Het gevaar van Chinese camera's in onze ziekenhuizen en scholen: ‘Samenwerken met Peking wordt al snel een armklem’

Wie op straat de blik omhoog richt, kijkt al snel in de lens van één van de meer dan 400.000 bewakingscamera’s in ons land. Wie goed kijkt, ontwaart op steeds meer plaatsen de naam van het dubieuze surveillancebedrijf Hikvision, dat nauw verbonden is met het Chinese regime en zelfs actief meehelpt aan de genocide op de Oeigoerse moslimgemeenschap. Humo poseerde voor camera’s in Vlaanderen en leerde: ook hier gluurt Hikvision gretig mee, in scholen en kerken, overheidsgebouwen en asielcentra, van de Kust tot diep in Limburg. ‘We zijn niet alleen onethisch bezig, we zijn ook ronduit naïef.’

Toen Europa de samenleving in 2020 heropende na de eerste lockdown, leek de inzet van warmtecamera’s een prima idee. Slimme scanners bij de ingang van een gebouw konde er zo de mensen uitpikken die koorts hadden. Zo ook in het Europees Parlement en de gebouwen van de Europese Commissie in Brussel. Europa sloot een contract af met het Chinese bewakingsbedrijf Hikvision, dat tientallen camera’s leverde in Brussel. Als er ook ironiemeters waren geleverd, waren die geheid ontploft: de Europarlementsleden die de Chinese aanpak van de Oeigoeren vanop het spreekgestoelte veroordeelden, werden gefilmd door camera’s van het bedrijf dat de genocide mee mogelijk maakte.

Toen de omroep Deutsche Welle de aanwezigheid van de apparatuur aan het licht bracht, tuimelden Europarlementsleden in hun verontwaardiging over elkaar heen. Afgelopen voorjaar werden de camera’s uit het EU-parlement verwijderd. Later bleek dan ook nog eens dat de technologie vrijwel nutteloos was om besmette mensen op te sporen. In de gebouwen van de Europese Commissie hangen de Chinese camera’s wel nog gewoon. Beleidsanalist Conor Healy vreest dat het debacle in Brussel slechts het topje van de ijsberg was. Healy houdt Hikvision nauwgezet in de gaten voor IPVM, een gereputeerde denktank en onderzoekswebsite over bewakingscamera’s.

HUMO Overdreven de EU-parlementsleden toen ze in allerijl het Hikvision-materiaal lieten verwijderden?

CONOR HEALY «Allerminst. Hikvision is meer dan zomaar een bedrijf dat camera’s verkoopt. Het is in China medeplichtig aan de gruwelijkste mensenrechtenschendingen van de 21ste eeuw. Peking heeft het al enkele jaren gemunt op de Oeigoeren, een moslimminderheid die vooral in de provincie Xinjiang leeft. Daar is een surveillancesysteem uitgerold om de Oeigoeren in de gaten te houden, onder meer met een enorm netwerk van camera’s met gezichtsherkenning. Volgens mensenrechtenorganisaties zijn er intussen meer dan een miljoen Oeigoeren en andere moslims opgesloten in ‘heropvoedingskampen’, waar sprake is van martelingen, seksueel geweld en dwangarbeid. Kinderen worden van hun ouders gescheiden en sommige vrouwen worden gedwongen gesteriliseerd. Meerdere landen hebben de behandeling van de Oeigoeren bestempeld als genocide, al ontkent China uiteraard.»

HUMO Een volkstribunaal in Londen oordeelde in december nog dat er sprake is van het ‘opzettelijk en systematisch vernietigen van moslimgemeenschappen’, en ook België erkende in de Kamer de mensenrechtenschendingen.

HEALY «In het hele verhaal spelen Hikvision en Dahua – een ander Chinees bedrijf – een prominente rol. Ze hebben allebei miljoenencontracten binnengerijfd in de regio. Met hun camera’s filmen ze iedereen op straat en in de moskeeën. En dankzij hun gesofisticeerd netwerk herkennen en bewaren ze alle gefilmde gezichten, onder meer van de vele Oeigoeren die ‘onverklaarbaar’ verdwijnen. Beide bedrijven ontwikkelden zelfs technologieën om via een raciaal profiel Oeigoeren te herkennen en te volgen. Dat alleen maakt het al onethisch voor westerse overheden om zaken te doen met die bedrijven.»

