Herman & Peter Van Rompuy: 'We zijn allemaal zoekers. Zinzoekers. Gelukzoekers. Godzoekers'

De Herman (69) is een babyboomer, opgegroeid toen de bomen tot in de hemel leken te groeien, Peter (35) behoort tot de Generation Zuviel, die dreigt te bezwijken onder te veel informatie, te veel keuze en te veel concurrentie.

'Als een politicus beweert dat hij de mensen gelukkig wil maken: boer, let op uw ganzen'

De jonge Van Rompuy mikt niet laag: hij wil betere groeicijfers verzoenen met meer geluk. Want ook al gaat het ons objectief gezien voor de wind, gelukkiger zijn we er de laatste jaren niet op geworden. Terwijl zoon Peter behendig aan de slag gaat met het espressoapparaat, leunt vader Herman achterover in de fauteuil in zijn kantoor in de gebouwen van de EVP.

HUMO Elke schrijver heeft een eerste lezer nodig. Bent u die van uw zoon, meneer Van Rompuy?

Herman Van Rompuy «Ik heb in elk geval veel versies gezien. Ik nam ze door, maakte aantekeningen in de kantlijn en stuurde ze dan terug. Dan was het aan hém: het is niet mijn boek.»

HUMO Bent u milder als het uw zoon betreft, of net níét?

Herman «Ik ben een beetje zoals mijn vader (de voormalige economieprofessor Vic Van Rompuy, red.). Ik gaf les, net als hij, maar op een gegeven ogenblik – (wuift) ik was minister of zo – had ik 120 examens te verbeteren, maar weinig tijd. Toen heb ik mijn vader om een second opinion gevraagd. Hij bleek een pak milder dan ik. Op het einde van zijn leven, toen hij al in het bejaardenhuis zat, heb ik zijn hulp nog een keer ingeroepen, en toen bleken onze beoordelingen identiek. Ik was naar mijn vader toegegroeid.»

HUMO Mogen we uw milde oordeel over ‘Economie zkt. geluk’ kennen?

Herman «Ik ben natuurlijk bevooroordeeld, maar ik sta te kijken van de intellectuele inspanning en de wetenschappelijke onderbouwing. Ik heb mijn boeken altijd zonder documentatie geschreven.

»Inhoudelijk kan ik me helemaal in Peters werk vinden. Maar dat verwondert me niet: we hebben het er al vaak over gehad. Het is allemaal begonnen met ‘Happiness’, een boekje van Richard Layard dat Geert Noels me ooit gegeven heeft. Ik heb het op mijn beurt doorgegeven aan Peter.»

Peter Van Rompuy «En ik heb het aan mijn vrienden gegeven. Layard vertrekt van een grafiek die aantoont dat de welvaart in de Verenigde Staten meer dan verdubbeld is de voorbije halve eeuw, maar dat het geluks-gevoel stagneerde. In Europa is het verhaal grosso modo gelijk, en in België zákken de geluksstatistieken zelfs licht. Ik vind het ook niet zo verbazend dat mijn vader en ik het eens zijn: qua waarden zitten we op dezelfde golflengte, alleen de gereedschapskist verschilt. Ik kan me niet voorstellen dat hij 35 jaar geleden een boek geschreven zou hebben over geluk of de moeilijkheden die tweeverdieners hebben om hun leven te managen – er wáren toen heel wat minder tweeverdieners – maar onze uitgangspunten zijn dezelfde: menselijkheid en levenskwaliteit.»

Rijk, maar depressief

HUMO Het boek is goed doortimmerd, bijdetijds en bevattelijk. Maar mag ik opmerken dat u wel een somber beeld schetst van de dag van vandaag?

Peter (verbaasd) «Vindt u dat?»

HUMO In het eerste hoofdstuk schrijft u dat we rijk, maar depressief zijn. In het tweede dat die rijkdom ons gaat ontglippen.

Peter «Ik wil tegen het defaitisme ingaan, maar je kunt er niet naast kijken: de afgelopen tien jaar is het reële welvaartsniveau niet gestegen. En we zijn ook niet gelukkiger geworden van de rijkdom die we in de decennia daarvoor hebben vergaard. Daar moeten we niet naïef over doen.

