‘Het is ook niet ónze schuld, hè. Het virus is niet besmettelijker geworden om de experts gelijk te geven, het is gewoon een feit’

Het Overlegcomité komt dan toch woensdag al vervroegd bijeen, om nieuwe maatregelen te bespreken om de situatie weer onder controle te krijgen. Het coronavirus woekert immers weer als vanouds. Geen prettig vooruitzicht, beseffen infectiologe Erika Vlieghe (50) en vaccinoloog Pierre Van Damme (62). Zeker niet omdat ook het voorspelde rijk van de vrijheid voorlopig minder glanst dan verhoopt. ‘We zullen het Covid Safe Ticket anders en duidelijker moeten definiëren. Het idee dat na een scan alles kan en mag, is totaal onlogisch.’

‘We moeten de circulatie van het virus naar beneden krijgen om de ­winter door te komen,’ zegt Erika Vlieghe in haar woonkamer tussen twee happen door. ‘Wat we nu aan het doen zijn, is niet duurzaam. Iedereen verliest de pedalen.’ ­Pierre Van Damme knikt vanachter zijn scherm. Want ja, alles komt terug in coronatijden, ook de intussen zo ­verfoeide digitale gesprekken. Het is ook haast een noodzaak, want hoewel het al na achten is, volgen na dit interview nog twee digitale vergaderingen voor Vlieghe en Van Damme. Voor wie er nog aan zou twijfelen: welkom in de vierde golf. Of het een rimpeling op een rustig ­kabbelend ­beekje dan wel een tsunami wordt, zal nog moeten blijken.

HUMO Minister van Volks­gezondheid Frank Vanden­broucke (Vooruit) noemde de huidige situatie ‘dramatisch’. Zit u op dezelfde lijn?

ERIKA VLIEGHE «Dramatisch zou ik het nog niet noemen, maar het is wel erg verontrustend. Er zijn ontzettend veel infecties. Iedereen kent wel iemand in zijn omgeving die positief getest heeft. Gelukkig zijn de meeste mensen slechts matig ziek, maar de besmettingsgolf leidt wel tot veel problemen: afwezigheden op het werk, volledige families in quarantaine, en – opnieuw – druk op de zorg. In de ziekenhuizen komen mensen binnen die niet gevaccineerd zijn, maar ook kwetsbaren die wél gevaccineerd zijn. Hoe meer het virus circuleert, hoe meer zulke ­zieke mensen doorsijpelen naar ons zorgsysteem. Dat baart me zorgen. Zeker omdat het aantal besmettingen tot acht keer hoger is dan in onze buurlanden.»

PIERRE VAN DAMME «Tegelijkertijd moeten we ons gelukkig prijzen dat er vaccins zijn en dat we maatregelen heringevoerd hebben. Was dat niet het geval, dan zouden er pas drama’s gebeurd zijn. Met de delta­variant, die besmettelijker en meer ziekmakend is dan zijn voorgangers, was de zorg op alle niveaus gekraakt. Gelukkig is de vaccinatie­graad hoog en weten we vandaag goed wat er werkt: vaccins, mondmaskers dragen, ventilatie en telewerk.»

HUMO Maar er was ons na de vaccinatie een rijk vol vrijheid beloofd. Dat is er nog niet, waardoor mensen zich afvragen of die vaccins wel nuttig waren.

VAN DAMME «De vaccins hebben hun basisfunctie volbracht: ze werken uitstekend tegen een ernstig ziekteverloop. Alleen verliezen ze met de tijd een deel van hun doeltreffendheid om de verspreiding van de deltavariant te voorkomen. Dat ondervinden we vandaag aan den lijve. Deze situatie is veroorzaakt door een combinatie van factoren: de straffe delta, het feit dat we de maatregelen ­enkele maanden geleden te vroeg gelost hebben én dat de werkzaamheid van het vaccin bij een aantal mensen na een ­tijdje afneemt. Dus moeten we werken op het blokkeren van de circulatie door maatregelen én het versterken van de immuniteit met een extra dosis. Die twee fronten zijn belangrijk.»

VLIEGHE «Als wetenschappers hadden we deze golf verwacht. Hij is wat feller en intenser dan voorspeld, maar we zijn niet helemaal verrast. Voor veel mensen is deze situatie wél een donderslag bij heldere hemel. Ze hebben lang geloofd dat het met de vaccinatie volledig voorbij zou zijn.»

HUMO Dat is toch ook wat verschillende politici ons maandenlang voorgehouden hebben?

VLIEGHE «Dat klopt. Ik begrijp dat deze cijfers een ­enorme teleurstelling zijn. De vaccins werden het symbool van de normaliteit waar ­mensen zo naar snakten. Er entte zich op de vaccinatie een diepmenselijk en existentieel verlangen naar een eenvoudigere tijd, zonder dat virus in onze levens, maar er is in een pandemie geen magic bullet. We zullen bepaalde maatregelen nog even nodig hebben en die pas stap voor stap afbouwen.»

HUMO Dus als we vooruit willen, moeten we eerst toch weer een aantal stapjes terugzetten?

VLIEGHE «Het is niet zwart-wit. Als we zeggen dat het nog niet helemaal voorbij is, betekent dat niet dat alles weer dicht moet. Tussen open en gesloten liggen veel mogelijkheden waarmee je het leven veiliger kunt organiseren.»