HUMO Het verschil tussen beide bedrijven is niet alleen dat Hikvision veel groter is, maar ook dat de relaties met de Chinese overheid hechter zijn.

HEALY (knikt) «Het moederbedrijf van Hikvision werd opgericht door de Chinese regering om militaire technologie te leveren voor het leger. Samen met defensie onderzocht Hikvision hoe Chinese raketten en andere wapens verwoestender konden worden gemaakt. Het is volgens de eigen boeken een staatsbedrijf.»

AUDREY FRITZ (onderzoeker internationaal cyberbeleid, Australian Strategic Policy Institute) «De link tussen Hikvision en de Communistische Partij zijn duidelijk. De grote man achter Hikvision, Chen Zongnian, is secretaris van de Communistische Partij én lid van het Nationale Volkscongres, het Chinees Parlement.»

HEALY «Dat moet élke overheid verontrusten. Zeker in een tijdperk waarin privacy alleen maar belangrijker zal worden. Hikvision is wereldwijd de grootste producent van bewakingscamera’s geworden en exporteert massaal surveillancetechnologie naar het Westen.

»In de Angelsaksische wereld is het debat alvast losgebarsten. In de VS hangen veel camera’s van Dahua en Hikvision, ook op zeer gevoelige plekken. Washington besliste in 2019 dat de Chinese apparatuur in federale overheidsgebouwen vervangen moest worden. Later volgde zelfs een totaal handelsembargo, dus ook voor de privésector.»

Recent verkocht investeringsgigant Goldman Sachs al zijn aandelen van het bedrijf. De militaire diensten van Australië en Taiwan hebben Hikvision uit hun netwerken geweerd vanwege zorgen over de nationale veiligheid. ‘Eigenlijk is het heel simpel,’ zei de Australische cybersecurity-expert Fergus Hanson: ‘Je wilt absoluut vermijden dat de Chinese regering toegang heeft tot zulke belangrijke onderdelen van je cruciale infrastructuur.’ Afgelopen november lekte uit dat ook de Britse defensie adviseert om geen Hikvision-apparatuur meer te gebruiken.

HEALY «Overheden moeten snel de balans opmaken en een beslissing nemen. Of op z’n minst het debat openlijk voeren. Vandaag gebeurt alles in veel landen stilzwijgend.»

BESMET BELGIË

Hoe zit het in België? Humo trok op onderzoek uit. Eerst namen we contact op met Belgische leveranciers van het materiaal. Daaruit blijkt dat niet alleen kleine bedrijven gretig gebruikmaken van de camera’s, maar ook minstens één scholengroep van het Gemeenschapsonderwijs. De Vlaamse Confederatie Bouw experimenteerde in samenwerking met de Vlaamse overheid met apparaten van Dahua en Hikvision om de koorts van arbeiders op bouwwerven te meten, en Belgische vestigingen van grote bedrijven zoals Total en Monsanto kochten het materiaal in grote hoeveelheden aan. Ook bij zijn de Chinese camera’s populair, om het aantal winkelende klanten te tellen.

Het is het topje van de ijsberg. We klopten aan bij ziekenhuizen, politiezones, universiteiten, gemeenten en overheidsdiensten. Sommigen weigerden alle commentaar, uit vrees om het slachtoffer te worden van cyberaanvallen. Anderen, vooral gemeenten, meldden zonder verpinken dat hun patrimonium tjokvol Hikvision hangt.

Een eerste vaststelling: van een gecoördineerd beleid is in ons land geen sprake. De informatie over de camera’s die onze overheid gebruikt, is erg versnipperd. De federale overheid, zo blijkt tijdens onze navraag, heeft zelfs geen allesomvattend zicht op het patrimonium dat ze beheert, laat staan op hoeveel of welke camera’s ze gebruikt.