»In de westerse wereld proberen regeringen de economie weer aan de praat te krijgen, onze welvaart veilig te stellen en manieren te vinden om maatschappelijke spanningen de baas te kunnen. Maar het is mijn overtuiging dat we ook moeten beginnen te praten over menselijk kapitaal. Hoe gaan we om met stress? Met burn-outs? Met de hoge zelfmoordcijfers?»

HUMO Herkent u het beeld dat uw zoon schetst, meneer Van Rompuy?

Herman «Ik vind het in ieder geval niet somber. Analyses waar naast donkerte ook plaats is voor licht, zijn niet meer politiek correct. Om in de media te komen moet je het einde van België en Europa, en zelfs het einde der tijden verkondigen. Paradoxaal genoeg bestaat er tegelijk – als ik sommige praatprogramma’s bekijk of beluister – een verplichting tot geluk op het persoonlijke vlak. Iedereen voelt zich enthousiast goed, niemand heeft nog ergens spijt van: tout le monde il est beau. Het leven als één langgerekte grap.»

'Mensen zijn optimistisch over hun eigen toekomst, maar pessimistisch over die van de wereld: 'Met míj gaat het goed, met óns gaat het slecht''

undefined

HUMO Maar volgens uw zoon zijn we aan het slabakken? Terwijl uit statistieken blijkt dat Afrika er met rasse schreden op vooruitgaat: het analfabetisme verdwijnt, meer en meer kinderen worden gevaccineerd...

Herman «Natuurlijk gaat het beter met de wereld. Mijn generatie dacht dat de Berlijnse Muur er voor altijd zou staan: wel, ze is overnight gevallen, zonder één geweerschot. Ook op economisch vlak en met onze levensstandaard gaat het goed, ook al hebben we het een paar jaar moeilijk gehad. Maar – en daar schrijft Peter over – er is een probleem met het leven zoals het is, met de wereld van elk van ons. Mensen hebben een donker beeld van de toekomst.»

Peter «’t Is te zeggen: mensen zijn optimistisch over hun eigen toekomst, maar pessimistisch over die van de wereld. Dat blijkt uit peilingen: ‘Met míj gaat het goed, met óns gaat het slecht.’ Eén en ander heeft te maken met polarisering. En die polarisering wordt op de spits gedreven door sociale media. Want daarmee komen we toch vooral in contact met gelijkgezinden, mensen die je denkbeelden bevestigen, in die mate dat je met een verwrongen beeld van de werkelijkheid overblijft.»

Herman «Dat vertaalt zich politiek. In de States maakt iemand die tot voor kort door niemand serieus werd genomen, nu kans om president te worden. En aan de linkerzijde is een 74-jarige uitgegroeid tot idool van de jongere generatie. Dat bewijst hoe diep de malaise is. Ook al – ik herhaal – gaat objectief gezien alles goed: ‘You’ve never had it so good.’»

HUMO De befaamde slagzin op de cover van The Economist uit 2007. Op diezelfde cover moest een droeve Engelse buldog de epidemie van burn-outs, depressies en algemene ontreddering verbeelden. U hebt als babyboomer andere tijden gekend.

Herman «Een andere wéreld. De jaren 50 en 60 waren uniek in de wereldgeschiedenis.»

HUMO Het geld groeide aan de bomen.

Herman «Niet alleen dát: er was sociale cohesie. De mensen waren zó getraumatiseerd door de oorlog dat ze het per se beter wilden doen. Later heeft men dat minachtend de verzuilde samenleving genoemd, maar eigenlijk was het een harmonische samenleving, waar het algemeen belang vooropstond. Met de toename van de welvaart is dat afgebrokkeld, vanaf 1968 werden alle gezagsstructuren in vraag gesteld en in de jaren 70 is het woord crisis uitgevonden: toen is de harmonische samenleving definitief in gruizelementen gevallen.»

