Herr Seele over de moord op Charlie Hebdo: 'Je suis Charlie'

‘Het doet enorm veel pijn,’ zegt Herr Seele, ‘ik kan er gewoon niet bij. Een tiental kunstenaars is in één keer uitgewist.’ Kamagurka en Herr Seele publiceerden hun eerste Cowboy Henks in Hara-Kiri, dat later verrees als Charlie Hebdo.

Trots dat hij was, dat hij als jonge, onervaren snaak een voet binnen had op de redactie van Hara-Kiri. ‘Dankzij Kama, die het blad had leren kennen tijdens een schoolreis naar Parijs,’ herinnert Herr Seele zich.

Herr Seele «Ik wist uiteraard van niks – ik ben opgevoed als een brave, katholieke jongen. Kama was de linkse vrijdenker: ’t is door hem dat ik Hara-Kiri (de voorloper van Charlie Hebdo, dat destijds als maandblad verscheen, red.) ben beginnen te lezen. Je kon het gewoon kopen in Oostende, wat erg uitzonderlijk was.

»Hara-Kiri was de bijbel voor ons. Begin jaren 80 hebben Kama en ik onze stoute schoenen aangetrokken en zijn we in een rode deux-chevaux naar de redactie in Parijs gereden – ik weet nog dat ik tijdens de rit viool heb gespeeld op de achterbank. Zij vonden onze strips, die toen in Vooruit en later in De Morgen verschenen, fantastisch. Wij vonden het op onze beurt geweldig dat we mochten publiceren in hun blad. Ik denk dat zij ons beschouwden als de jonge, nieuwe garde. Wij waren punk, dat vonden ze fris.»

HUMO Jullie hadden dezelfde humor?

Herr Seele «Ze konden alleszins goed met ons lachen. Wij waren les petits Belges en ze vonden dat wij goede, karakteristieke koppen hadden.»

HUMO Hoe was de sfeer op de redactie?

Herr Seele «’t Was eigenlijk een stel oude hippies. Ik bedoel: wij waren helemaal into macrobiotiek. Tijdens de redactievergadering haalden wij potten met rijst boven, terwijl zij choucroute aten en aan de roze champagne zaten – een beetje zoals in ‘La grande bouffe’. Maar het klikte wonderwel.

»Je moet je dat voorstellen: aan dezelfde tafel zitten als Wolinski, Cabu en François Cavanna en Professor Choron, dat was behoorlijk intimiderend. Zij waren de iconen, die ons dan ook nog eens uitnodigden om mee op stap te gaan in Parijs. Toen we voorbij een terrasje wandelden waar een minister zat te eten, viel Choron op zijn knieën en stak hij een hele litanie af om een aalmoes te krijgen, terwijl de minister in kwestie onverstoorbaar verder at. Kostelijk!»

HUMO Wat maakten jullie voor Hara-Kiri?

Herr Seele «Cowboy Henk, maar ook fotoromans van telkens 2 bladzijden, die later nog verfilmd zijn door de VPRO. Dat ik destijds voor pianostemmer studeerde in Wales, vonden ze blijkbaar ook heel grappig. Eén van hun redacteurs is me daar nog over komen interviewen.»

HUMO Hara-Kiri was vroeger al controversieel: het blad heeft twee keer een publicatieverbod gekregen.

Herr Seele «O ja, het was een gevaarlijk blad: ik herinnerde me dat er toen al lijfwachten voor de deur stonden. Alles kon, alles mocht. Als we iets voor hen maakten, waren er geen richtlijnen. Het doel was: goede moppen maken. Hun slogan was niet voor niets ‘Journal bête et méchant’. En wij waren sowieso provocateurs.»

HUMO Volgens Kama betekent de aanslag op Charlie Hebdo het einde van de provocatieve humor. Mee eens?

Herr Seele «Het is de inquisitie – het is nog nooit gezien dat in één aanslag een tiental kunstenaars wordt uitgewist. Want dat zijn het voor mij: geen cartoonisten, maar kunstenaars. Ik kan er gewoon niet bij. ’t Is een terreurdaad, puur iconoclasme.»

HUMO Ga je in de toekomst opletten als je grappen maakt?

Herr Seele «Kama en ik zijn geen satirische tekenaars. Wat wij doen is anders, tijdlozer. We voelen ons niet geroepen om grappen te maken over de islam – al hebben we wel ooit een Cowboy Henk gemaakt over Osama bin Laden.

»Tegelijk stel ik vast dat de maatschappij verandert. Het lijkt me niet slecht om gevoeliger en voorzichtiger te zijn, zeker wat de islam betreft. We zouden die godsdienst beter moeten leren begrijpen. Want eerlijk: wat weten wij nu over de koran? Laatst las ik dat Mozes er meer in voorkomt dan in de bijbel.»

HUMO Geef je door voortaan voorzichtiger te zijn de terroristen niet nét wat ze willen? We moeten toch kunnen blijven lachen met godsdienst?

Herr Seele «Ik voel niet de behoefte om met Cowboy Henk de islam te choqueren. Je moet je ook durven af te vragen hoe goed die cartoons zijn – de Deense spotprenten, bijvoorbeeld, vond ik maar niets.

»Ik wil niet met vuur spelen, ik wil gewoon goede moppen maken. Laatst lieten we Cowboy Henk seks hebben met z’n moeder – ik veronderstel dat moslims daar ook niet mee kunnen lachen, maar dat zal me er niet van weerhouden om nog zulke grappen te maken. Sowieso maak ik liever moppen in de traditie van Bruegel en Bosch: seks, ziekte, drollen – de verboden dingen des levens.»

HUMO Je voelt je niet monddood gemaakt?

Herr Seele (denkt na) «Ik weet het eigenlijk niet. Ik voel vooral dat de kunst kapotgemaakt is. De vrije pers is aangevallen en dat doet enorm pijn. Het groepsgevoel binnen een redactie is heilig, alleen zo maak je goede pers. De redactievergaderingen van Hara-Kiri verliepen soms erg heftig. Ze wisten dat ze met bepaalde stukken en prenten een proces aan hun been hadden, maar de redenering was: ‘We gaan ons toch niet laten doen, zeker?’

»Ik heb niet het gevoel dat ik nu een stap achteruit moet zetten. Wat wij maken, is nog altijd grensverleggend. In Cowboy Henk zal in de toekomst vast nog wel een grap over een zelfmoordaanslag kunnen. Maar over de islam? Ik vind: je moet je onderwerp tot in de puntjes beheersen, en dat heb ik met de islam niet, dus blijf ik er liever van af.»