Een tweede vaststelling: de apparatuur van Hikvision is erg aanwezig bij lokale besturen. Zo laat het gemeentebestuur van Bilzen weten dat Hikvision binnenkort de nummerplaatherkenning zal verzorgen, terwijl aan de andere kant van Vlaanderen, in Izegem, 36 van de 93 camera’s van Hikvision zijn. ‘Defecte of verouderde camera’s worden standaard vervangen door camera’s van Hikvision,’ klinkt het. Sommige steden, zoals Brugge, zijn Hikvision-vrij, terwijl Antwerpen, Maaseik, Koekelberg, WaregemOudenaarde wel Chinese camera’s tellen in de publieke ruimte. Dahua filmt dan weer mee in Menen. Gent wil ondanks onze herhaaldelijke vragen geen informatie geven over de merken van hun camera’s.

Er hangen ook 28 Hikvision-apparaten in de Sint-Pieterskerk in Leuven. Hasselt koos op vijftig plekken in de stad voor het merk, waaronder in het stadhuis en enkele woonzorgcentra. Ook provinciale besturen, zoals die van Oost-Vlaanderen en Antwerpen, beschikken over de Chinese apparaten.

Ook politiezones maken gebruik van Hikvision-apparatuur. Dat is zo in Geraardsbergen, maar ook in de buurt van Turnhout, waar de intercommunale de apparatuur aan de politie aanbood met een raamcontract. Sommige zones, zoals die van Zaventem, laten Hikvision tot in hun commissariaten meegluren. Het Chinese materiaal hangt, net als in de VS en het VK, ook in scholen. Dat is al minstens het geval in enkele gemeentelijke scholen in Hasselt en grote secundaire scholen rond Waregem en Gent.

Wat met de federale en Vlaamse overheid? In en rond de gebouwen van Fedasil hangen 177 camera’s, waarvan 51 van Hikvision – de camera’s zullen de honderdtal Chinese vluchtelingen die jaarlijks asiel aanvragen in België, bekend voorkomen. Ook sommige asielcentra maken gebruik van de apparatuur. In de gebouwen van de Vlaamse overheid zijn camera’s aanwezig van zowel Hikvision als Dahua. Meer wil de facilitaire dienst niet kwijt, maar zeker is dat alvast De Lijn werkt met Hikvision. Ronduit pijnlijk is het gebruik van een warmtecamera van Hikvision aan de ingang van het Atomium, het monument dat in november nog blauw kleurde om de Oeigoeren te steunen.

Hier en daar wordt wel enige voorzichtigheid aan de dag gelegd. Er lijkt geen sprake te zijn van Hikvision in ’s lands meest gevoelige plekken: de parlementsgebouwen, het overgrote deel van de ziekenhuizen, de publieke delen van de Antwerpse of Gentse haven, Fluvius of het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle. Er is wel nog onduidelijkheid over veel federale diensten, de ambassades, de kerncentrales en Defensie. Justitie weet niet welke merken en cameratypes er in de hoven en rechtbanken hangen. Humo vroeg inzage in de contracten van de FOD’smet cameraleveranciers, maar ving bot op basis van de bescherming van de openbare veiligheid.

Om te weten te komen hoeveel camera’s van de dubieuze bedrijven nu écht boven onze hoofden hangen, voerde Humo een onderzoek op basis van open data, vrij beschikbaar op het internet. In België konden we zo’n 9.000 à 10.000 op het internet aangesloten Hikvision-netwerken lokaliseren. Van Dahua zijn er ook 10.000 netwerken actief. Aangezien we alleen netwerken van camera’s konden detecteren, en geen individuele bewakingscamera’s, ligt het totale aantal nog veel hoger. Hikvision produceert jaarlijks dan ook tientallen miljoenen camera’s. In totaal zorgt het bedrijf voor zo’n kwart van alle nieuwe bewakingscamera’s ter wereld. Tijdens de pandemie groeide het bereik enorm, onder meer omdat Hikvision kampioen is in spitstechnologie – gezichtsherkenning, mensen tellen, warmte meten. Illustratief voor hun expansie is dat zowel Hikvision als Dahua sinds kort eigen vestigingen hebben in ons land.

Onze onderzoeksresultaten zijn verontrustend. Iederéén met een computer kan immers de domeinnamen achter de bijna 20.000 publiek zichtbare netwerken zien, en daardoor de organisatie achter de Hikvision- of Dahua-apparatuur achterhalen. Deze bedrijven en overheidsbesturen zijn extra kwetsbaar voor hackers en cyberaanvallen. Om de instellingen niet in gevaar te brengen, noemen we ze hier niet bij naam, maar het gaat om gemeentebesturen in West- en Oost-Vlaanderen, een bisdom, een onthaalbureau voor ieuwkomers van de Vlaamse overheid, meerdere Franstalige universiteiten, grote middelbare scholen en centra voor leerlingenbegeleiding, woonzorgcentra, en vestigingen van grote bedrijven en nonprofits.