Peter «Ik zie nu toch dat veel mensen een aantal waarden opnieuw vorm willen geven. Vroeger gebeurde dat top-down, vanuit de klassieke instellingen en de politiek. Nu gebeurt het van onderuit: jongeren en mensen sturen de maatschappij met de kleine keuzes die ze elke dag maken. Wat eet je? Wat koop je? Geaccumuleerd kunnen die kleine stapjes grote veranderingen forceren.

»Neem de capsules van deze koffie: het was de bedoeling dat ze gerecycleerd zouden worden, maar dat gebeurt niet. Het protest zwelt aan, en dat zal niet zonder gevolg blijven: bedrijven zijn zich bewust van de schade die hun reputatie kan oplopen. Burgers willen de macht over hun werk- en leefomgeving heroveren op big corporates. Niet alleen door te protesteren, maar ook door, bijvoorbeeld, moestuintjes te delen. Ringland is ook een zeer krachtige, spontaan gegroeide, organisatie. In het buitenland zijn het de burgerbewegingen die regimes omvergooien, niet de legers.»

HUMO Het woord ‘controle’ is essentieel.

Peter «De globalisering heeft ons het gevoel gegeven dat we de controle kwijt zijn.»

HUMO Hadden we die controle vroeger wél? Toen dachten we toch dat een metafysisch goddelijk wezen de stuurknuppel in handen had?

Herman «Ik laat God waar hij is, maar ik ga in op uw beeld: de welvaartsstaat had die goddelijke rol gedeeltelijk overgenomen. Alles was geregeld: ‘Er wordt voor u gezorgd.’ Toen dachten we dat de samenleving maakbaar was; vandaag worden we voor een groot stuk bepaald door factoren die buiten ons liggen. De controle die we hádden, is verloren gegaan, en nu bestaat er een soort van heimwee. Maar het is een illusie te denken dat je de welt von gestern kunt herstellen.»

HUMO Bent u blij dat u nog bent opgegroeid in die welt von gestern, en niet vandaag?

Herman «Que la République était belle: daar vergooi ik mijn tijd niet aan. Wat is dat trouwens, vroeger? Wanneer begint dat? Wij waren gelukkig in onze wereld. Kan men in een andere wereld gelukkig zijn? Natuurlijk.»

HUMO Burn-outs, zelfmoord, depressie: het zijn de ziektes van deze tijd.

Herman «We geven het nu toe, dat is het verschil. Lange tijd mochten we er niet over spreken.»

HUMO Iedereen die met geestelijke gezondheidszorg bezig is, zal zeggen dat de balans tussen werk en leven penibeler is dan vroeger. En de rolverdeling onduidelijker.

Peter «Mijn vader had alleen stress toen zijn carrière nog niet op het punt was waar hij komen wou (lacht).»

Herman (sec) «Dat is mijn énige probleem geweest, althans in het begin van mijn lopbaan.»

Peter «Ik kijk ook niet graag terug, maar tóch is er iets veranderd. Dat kun je aflezen uit de befaamde u-curve van het geluk. De algemene levenstevredenheid neemt een duik rond het 30ste levensjaar: niet toevallig de periode waarin mensen in een relatief korte periode hun professionele carrière moeten waarmaken. En hun gezinsleven. En de eigen woonst. Die ‘citroenloopbaan’, waarbij de werknemer als een citroen uitgeknepen wordt tussen het 30ste en het 45ste levensjaar, bestond vroeger niet. Want tweeverdieners waren er bijna niet.»

HUMO Kunt ú meespreken van wat uw zoon schrijft, meneer Van Rompuy: schoof u de voeten meteen onder tafel wanneer u thuiskwam?

Herman «Nooit meegemaakt. Bij mijn vader ging het wél nog zo: alles stond klaar. En als het niet klaarstond, ging hij in de zetel zitten, stak een sigaar op en las de krant. Later heeft mijn vader wel geleerd om de vaatwas in te laden: wij vonden dat bewonderenswaardig (lacht). Omgekeerd bewonderde mijn schoonvader mij omdat ik een luier kon verversen. Van zijn zeven kinderen had hij er nooit eentje verschoond.»

undefined

'Que la République était belle: daar vergooi ik mijn tijd niet aan. Wat is dat trouwens, vroeger?'

