oproep is geen succes. De persconferentie zorgt voor een tweede golf van haatberichten. Dit keer wordt Tyasutami er onder meer van beschuldigd dat de regering haar heeft betaald om net te doen alsof ze corona heeft gehad. ‘Het is niet mogelijk dat iemand het virus had en er nu zo mooi uitziet als jij,’ schrijft iemand. Een ander zegt: ‘Hoeveel heeft Jokowi je betaald? Je zult wel zijn slet zijn. Heb je lekker geneukt met Jokowi? Je bent de hoer van de regering.’

– Wat gebeurde er toen?

Sita Tyasutami «De dag na de persconferentie werd ik wakker met duizend berichten op Instagram, waarin ik voor van alles en nog wat werd uitgemaakt. Toen kreeg ik een tweede zenuwinzinking. Dat ging zo ver dat ik moeilijk kon ademhalen, omdat ik alleen nog maar aan het huilen was. Uiteindelijk heb ik een paar keer met een psycholoog afgesproken. Dat was goed, daar kon ik eens goed mijn hart uitstorten. Ze zei dat ik een tijdje moest stoppen met sociale media, maar dat wilde ik niet. Ik wilde doorgaan met het sturen van positieve berichten rondom corona.

»Gelukkig waren er ook nu mensen die het voor me opnamen. Mijn Instagram-account werd een soort discussieplek. Veel van die gesprekken mondden uiteindelijk uit in een politieke discussie. Ik vind dat typisch. Het is echt alleen in Indonesië dat er een pandemie uitbreekt en mensen gaan schreeuwen: ‘De president moet aftreden!’ Het treurige is dat het om een minderheid van radicalen gaat, waarvan het lijkt dat ze in de meerderheid zijn omdat ze zoveel kabaal maken. Terwijl de zwijgende meerderheid echt niet zo denkt.»

– Neem je de regering iets kwalijk?

Sita Tyasutami «Nee, ik ben niet boos op de regering. Ja, er zijn dingen verkeerd gegaan, maar ze hebben daarna snel gehandeld. Na ons zijn er nooit persoonlijke gegevens over coronapatiënten gelekt. Ze hebben meteen beveiliging geregeld. Dat kwam ook omdat ik doodsbedreigingen heb gekregen. ‘We weten waar je woont en we gaan ervoor zorgen dat je toch nog sterft’, had iemand geschreven.»

– Hoe ging je daarmee om?

Sita Tyasutami «Als mijn familie er niet was geweest voor me, weet ik niet of ik het had gered. Toen ik had gezegd dat ik een waardeloze dochter was, belde mijn moeder me op en schreeuwde: stop hiermee, anders zul je niet beter worden. Mijn ouders zijn gescheiden, maar het contact is nog heel goed. Mijn vader stelde voor om elke avond om 23.00 uur te mediteren. Wij in het ziekenhuis, mijn broer in Bali, mijn tante in Oostenrijk, mijn vader in het oosten van Jakarta, iedereen deed mee. Die steun had ik echt nodig, want ik ben mentaal niet de meest stabiele persoon.»

– Hoe gaat het nu?

Sita Tyasutami «Het is rustiger, de reacties zijn opgehouden en ik hoef ook niet meer zoveel interviews te geven. Toen onlangs de grens van honderdduizend coronagevallen werd bereikt in Indonesië, waren er weer even veel interviewverzoeken. Het heeft ook goede dingen voorgebracht. Door alles wat er is gebeurd kennen we nu veel mensen in regeringskringen. Dat is goed voor ons netwerk en dat kunnen we als ondernemers in de cultuursector goed gebruiken.»

– Ben je dingen anders gaan doen?

Sita Tyasutami «Ik pas nu veel meer op met wat ik zeg. Ik zit in een WhatsApp-groep over Latijns-Amerikaanse dans. In die groep zitten we met honderdvijftig man, niet iedereen kent elkaar. Op een gegeven moment deelde iemand een foto van mij, gewoon om te laten zien wie patiënt nummer één was. Ze wist niet dat ik ook in de groep zat. Toen heb ik gereageerd: ‘Hallo, ik ben Sita, wier foto je net heb gedeeld. Ik zou het op prijs stellen als je me voortaan steunt en niet mijn foto deelt, zodat ik me kan focussen op mijn herstel.’ Binnen 10 minuten kreeg ik datzelfde bericht door anderen toegestuurd en was het overal op het nieuws. Toen realiseerde ik me dat ik voorzichtig moest zijn. Dat geldt ook voor het delen van foto’s. Vroeger postte ik gewoon foto’s van mij in bikini of met een drankje, maar dat doe ik niet meer.»

– Ben je door deze ervaringen veranderd?

Sita Tyasutami «Ik heb voortdurend de angst dat mensen over me oordelen. Ik volg een masteropleiding op de universiteit. In de eerste weken na mijn herstel durfde ik niks te zeggen tijdens de colleges. Er zaten maar vijftien studenten in de klas, maar toch bleef ik stil. Ik was gewoon bang voor wat ze van me zouden denken. Dat zal misschien nog wel een tijd zo blijven.»

(VK)