SPIONAGE EN HACKING

HUMO Verbazen de resultaten van ons onderzoek?

HEALY «Ik vind het bitter, maar: nee. Ik wist al dat Europa in slaap valt achter het stuur. Dezelfde technologie die bijdraagt aan de grootste menselijke tragedie van deze eeuw – de vervolging van Oeigoeren in China – waakt mee over de straten in jullie steden en de gebouwen van jullie overheden. Naast de ethische bezwaren zijn er ook reële risico’s op datastromen van Europa naar China.»

HUMO Er is spionagegevaar?

HEALY «Er zijn nog geen harde bewijzen, maar door de verbondenheid van het bedrijf met de overheid koesteren we maar beter weinig illusies. Als Hikvision bereid is mee te werken aan het opzetten en uitvoeren van een genocide, is het naïef om aan te nemen dat het geen gevoelige gegevens uit het buitenland zou doorgeven aan de overheid. Bovendien verplicht de Chinese veiligheidswet elk Chinees bedrijf om mee te werken aan gegevensverzameling voor de centrale overheid. Dat is één van de redenen waarom Washington Dahua en Hikvision op de zwarte lijst gezet heeft, en waarom andere landen nu volgen.»

FRITZ «Hikvision kan volgens hun privacybeleid, waarmee gebruikers van hun producten akkoord gaan, alle data die ze verzamelen overdragen aan één van de zogenaamde dochterondernemingen. Concreet betekent dat dat er potentieel massaal veel gegevens en beelden via Hikvision bij de Communistische Partij belanden.»

HEALY «We leven in een informatiesamenleving en data zijn macht. China wil toegang krijgen tot essentiële infrastructuur en zo veel mogelijk data verwerven. Het regime is ook geïnteresseerd in gevoelige informatie over veiligheidskwesties. De camera’s van Hikvision zijn voor Peking dus een zeer interessante manier om aan data te komen of cyberaanvallen uit te voeren. Maar als samenleving mogen we nooit accepteren dat er data naar Peking lek: niet over de nutsbedrijven die ons water en onze stroom controleren, en niet uit onze parlementen, politiecommissariaten en overheidsgebouwen.»

HUMO Maar wat China aan beelden uit het politiecommissariaat van Zaventem of de Sint-Pieterskerk in Leuven?

HEALY «Dat mag je niet onderschatten. Heel wat cyberaanvallen uit China zijn niet bedoeld om onze diensten plat te leggen, maar om grote hoeveelheden informatie te verzamelen. Moderne camera’s zijn krachtige machines die, zeker in groten getale, meer doen dan ‘gewoon’ beelden opnemen. Ze bieden toegang tot enorme hoeveelheden informatie die daarna geanalyseerd kan worden: men kan gezichten opslaan, de dynamieken op straat en in de samenleving bestuderen, wat mensen doen, waar ze heen gaan, wat er wordt aangeleerd in scholen, enzovoort. Hoe meer camera’s en hoe meer wijdverspreid het netwerk, hoe meer kennis.»

FRITZ «Dat is zeker het geval wanneer steden ‘smart cities’ worden, met innig verbonden cameranetwerken die aan gezichtsherkenning doen. Zelfs banale routinebeelden uit Belgische dorpen of scholen kunnen Peking beter doen begrijpen hoe onze samenleving werk.»

HUMO In 2018 waarschuwden experts het Amerikaans Congres al voor Chinese bedrijven die gegevens van westerse consumenten naar Peking laten stromen. Daar kan de Chinese overheid, met weinig aandacht voor privacy, de gegevens gebruiken en analyseren.

HEALY «Inderdaad. China heeftin eigen land ten overvloede bewezen dat het surveilleert om te surveilleren. De vraag is of ook wij daarvan het onderwerp willen worden.»

HUMO U zei in een Politico-artikel: ‘Wat mensen lijken te vergeten, is dat dit niet zomaar camera’s zijn. Het zijn computers.’ Waarmee u ook bedoelt: ze vallen te hacken?