Peter «Statistisch gezien zit ik in de donkerste jaren van mijn leven, volop in de citroenpers. Dat is voor een deel een maatschappelijke discussie: hoe gaan we om met onze vrije tijd? Tegen de algemene trend in is die voor tweeverdieners afgenomen, en we proppen er dan nog zoveel mogelijk activiteiten in.

»Maar het is ook een politíéke vraag. We moeten langer werken – dat debat is gevoerd – maar hoe houden we het leefbaar?

»En dan komen we bij de fundamentele vraag over onze economie, die focust op de korte termijn. ‘Work hard. Have fun. Make history’ is het motto van Amazon, maar de nadruk ligt vooral op het eerste. De prestaties van elke werknemer worden nauwgezet bijgehouden, en wie de doelstellingen niet haalt, wordt op de vingers getikt. Een werkneemster vertelde ooit in The New York Times dat ze een dag na haar miskraam al op zakenreis moest. Bij een andere werkneemster werd borstkanker vastgesteld, waarna ze zonder uitleg werd ingeschreven voor een ‘prestatieverbeteringsprogramma’. Ontluisterende getuigenissen, maar de dag na de publicatie van het artikel ging het aandeel van Amazon omhoog. Die financiële druk wordt uiteraard overgedragen op de werknemers. Een bedrijf moet om de drie maanden haar kwartaalcijfers bekend maken: dat is alsof wij élke drie maanden verkiezingen zouden moeten houden. Schaf dat toch af.»

De vlinderjacht

HUMO Meneer Van Rompuy: u bent met uw 69 statistisch gezien een pak gelukkiger dan uw zoon nu.

Herman (hoofdschuddend) «Ik ben geen representatief geval. Ik heb een loopbaan gehad zoals niemand die zich kon inbeelden. Ik ben verwend door het lot.»

HUMO U had in uw tijd misschien ook minder last van de zogeheten statusrace: iets wat uw zoon aanstipt als problematisch en van deze tijd. Hij citeert Tyler Durden, hoofdpersonage van de film ‘Fight Club’: ‘We buy things we don’t need, with money we don’t have, to impress people we don’t like.’

Herman «Ook niet nieuw. Vroeger heette dat: ‘Keeping up with the Joneses.’»

Peter «Jezelf met anderen vergelijken is van alle tijden, maar het wordt tegenwoordig wel op de spits gedreven. Door sociale media, waar we alleen nog onze gelukkige momenten delen. We zouden de moed moeten hebben om ook onze mislukkingen te delen.»

HUMO Joy Anna Thielemans had onlangs een moeilijke dag, las ik in de krant, en ze heeft dat laten weten via Instagram.

Herman «Wie?»

HUMO Joy Anna Thielemans, onder meer bekend van haar zonnige kijk op het leven, waarvan ze uitgebreid verslag uitbrengt op sociale media.

Herman «Ah, oké. Het regende, misschien? Nu, ik vind dit nog wel iets anders dan status. Status wil zeggen: ik wil mooier, rijker, opvallender zijn dan de anderen. Uit het pak rijzen. Dat heeft me het meest van al getroffen bij Layard: we worden niet gelukkiger van de economische groei, doordat we ons constant vergelijken met anderen. Dat is typisch – als ik filosofisch mag worden – voor mensen die met zichzelf bezig zijn. Mensen met een altruïstische inborst voelen niet de noodzaak om zich bestendig te doen gelden. Laat je dus niet vangen door de statusrace, vergelijk je niet de hele tijd met anderen. Het is een strijd die je niet kunt winnen, want er is altijd iemand die mooier, slimmer en rijker is.»

Peter «Het levende voorbeeld zit naast mij.

»Ik denk dat Facebook toch een nieuw element is, hoor: als je het nieuwste pop-uprestaurant niet hebt kunnen bezoeken omdat je kinderen 3 en 1 zijn, en je ziet wie er wél is geweest, word je ongelukkig. Je ziet natuurlijk niet wie er nog allemaal níét is geraakt. We moeten leren om onze status niet te halen uit wat we beleven en consumeren. Haal hem uit je job: waar ben je mee bezig? Werk ik in een bedrijf dat een bijdrage levert aan de economie en de samenleving?»

