Het gevangenisleven van Marc Dutroux
Belgiës meest gehate gevangene, Marc Dutroux, liet vorige week weer van zich spreken toen het personeel van de gevangenis van Ittre genoeg kreeg van zijn grillen over zijn maaltijden. Dutroux zoals we hem kennen, denken wij dan. Hoewel.
'Mijn cliënt is stilaan zijn grip op de realiteit aan het verliezen,' zegt zijn advocaat Ronny Baudewijn, die sinds een jaar weer intensief contact met hem heeft.
Ronny Baudewyn «Zestien jaren opsluiting in volstrekt isolement hebben hun effect. Hoewel hij op de hoogte probeert te blijven via televisie en tijdschriften - hij wil altijd graag intellectueel uit de hoek komen - drijft hij alsmaar verder af van de werkelijkheid. Zijn beeld van de wereld buiten is stil blijven staan. Een USB-stick, dat kent hij bijvoorbeeld niet.
»Ook psychisch laat het zijn sporen na, merk ik. Hij kon vroeger al tot in het oneindige doorbomen over allerhande ingewikkelde en oninteressante theorieën, en dat is alleen maar erger geworden. Het is geen feest om hem te bezoeken; het vergt moed. Hij heeft altijd een topic waarover hij heeft zitten nadenken en waar hij het uitgebreid over wil hebben.
»De voorlaatste keer had hij bijvoorbeeld een manier gevonden om de economische crisis op te lossen. Een andere keer lanceerde hij een aanval op de dieetvoedingsindustrie, of had hij een traktaat over de oplichterij van de anticonceptie-industrie geschreven.
»Hij vindt zichzelf zeker niet abnormaal. Integendeel: hij vindt dat wij - de maatschappij - dwalen. Vorige week kreeg ik nog een brief van hem waarin hij zijn amendement op één of ander wetsvoorstel uit de doeken doet. (Wappert met een brief met het herkenbare gepriegel) Hij schrijft nog altijd veel, en nog altijd even klein.»
HUMO Sinds een jaar hebt u weer geregeld contact met hem. Hoe komt dat?
Baudewyn «Het was enkele jaren stil geweest, maar ten tijde van de heisa rond de mogelijke vrijlating van Michelle Martin heeft hij contact met me opgenomen. Vreemd genoeg ging het over een heel andere zaak - over Martin had hij bijzonder weinig te zeggen, over Michel Lelièvre hebben we zelfs in jaren niet meer gehad. Hij heeft me ook nog niet gevraagd om een procedure voor zijn eventuele invrijheidstelling op te starten.»
HUMO Misschien beseft hij dat dat verloren moeite is.
Baudewijn «Hmmm, dat denk ik niet. Hij gelooft nog altijd rotsvast dat hij op een dag vrijkomt, ook al beseft hij dat die dag nog niet gekomen is. Ik heb tegenover hem nooit onder stoelen of banken gestoken dat hij zich geen illusies moet maken, van in het begin al. Hij is daar altijd verschrikkelijk kwaad om: 'Wat kom je hier dan doen?!' En dan zeg ik hem dat ik daar niet ben om hem sprookjes te vertellen.»
HUMO Wat is er aan van de voorkeursbehandeling die hij volgens cipiers en medegedetineerden geniet?
Baudewyn «Dat is een verkeerde perceptie, maar ik begrijp vanwaar ze komt.
»Toen hij destijds in de gevangenis van Aarlen belandde, besloot de directie eerst om hem als alle gedetineerden te behandelen. Zo mocht hij samen met de anderen naar de wandeling, en speelde hij zelfs mee voetbal. Dat heeft geduurd tot er een nieuwe lading gedetineerden in de gevangenis arriveerde: die vonden dat dat niet kon. Tijdens de wandeling braken er vechtpartijen uit, waarbij Dutroux' arm werd gebroken. Daarna heeft de directie het gescheiden regime voor hem ingevoerd.
»Hetzelfde regime heeft hij nu ook al jaren in Ittre. Dat is geen voorkeursbehandeling - integendeel. Maar in de ogen van de andere gedetineerden kan dat zo wel lijken.»
HUMO Hoe bedoelt u?
Baudewyn «Om een voorbeeld te geven: als ik bij hem op bezoek ga, duurt het bijna drie kwartier eer ik bij hem ben, terwijl het bij een andere gedetineerde hooguit een kwartiertje duurt. Hoe komt dat? Telkens als hij uit zijn cel wordt gehaald, moet alle beweging in de gevangenis stilgelegd worden. Geen enkele gedetineerde mag zijn pad kruisen.