HEALY (knikt) «Inderdaad. In september vorig jaar ontdekte een anonieme onderzoeker nog een bijzonder ernstig veiligheigsmanco in sommige producten van Hikvision, waar hackers op afstand vrij eenvoudig toegang kunnen krijgen tot de data van de camera’s, ook zonder inloggegevens. Sommige van die camera’s zijn zeer kwetsbaar op het vlak van cyberveiligheid. Het wordt des te problematischer wanneer zulke camera’s verbonden worden met het interne computernetwerk van een bedrijf of overheidsdienst – dan krijgen hackers een toeganspoort naar nog veel meer gevoelige informatie.

»Dahua ontdekte enkele maanden geleden ook een kwetsbaar punt. Het vroeg gebruikers om een ‘patch’ te installeren waarmee de kwetsbaarheid verholpen zou zijn. Maar voor zo’n update heb je vaak een technicus nodig. Hoeveel gebruikers zullen die patch installeren? Niet veel, vermoed ik, en dus zijn veel bedrijven en overheden nu kwetsbaar.

»Er zijn meerdere voorbeelden van massale hacks vanwege zulke kwetsbare punten. Denk maar aan de Mirai-botnet-aanval van een vijftal jaar geleden. Toen raakte meer dan een half miljoen apparaten, waaronder veel in China gemaakte webcams, geïnfecteerd met een virus, waardoor grote websites offline gingen.»

Pablo Brusseel is cybersecurity-expert bij Brussec Security. Hij licht de online veiligheid van bedrijven en overheidsinstanties door, om ze beter te beschermen tegen hackers en spionage.

HUMO Lopen onze overheden echt gevaar?

PABLO BRUSSEEL «In theorie: zeker en vast.»

HUMO Wie is kwetsbaar?

BRUSSEEL «Elke instantie die haar camera’s niet voldoende afschermt van het eigen netwerk of de beelden opslaat in de cloud. Dat maakt gegevenslekken naar Peking mogelijk.

»Cruciaal is hoe goed overheden en bedrijven hun camera’s en de beeldrecorder afschermen van de buitenwereld. Sommige IT-diensten sluiten hun camerasysteem gewoon aan op een publiek zichtbaar netwerk, eventueel beschermd met een zwak wachtwoord. Dat is risicovol.

»Enkele jaren geleden kregen de lokale besturen de opdracht om hun cyberveiligheid te laten doorlichten. De resultaten waren dramatisch: cyberveiligheid leek voor veel besturen van ondergeschikt belang. Daarom ben ik bezorgd om de resultaten van jullie onderzoek. Die bedrijven en besturen zijn echt wel kwetsbaar.»

De lokale overheden reageren verschillend op ons onderzoek. Sommige IT-diensten zijn zich van geen kwaad bewust, andere benadrukken meteen dat ze voorzichtig zijn. In Hasselt klinkt het bijvoorbeeld dat de updates aan de software van hun Chinese camera’s strikt doorgevoerd worden en dat er na een recente audit veranderingen zitten aan te komen. Andere IT-diensten benadrukken dat hun Hikvision-apparatuur niet verbonden is met andere bewakingssystemen of het internet, en dat ze geen Chinese software gebruiken om de beelden op te slaan. Dat is bijvoorbeeld het geval in het Limburgse ziekenhuis Noorderhart, het Atomium en de provincie Antwerpen.

HUMO Is dat veiliger?

BRUSSEEL «Ja. Al is het mogelijk dat een camerasysteem dat niet is op het internet aangesloten, toch gegevens doorspeelt naar China. Soms kunnen apparaten op zichzelf verbinding maken met het internet – zoals een gsm met 4G. Maar de kans dat de beelden zo op de servers van Hikvision belanden, is wel al een stuk kleiner. In dat geval zou Hikvision een tot op heden onontdekt achterdeurtje moeten hebben ingebouwd.»

HUMO Enkele securitymedewerkers met wie we spraken, noemen dat een paranoïde gedachte.

BRUSSEEL «Een beetje paranoia is nodig in ons vakgebied. Dat de data naar Peking stromen is niet het meest waarschijnlijke scenario, maar het is ook niet onmogelijk.»