HUMO Rutger Bregman vond geluk ook al een raar levensdoel. Zingeving is veel belangrijker. De rest volgt vanzelf.

Peter «Dat schrijf ik ook in mijn boek: om geluk te vinden, moet je het niet achternalopen. Het is als een vlinderjacht: pas als je stopt met jagen, komt de vlinder op je schouder zitten. Als je goed probeert te doen, zul je vaststellen dat geluk vanzelf komt, als een onverwacht neveneffect. In de gelukspeilingen zit mijn generatie op het laagste punt, maar ik weet zeker dat veel mensen later zullen zeggen dat net die moeilijke periode de mooiste uit hun leven was. Omdat ze dan actief bezig waren met dingen die heel waardevol zijn.»

Herman «Mensen herleiden geluk ook tot de hoogtepunten: de opperste momenten van verliefdheid, de eerste keer dat je Parijs-Roubaix wint. Dat zijn natuurlijk de uitzonderingen. Als je díé nastreeft, zul je altijd naast het net vangen. Zo’n gelukzaligheid is niet van deze wereld.

»Geluk is voor mij: tevredenheid. Dat houdt beperkingen in, want je neemt er vrede mee dat je een aantal dingen niet haalt. Als je dat bovendien in perspectief kunt zetten – ‘Ik leef niet alleen voor mezelf’ – beland je weer bij zingeving.

»Ik sprak onlangs met iemand over het leven na de dood – iets waar ik niet eens duidelijke ideeën over heb. ‘Ik wil voortleven in de herinneringen van mijn nabestaanden,’ zei die man. Ik heb zelfs díé ambitie niet, want zulke herinneringen vervagen snel. Mijn enige criterium is: heb ik een schoon geweten? Dat is geluk: voelen dat je gedaan hebt wat je móést doen, dat je het goede gedaan hebt.»

HUMO Bent u daarom in de politiek gestapt?

Peter «In elk geval niet om gelukkig te worden. In het beste geval maak je een paar mensen gelukkig. Of tevreden. Als een politicus zegt dat hij de mensen gelukkig willen maken: boer, let op uw ganzen! Dat kan niet, tenzij hij prozac in het leidingwater giet.

»Ik ben in de politiek gestapt omdat ik een aantal waarden belangrijk genoeg vond om uit te dragen. Achteraf zal de maatstaf zijn: heb ik het algemene belang boven het eigenbelang geplaatst? Ben ik standvastig geweest? Een groot probleem, vandaag, als ik zie hoe bepaalde politici hun waarden uit het raam gooien nog vóór het begint te stormen.»

HUMO Nóg een euvel van de tijd dat u aanstipt in uw boek: het vertrouwen in de politiek.

Peter «De link tussen vertrouwen en geluk is de sterkste van allemaal. Het vertrouwen in de instellingen moet omhoog. En dat tussen de burgers onderling. De politiek heeft daar een rol te spelen.»

undefined

Cultus van de angst

HUMO Dan komen we als vanzelf bij Europa terecht. Het vertrouwen in de EU is nooit zo laag geweest.

Herman «Maar is nog altijd hoger dan het vertrouwen in nationale regeringen.»

Peter (laconiek) «Uiteraard zijn verdienste.»

Herman «De grote uitdaging ligt in het feit dat Europa a space is, maar geen place. Het is een economische ruimte, met vrij verkeer van goederen, diensten en kapitaal, met alle opportuniteiten van dien. Maar het is geen plek waar men zich veilig en geborgen voelt. Daar moet een correctie komen, want de beschermende functie is de essentiële functie van de staat. Europa moet niet alleen opportunities bieden, maar ook beschermen. Tegen speculatie. Tegen werkloosheid. Tegen illegale immigratie.»

Peter «De EU moet nu bewijzen dat ze het vluchtelingenprobleem onder controle kan krijgen. We moeten onze buitengrenzen versterken, maar mogen onze plicht ten aanzien van mensen in nood niet vergeten.»

undefined

'In het nawoord van 'Economie zkt. geluk' schrijft Geert Noels dat ega­litaire landen hogere zelf­moordcijfers kennen. Peter Van Rompuy: 'Niemand kan dat verklaren'

HUMO Enerzijds, anderzijds. Zo vader, zo zoon.