»Ze moeten dus allemaal in hun cel blijven, en als ze in de refter zitten, mogen ze daar niet weg. Wie net op dat ogenblik naar het bezoek of naar de douches wil, moet wachten. Dan zeggen ze natuurlijk: 'Kijk 'ns aan, de koning moet voorbijkomen en alles ligt stil.' Maar eigenlijk is het Dutroux die geïsoleerd wordt en allerlei extra veiligheidsmaatregelen opgelegd krijgt.
»Zo hebben de gedetineerden ook recht op één à twee uur ontspanning in een atelier - waar ze samen spelletjes kunnen spelen en zo. Dutroux mag dat niet: op de middag, wanneer de anderen gaan eten, wordt hij met een bewaker naar de recreatieruimte gebracht en mag hij zich daar een uurtje bezighouden. In zijn eentje.
»Ook de heisa over zijn eten is een kwestie van perceptie. Het probleem is dat hij allergisch is voor bepaalde voedingsstoffen. Dan vraagt hij bijvoorbeeld naar een bepaald soort ZIZ-kaas: niet omdat die in plakjes gesneden is, maar omdat hij weet dat hij die kan verdragen. Die gevoeligheid had hij trouwens in het begin al.»
HUMO Komaan, hij maakt er gewoon misbruik van om iedereen naar zijn pijpen te laten dansen.
Baudewyn «Hij heeft natuurlijk zijn karakter, en dat is nog niet veranderd. Hij zal altijd proberen om de dingen naar zijn hand te zetten.
»Ik heb onlangs het eerste seizoen van de televisieserie 'Dexter' bekeken. Dat was een openbaring, één lang déjà vu. Die kerel speelt de rol van psychopaat perfect. Het is hélemaal wat ik bij mijn cliënt heb gezien. Dexter heeft zelf geen authentieke emoties en kopieert daarom het gedrag van anderen. Hij vraagt zich voortdurend af wat er van hem in bepaalde omstandigheden verwacht wordt, herhaalt soms letterlijk woorden en gedragingen van iemand anders. Dat doet Dutroux ook.
»Zo heeft hij eens een ex-gedetineerde geholpen die bij hem in de gevangenis had gezeten. Toen die kerel vrijkwam, heeft hij hem aan onderdak geholpen en nog wat geld toegestopt. Niet uit vriendschap of uit medelijden - want dat kent hij niet. Nee, hij zei dat hij het anderen had zien doen, die daardoor werden beschouwd als goede mensen. Dus had hij het maar nagedaan. Zo functioneren psychopaten.
»Op zijn proces zeiden de experts trouwens dat hij de puurste psychopaat was die ze al hadden gezien. Verwacht van hem geen enkel gevoel: geen spijt, geen liefde, geen haat, geen empathie. Het enige wat hij voelt is trots, heb ik ondervonden. Dat is zijn drijfveer, het enige waardoor je hem dingen kan laten doen.»
HUMO Waarmee vult hij zijn dagen?
Baudewyn «Hij speelt urenlang op zijn PlayStation, één of ander spel waarbij je nieuwe beschavingen of steden moet opbouwen. Hij kijkt veel tv en schrijft lange essays over allerhande onderwerpen. En hij zoekt natuurlijk nog altijd naar de ware toedracht van zijn dossier.»
HUMO Hoezo, 'de ware toedracht'? Weet hij niet meer wat hij zelf met die kinderen heeft gedaan?
Baudewyn «Hij brouwt nog altijd voort op zijn standpunt van tijdens zijn proces: dat hij in contact is gekomen met een netwerk, en dat hij in hun opdracht dingen heeft gedaan - tegen zijn wil. Hij heeft altijd betwist dat hij mensen heeft vermoord, hè. An en Eefje, bijvoorbeeld, heeft hij naar eigen zeggen met anderen meegegeven.
»Toen het nieuws van de vrijlating van Michelle Martin bekend raakte, liet hem dat op zich koud, maar hij zei wel: 'Nu ben ik niet meer verplicht om mijn vrouw in bescherming te nemen. Nu kan ik u eindelijk vertellen hoe het allemaal écht gelopen is.' Vraag me niet hoe het juist in elkaar zit; hij heeft het me eens uitgelegd in een ingewikkelde exposé van enkele uren.
»Kijk, als ik zeg dat hij zijn grip op de realiteit meer en meer verliest, slaat dat ook op zijn theorieën over zijn dossier. Als je 't hem vraagt, is hij de énige in België die nog naar de waarheid op zoek is.»