HEALY «Ik lees het vaker: ‘Scherm gewoon je camera’s en beeldrecorder af van het internet!’ Dat is inderdaad veiliger, maar tegelijk is het een absurde oplossing; het is alsof een laptopverkoper zegt dat je op zijn apparaat maar beter geen internet gebruikt als je bang bent voor virussen. Hikvision produceert camera’s die specifiek gemaakt zijn voor bewaking via het internet. Waarom zouden we massaal camera’s kopen om die vervolgens te gebruiken op een manier waarvoor ze niet zijn ontworpen, omdat we bang zijn voor wat de firma met de beelden wil doen? Dan zoeken we beter andere oplossingen.

»Mensen die thuis of in hun bedrijf Hikvision-camera’s hebben, moeten niet ineens panikeren. Wel zou ik hun aanraden om al aan de toekomst te denken. Installeer altijd de nodige software-updates en check bij vervangingen van het camerasysteem eerst de achtergrond van het merk.»

HUMO Critici menen dat de Amerikaanse tegenstand tegen Dahua en Hikvision vooral kadert in de handelsoorlog met Peking.

HEALY «Die zal er ongetwijfeld mee te maken hebben, maar dat neemt de onderliggende redenen voor de bezorgdheid niet weg.»

HUMO ‘Sinds Snowden weten we dat de Amerikanen massaal data onderscheppen. Net omdat de Amerikanen weten wat er technisch mogelijk is, zijn ze zo beducht voor Chinese technologie,’ zei professor computertechnologie Bart Preneel in De Standaard.

FRITZ «Maar je eigen privacy blijft erg belangrijk. We zien dat te vaak over het hoofd. Je hebt als mens het recht om te weten hoe bedrijven en landen je in de gaten houden, en je zou eigenlijk ook het recht moeten hebben om je bestaan privé te houden.»

HEALY «Grote Amerikaanse websites zijn evenmin bezig met jouw privacy, maar dat zijn tenminste nog diensten die je bewust gebruikt. Als ik hier straks buitenstap, filmt een Hikvision-camera mij op straat, of ik dat nu wil of niet.»

DIGITAAL IMPERIALISME

De vraag rijst of onze overheidsinstanties Hikvision en Dahua momenteel wel kúnnen uitsluiten. Een lokaal bestuur moet namelijk camerasystemen laten installeren via een overheidsopdracht, wat de keuzevrijheid danig inperkt.

PATRICK VAN DEN BROECK (hoofd beveiliging provincie Antwerpen) «Als wij nieuwe camera’s of nieuwe software willen, noteren wij onze technische vereisten in het bestek. Aangezien het een overheidsopdracht betreft, kunnen we niet meer doen. Steeds vaker kiezen installateurs op basis van onze vragen voor Hikvision en Dahua – dat is een duidelijke trend. Het moet zijn dat de camera’s en software steeds beter en goedkoper worden. Voor het overige kunnen wij alleen maar ons camerasysteem zo veilig mogelijk organiseren – wat wij dus doen – en dan lijkt het mij sterk dat er grote risico’s zijn op spionage en hacking. Over de ethische kant van het verhaal spreek ik me niet uit.»

Spreekt iemand zich dan wél uit over die ethische kant? Een zeldzaam kritisch geluid kwam in 2020 uit het kleine Keerbergen, waar N-VA-oppositielid en informaticus Dominick Vansevenant aan het gemeentebestuur vroeg om Hikvision uit te sluiten van het raamcontract voor nieuwe camera’s op het gemeenteplein en de parking, vanwege de mensenrechtenschendingen in China. De burgemeester ging akkoord en koos voor een ander merk. Volgens een expert in de materie is dat legaal, maar kan dat alleen bij relatief kleine investeringen onder de 140.000 euro. Bovendien moet het bestuur de keuze tegen Hikvision op een verdoken manier verantwoorden: de prijs-kwaliteitlogica overheerst en argumenten over spionage of ethiek stellen de instelling bloot aan juridische procedures. ‘Pas met een embargo of een federale wettekst krijgen overheden een juridisch been om op te staan.’

In de Kamer vraagt parlementslid Samuel Cogolati van Ecolo om veranderingen.