Peter «Dat is de gematigde stem. De evenwichtige blik. Ik kan mij niet van de indruk ontdoen dat een aantal mensen de samenleving probeert te verdelen, mensen dwingt om een keuze te maken vóór of tégen vluchtelingen. Je kunt bijna niet meer zeggen: ‘We helpen de oorlogsvluchtelingen en sturen de economische asielzoekers terug’. De gemoederen zijn verhit.»

Herman «Na een gevecht in een asielcentrum wordt gezegd dat we de oorlog die in het Nabije Oosten woedt, hebben geïmporteerd. Een onschuldig incident in een zwembad leidt tot een sfeertje van: alle moslims zijn seksueel geobsedeerd. Het helpt niet als een staatssecretaris dan gaat zeggen: ‘Het zal je kind maar wezen’, terwijl de vader van het kind blijft zeggen dat er niets aan de hand is.»

Peter «Er is een rare shift aan de gang. Vroeger was de silent majority een verzameling ontevredenen. Vandaag zijn de ontevredenen luid en de gematigden – mensen die beseffen dat het tijd zal vragen – silent.»

HUMO Maar zijn ze ook een majority?

Peter «In Frankrijk oppert Sarkozy om de eigen waarden los te laten, maar wie is intussen de populairste politicus van Frankrijk? Alain Juppé, de vleesgeworden centrumpoliticus. De gematigden zijn in de meerderheid. Veruit.»

HUMO De regionale verkiezingen draaiden nochtans uit op een eclatant succes voor het Front National.

Peter «We zullen wel zien hoe de presidentsverkiezingen aflopen. Het ziet er niet naar uit dat Sarkozy het zal halen. Wie de extremen na-aapt, doet het minder goed. Diederik Samsom – bij ons achternagelopen door John Crombez – loopt Wilders achterna, maar krijgt klappen. Johan Vande Lanotte beweert doodleuk dat de Conventie van Genève in de huidige omstandigheden niet toepasbaar is, terwijl ik in de eerste kandidatuur rechten heb geleerd dat conventies net in verdragen zijn gegoten opdat ze zouden standhouden in extreme omstandigheden. Dus: laat ons standvastig zijn. Evenwichtig. Menselijk én realist. Als we dat volhouden, zullen we de problemen opgelost krijgen.»

HUMO U hebt Griekenland en de eurocrisis van nabij meegemaakt, meneer Van Rompuy: heeft Europa daar niet de koude, harde economische logica gevolgd die uw zoon in zijn boek aanklaagt? Om de belangen van de schuldeisers veilig te stellen moet Griekenland drastisch besparen, en de gewone Grieken zullen het geweten hebben.

Herman «Als je de hele tijd – voor de bankencrisis van 2007 – slecht bestuurd hebt, móét er achteraf een correctie komen. Doet dat pijn? Natuurlijk. En wie is dan de schuldige? De redders van Griekenland? Of zij die de mesthoop hebben opgehoogd? Griekenland heeft jarenlang boven zijn stand geleefd, en opeenvolgende regeringen hebben niks gedaan, tót de kredietcrisis de ellende aan de oppervlakte bracht. België had in 1981 ook een tekort van 15 procent op het nationaal inkomen: we hebben dat weggewerkt. Zélf. Griekenland had niet eens een administratie die belastingen kon heffen. Nochtans een levensbelangrijk instrument voor meer rechtvaardigheid.»

HUMO Dat brengt me bij iets wat Geert Noels in het nawoord van uw boek schrijft: egalitaire landen kennen hogere zelfmoordcijfers. In België hebben we een hoge graad van herverdeling, maar onze zelfmoordstatistieken zijn abominabel.

