Het EK als maatschappelijk-politiek platform: de ‘ongelooflijke impact’ van Neuer, Ronaldo en de Belgen

Het EK voetbal blijkt ook een platform voor maatschappelijke en politieke boodschappen. Tegen racisme en homofobie, maar ook ongezonde drank. Hypocriet of belangrijk?

Dat het EK voetbal op allerlei manieren te gebruiken is voor politieke of maatschappelijke doeleinden en boodschappen, is afgelopen week duidelijk geworden. Een activist van Greenpeace wilde met zijn parachute-actie voor Duitsland-Frankrijk de aandacht vestigen op het belang van een beter milieu. Helemaal goed ging dat overigens niet, Greenpeace bood later excuses aan voor de gevaren die het teweeg had gebracht. Politieker was het shirt dat de Oekraïense voetbalbond had gekozen, waar in de landkaart op de borst ook De Krim was meegenomen. Tot woede van Rusland.

Maar het meest in het in oog springend waren de acties van voetballers zelf, zoals die van Cristiano Ronaldo en Paul Pogba tegen ongezonde frisdrank en bier. Van een ­andere orde was de regenboogband die de Duitse doelman Manuel Neuer droeg tegen Frankrijk. Vele honderden miljoenen televisiekijkers zagen wereldwijd dit statement voor meer homoacceptatie.

Verbod op les over homoseksualiteit

“Heel erg tof”, reageert Karin Blankenstein van de John Blankenstein Foundation (JBF) die zich in Nederland inzet voor homoacceptatie in de sport. “Duitsland loopt in dit opzicht wel voorop. Ik hoop dat Neuer die band woensdag ook draagt, als ze tegen een land spelen waar deze week de antihomowet­geving nog is aangescherpt.”

Blankenstein doelt op het Hongarije van premier Victor Orbán. Daar werd deze week een verbod voor ­leraren ingevoerd om op scholen ­lessen te geven over homoseksualiteit en geslachtsverandering. Onderschat de impact van zo’n aanvoerdersband van Neuer niet, meent de voorzitter van de JBF. “Je zult maar als jonge jongen op de tribune of voor de televisie zitten, nog in de kast, en je ziet jouw held met die band. Die steun is zo belangrijk.”

De nationale teams van België en Engeland namen op het EK voor hun wedstrijden voor het oog van de wereld stelling tegen racisme; ze knielden op het veld. In de Engelse competitie is dat dit hele seizoen gebeurd. De Belgen werden om hun actie in Rusland uitgefloten.

Een boodschap vanuit persoonlijke overtuiging

Sportmarketeer Bob van Oosterhout vindt het sterk als de maatschappelijke boodschappen echt vanuit de spelers zelf komen en niet min of meer worden opgelegd, zoals de shirtjes die Oranje in maart droeg. Die waren bedoeld om aandacht te vragen voor de mensenrechten in Qatar, geregisseerd vanuit de bond. “Als een sporter vanuit een oprechte overtuiging een boodschap wil uiten, is dat prima. Topsporters zijn merken of zelfs media geworden. Ze hebben een ongelooflijke impact. Die is tegenwoordig groter dan The Wall Street Journal. Ik vind het goed als ze hun bekendheid en bereik gebruiken om de wereld een beetje beter te maken”, zegt Van Oosterhout. “Maar, het gaat wel om timing en de manier waarop.”

Hij doelt op Ronaldo. Van Oosterhout omschrijft zijn actie als ‘hypocriet’. De Portugese ster zette deze week op een persconferentie demonstratief twee flesjes cola uit beeld, hield daarna een flesje water omhoog en zei ‘Agua!’ – Portugees voor water. Coca-Cola is hoofdsponsor van het EK. Ronaldo maakte in het verleden zelf reclame voor het merk, net als voor fastfoodketen Kentucky Fried Chicken. Van Oosterhout: “Hij zet zich nu heel erg af tegen een sponsor van een toernooi waar hij zelf heel veel geld aan verdient. Wees dan een grote jongen en ga er niet heen. Hij heeft honderden miljoenen gekregen van bedrijven waar je vraagtekens bij zet.”

Ronaldo was ten tijde van zijn colareclame nog jong. Hij is nu 35 jaar. Er kan ook sprake zijn van voortschrijdend inzicht. “Hij laat nu zien dat hij hier echt mee bezig is en daar zijn wij heel blij mee”, zegt Liesbeth Velema van het Nederlandse Voedingscentrum. Velema is expert voeding en gedrag. “Wij vonden zijn statement ontzettend mooi. Ronaldo geeft het signaal af dat hij er niet van gediend is dat die cola zo pontificaal voor zijn neus staat. Dat is precies waar wij ons hard voor maken: organisaties en bedrijven moeten ervoor zorgen dat mensen in hun eetomgeving niet constant verleid worden om ongezond te eten en drinken. Ronaldo is een rolmodel, een held van kinderen met heel veel volgers op sociale ­media (299 miljoen volgers op ­Instagram, red.). Heel goed dat er nu wereldwijd aandacht voor is.”

Een dag later zette de Franse voetballer Paul Pogba demonstratief een flesje Heineken, een andere sponsor van het EK, uit beeld. De bierbrouwer reageerde erop met de verklaring dat iedereen de vrijheid heeft om te drinken wat hij wil. Velema hoopt dat dit soort EK-incidenten leiden tot gesprekken over sportsponsoring door merken van ongezonde voedingsmiddelen.

(Trouw)