SAMUEL COGOLATI «We moeten onze ogen openen. Door zijn omvang is Hikvision wereldwijd een strategisch instrument geworden voor de Communistische Partij. Als ik jullie onderzoeksresultaten over Hikvision en Dahua bekijk, moet ik meteen terugdenken aan wat er gebeurd is met Alibaba.»

HUMO Hoe bedoelt u?

COGOLATI «In 2018 werd duidelijk dat het Chinese bedrijf Alibaba voor het eerst een distributiecentrum zou bouwen in de Europese Unie: in de luchthaven van Luik. Luik moest een ‘hub’ worden om Europa, Azië en Afrika te verbinden. Het sfeertje rond dat nieuws was vrolijk, maar een samenwerking met China is altijd méér dan een samenwerking; het wordt al snel een armklem.

»Vorig jaar stelde ik een vraag over de kwestie in de Kamer, en het antwoord van minister Vincent Van Quickenborne was zeer zorgwekkend. Hij waarschuwde voor de Chinese Veiligheidswet, die bedrijven verplicht om samen te werken met de inlichtingendiensten van Peking. ‘Het is zeer waarschijnlijk dat Alibaba klantgegevens overdraagt aan de Chinese autoriteiten. De wetgeving verplicht bedrijven namelijk om hun gegevens op te slaan op lokale Chinese servers en geeft uitgebreide bevoegdheden aan de Chinese beveiliging om de computersystemen van bedrijven te raadplegen, ook op afstand,’ zei hij.

»Vervang ‘Alibaba’ door ‘Hikvision’ of ‘Dahua’, en u begrijpt dat onze verwevenheid met dergelijke bedrijven niet onschuldig is. Alle informatie die de bedrijven verzamelen, moet bij een bevel uit Peking naar het Chinese veiligheidsapparaat doorstromen. Ziet u het probleem wanneer de camera’s overal boven onze hoofden hangen, inclusief in overheidsgebouwen?»

HUMO We zijn in Belgiëzeer afhankelijk van China qua informatica: al onze telecomnetwerken draaien op Chinese hardware. Zijn we te naïef?

COGOLATI «Absoluut. Ons land mag geen pion worden in de expansiestrategie van China. In mijn ogen staan onze fundamentele vrijheden en onze veiligheid op het spel. We moeten dergelijk digitaal imperalisme afwijzen – óók het Amerikaanse, overigens – en investeren in de democratische controle over digitale technologie, dicht bij huis in Europa, zonder onze vrijheden op te offeren.»

HUMO En dus alleen Europese camera’s installeren in commissariaten en overheidsgebouwen?

COGOLATI «Op z’n minst moeten we investeringen uit het buitenland screenen en controleren. En duidelijke regels ontwikkelen om zowel de privacy van burgers als onze nationale veiligheid te beschermen. Nu doet elke overheid en elke dienst maar wat, lijkt het.»

VINCENT VAN QUICKENBORNE (minister van Justitie) «Spionage vanuit China is een reëel risico. We zijn ons bewust van de gevaren en zijn waakzaam bij de toewijzing van contracten. Wat betreft het gebruik van camera’s van Hikvision of Dahua, zijn er bij onze veiligheidsdiensten echter geen gevallen bekend van datalekken.»

De Belgische veiligheidsdiensten vragen om ‘voorzichtig om te gaan met bepaalde Chinese cameratechnologie, zeker als ze kritieke infrastructuur in beeld kan brengen.’ Het kabinet van Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) verwijst als voorbeeld naar de omgang met Chinese drones van de politie: er worden extra maatregelen genomen zodat gevoelige gegevens niet via internet kunnen wegvloeien. Opmerkelijk genoeg worden die drones niet meer gebruikt voor zeer gevoelige opdrachten. De politie steunt voor dit soort vraagstukken op de richtlijnen van het Centrum voor Cybersecurity (CCB). Maar navraag bij het CCB leert dat er in ons land geen concrete adviezen bestaan over het gebruik van Hikvision of Dahua. En het lijkt er ook niet op dat er een embargo of strenger beleid wordt voorbereid. Over de ethische problemen reppen de kabinetten van Van Quickenborne en Verlinden met geen woord.

In een reactie aan Humo minimaliseert of ontkent Hikvision risico’s rond mensenrechtenschendingen, spionage en cyberveiligheid. Bij Dahua was niemand bereikbaar voor commentaar.