Peter (knikt) «Landen die het hoogst scoren qua welvaart en geluk, scoren ook hoog qua zelfdoding: niemand kan dat verklaren. Er is al geopperd dat mensen het extra pijnlijk vinden om ongelukkig te zijn in een gelukkige omgeving. Maar het betekent ook dat herverdeling geen doel op zich mag zijn. Mensen wíllen geen uitkeringen, basisinkomen of blanco cheques. Mensen willen correct beloond worden voor hun inspanningen, zodat ze vooruit kunnen gaan, de hypotheek kunnen afbetalen en hun kinderen alle kansen kunnen geven.»

undefined

Het arme onderwijs

HUMO We zijn in het derde en laatste hoofdstuk van ‘Economie zkt. geluk’ beland. Daar beweert u: ‘We moeten het Zweden van het zuiden willen zijn.’ Want Zweden zijn gezond, rijk en tevreden over het evenwicht tussen hun professionele en privéleven.

Peter «Dat niet alleen: Zweden heeft in de jaren 90 al een kredietcrisis meegemaakt, en is daar sterker uitgekomen. Ik ga niemand het aards paradijs beloven, maar Zweden toont dat je de kar kunt keren. Met een slagkrachtige economie die tegelijk menselijk is.»

'Vroeger was de silent majority een verzameling ontevredenen; vandaag zijn de ontevredenen luid en de gematigden silent'

HUMO U stelt een aantal concrete maatregelen voor en wilt leerlingen in het onderwijs pas evalueren wanneer ze 10 zijn. Is dat iets waar u zich in kunt vinden, meneer Van Rompuy, als product van het traditionele onderwijs?

Herman «Bij ons was het nog erger: wij werden gerangschikt van goed naar slecht. En ik wou altijd de eerste van de klas zijn. Maar dat waren andere tijden, ik voel instinctief dat de wereld veranderd is. Men wordt op latere leeftijd al zodanig veel geëvalueerd en onder druk gezet dat het geen kwaad kan om jonge mensen te sparen.»

Peter «Maar dat is niet het enige argument. Evaluaties op jonge leeftijd werken ook talentverlies in de hand. Dat blijkt uit onderzoek in de sport. In het ijshockey heeft men gemerkt dat nationale ploegen hoofdzakelijk bevolkt worden door mensen die geboren zijn van januari tot maart. Niet omdat die mensen intrinsiek getalenteerder zijn, maar omdat er een preselectie plaatsvindt op jonge leeftijd. Op die leeftijd zijn kinderen van januari 10 tot 20 procent ouder dan die van december: natuurlijk doen ze het dan beter. Maar die kloof wordt bestendigd en uitgediept omdat ze nadien ook betere trainers en beter materiaal krijgen.»

Herman «We moeten wel opletten dat we het onderwijs niet nog meer overbevragen dan we nu al doen. Wanneer we als samenleving iets niet opgelost krijgen, kijken we te snel naar het arme onderwijs. Ik beklaag ze. Bovendien – ik spreek me niet uit over de huidige, want ik volg het niet meer van nabij – was er een tijd dat élke minister van Onderwijs het onderwijs wilde hervormen.»

HUMO Hilde Crevits heeft een hervorming in de steigers staan die aansluit bij wat uw zoon wil: het onderwijs moet in de eerste plaats zorgen voor gelukkige kinderen, en pas in laatste instantie voor vaardige werknemers. Het bedrijfsleven en veel politici beweren dat het onderwijs zich meer op de arbeidsmarkt moet richten: u zwemt in tegen de stroom.

Peter «Met veel plezier. Jobs en vaardigheden hebben een steeds kortere levensduur, omdat de innovatie alsmaar versnelt: dan heb je vooral mensen nodig die verandering een plaats kunnen geven en niet panikeren bij vernieuwingen. Daarom is het nuttig om mensen weerbaar en evenwichtig te maken, in plaats van hun vaardigheden aan te leren die over enkele jaren toch nutteloos zijn.»

undefined

'Mensen wíllen geen uitkeringen. Ze willen correct beloond worden voor hun inspanningen'

HUMO Een iets evidentere maatregel: u wilt langere loopbanen leefbaarder maken door werknemers meer pauzes te gunnen. Verdubbel de uitkeringen voor het ouderschapsverlof, zegt u.

Peter «Ik heb veel maten die ouderschapsverlof hebben genomen en veel die het niet doen omdat ze de rekening hebben gemaakt. De uitkering is te karig, en intussen blijft de hypotheek wel lopen. Ik spits mijn voorstel toe op die kleine groep van jonge ouders, om het betaalbaar te houden, maar het kan een enorm verschil maken. Het aandeel jonge mensen met een invaliditeitsuitkering stijgt even snel stijgt als het aandeel vergrijsde.»

HUMO ‘Zet ook in op méér gezondheidszorg, in plaats van minder’: daar gaat u weer tegen het dominante discours in.

Peter «Dat is vanzelfsprekend: we kunnen alleen maar langer werken als we langer gezond blijven. En dus moeten we investeren in de gezondheidszorg. Het is erg naïef om te denken dat we dat grote bedrag van 25 miljard euro zomaar naar beneden kunnen krijgen. En als het wél lukt, zal dat niet zonder gevolgen blijven voor de volksgezondheid.»

HUMO Geld is geen probleem, want u liet in een oud interview ooit optekenen dat we de sociale zekerheid kunnen redden met een vermogensbelasting.

Herman (lacht)

Peter «Een heel oud dan toch.»

HUMO Vindt u het nu géén goed idee meer?

Peter «Dat is het niet: we mogen de mensen gewoon niet wijsmaken dat we met een vermogensbelasting alle putten kunnen dempen. Het meest verregaande voorstel komt van de PS: de opbrengst wordt geraamd op 600 miljoen. Het gat in de begroting bedraagt 12 miljard. Maar ik blijf erbij dat de grote vermogens meer moeten bijdragen.»

HUMO Uw coalitiepartners vinden van niet. De N-VA en Open VLD zijn ook vóór de flexijobs die u zo verguist.

Peter «Ik vind het goed dat bijverdienen fiscaal aantrekkelijk wordt, maar we mogen niet verzanden in wat Peter Hinssen aankondigde in De Tijd: dat we onze hypotheek gaan betalen door wat rond te rijden voor Uber. Voor dat soort Amerikaanse toestanden pas ik.»

Gelukzoekers

HUMO U bent tamelijk progressief: u bent voor een vermogensbelasting, voor een koolstoftaks, voor een deeleconomie, voor meer gezondheidszorg en tegen flexijobs.

Peter «Ik zou mezelf niet progressief noemen. Dat is een woord dat ik gemeden heb, het laat me koud.»

Herman «De wereld zit zo niet meer in elkaar. Op sociaal-economisch vlak is het Vlaams Belang erg links, om maar iets te noemen.»

HUMO Uw vader wordt traditioneel tot de rechtse, conservatieve vleugel van de partij gerekend.

Herman «Zo staat het op Wikipedia, maar daarom is dat niet juist.»

Peter «Ik ben voor de indexsprong en de loonbevriezing, en ik vind dat we langer moeten werken: vindt u me nog altijd progressief? Ik ben progressief in de zin dat ik vertrouwen heb in de toekomst, dat wel.»

HUMO Wat me ook opgevallen is: u hebt het in uw boek bijna niet over godsdienst.

Peter «Jawel: in de context van de discussie over de fundamentele waarden van Europa pleit ik voor religieuze vrijheid. Die moet overeind blijven.»

HUMO U hebt zichzelf ooit een ketter genoemd.

Peter «Nu zou ik mezelf een... zoeker noemen. Zoals zovelen. (Tegen zijn vader) Jij hebt ’s gezegd dat je op mijn leeftijd van het paard gevallen bent, langs één van de twee kanten. Wel: ik zit er nog op.»

Herman «Dé fundamentele keuze in het leven is: dien ik mezelf of zet ik me ook in voor anderen? Tegelijk moet je jezelf ontplooien en ambitieus kunnen zijn. Niet simpel. In die zin zijn we allemaal zoekers. Zinzoekers. Gelukzoekers. Godzoekers. Die woorden zijn eigenlijk inwisselbaar. Maar je moet ook willen vínden, als je alleen maar krampachtig zoekt, word je nooit gelukkig. De benedictijnen noemen zich godzoekers. Ze vinden hem nooit, in zekere zin. Leg de lat dus niet té hoog.»