VAN DAMME (knikt) «Dat het vandaag lastig is, betekent niet dat we alles moeten blokkeren en de samenleving on hold moeten zetten. Er kan nog altijd heel veel met de middelen van vandaag. We moeten ons vaccinatiehuiswerk afmaken: de bescherming verhogen en verlengen voor ­kwetsbare mensen met een bijkomende prik, een extra prik goed plannen voor de rest van de bevolking, en nog meer mensen hun eerste prik aanbieden.»

VLIEGHE «We kunnen het aantal infecties ook nog stevig inperken. Door weer véél vaker maskers te dragen, door te telewerken, door de contacten wat meer te beperken.»

VAN DAMME «Sommige Europese landen hebben een lagere vaccinatiegraad, maar veel minder besmettingen: Italië, Portugal, Oostenrijk, Frankrijk… Ze zijn er bijvoorbeeld langer maskers blijven dragen. Zo zie je dat het een en-en-verhaal is, waarvan de vaccins een belangrijk deel zijn, maar niet het enige element.»

HUMO Wordt dat geen lastige boodschap na het Overleg­comité woensdag: draag dat mondmasker toch maar opnieuw wat vaker en schrap die al lang uitgestelde verjaardagsfeestjes maar weer? Het draagvlak is zo goed als weg.

VAN DAMME «Ik heb toch gezien dat mensen de voorbije weken opnieuw spontaan maskers begonnen te dragen, nog vóór uitdrukkelijk gezegd werd dat dat opnieuw de regel was. Mensen voelen dat. Ik vind het goed dat ze zelf hun gezond verstand gebruiken: ‘Dit gaat allemaal toch wel heel snel. Is dat wel correct?’ Een masker is uiteindelijk het einde van de wereld niet.

»Ik ben ervan overtuigd dat iets meer geduld bij het lossen van de maatregelen ons vandaag verder gebracht zou hebben. Nu kon ineens alles en moeten we weer voorzichtiger zijn – zoiets is niet vanzelfsprekend voor de mensen. Maar de cijfers zijn wat ze zijn.»

HUMO Er wordt gevreesd dat dit leven het veelbesproken nieuwe normaal is.

VLIEGHE «Dat heb ik al veel gehoord, zeker deze zomer: ‘Als we nu niet kunnen lossen, wanneer dan wel?’ Alsof het de bedoeling is om mensen tot het einde der tijden onder de knoet te houden. Uiteraard niet. Het is geen makkelijke boodschap, maar het werk is gewoon nog niet af en de epidemie nog niet ten einde.»

VAN DAMME «Het is ook niet ónze schuld, hè. Het virus is niet besmettelijker geworden om de experts gelijk te geven, het is gewoon een feit. De meeste experts hebben al gezegd dat we ons pas geruster zullen voelen in de lente van 2022, wanneer we nog wat meer weten over het virus en de winter voorbij is. Maar dat is politiek moeilijker te verkopen dan een definitieve deadline waarna alles los kan.»

WAAR IS MAGGIE?

HUMO Mevrouw Vlieghe, hebt u ‘En nu is het oorlog’ van oud-minister Philippe De Backer (Open VLD) al gelezen? Hij schetst geen fraai beeld van de aanpak van de coronacrisis en spaart ook de experts niet.

VLIEGHE «Ik heb zijn boek gekregen en ben er ­voorlopig slechts diagonaal doorgegaan, maar sommige delen waren héél herkenbaar (lacht). Ik wil heel graag nog eens met ­Philippe op café om over een aantal zaken door te bomen. Want tijdens zo’n crisis heeft iedereen zijn eigen inzichten en invalshoeken. Soms kan een interventie tijdens een vergadering vreemd overkomen als je de achtergrond onvoldoende kent. Daar komen ook misverstanden uit voort.

»Maar ik heb ook ­enkele zaken gelezen die ­helemaal niet kloppen. Zo wordt beweerd dat de experts volkomen onrealistische voorstellen deden, zoals het aantal personen dat je mocht ontmoeten laten afhangen van het aantal vierkante meter in een huis of tuin. Bij mijn weten heeft de GEES of de GEMS (de groep van experts, red.) dat nooit voorgesteld.

»Philippe heeft wel gelijk in zijn kritiek over de moeilijke communicatie tussen experts en politici. Dat ís geen evidente relatie. Ik heb daar zelf ook lang mee geworsteld.»

HUMO De kritiek is vaak: de experts regeren het land en ze komen te vaak op televisie.

VLIEGHE (zucht) «Maar als je een aantal weken verdwijnt uit de media, krijg je ook kritiek. We moeten eerlijk zijn: heel vaak was het gewoon noodzakelijk om in de tv-studio’s tekst en uitleg te geven.»

HUMO Waarom? U hebt allebei werk genoeg, lijkt me.

VAN DAMME «Vorig jaar heb ik slechts de helft van alle telefoontjes beantwoord, dit jaar misschien een derde. Maar ik vind het wél onze plicht om uitleg te geven. Ik zie dat als een vorm van dienstverlening. We moeten duiding kunnen geven. Bovendien weet je ook dat je met mediaoptredens mensen kunt aanspreken die je anders niet of veel ­moeilijker zou bereiken. Daarom houden we ook symposia, trekken we naar culturele centra of gaan we op bezoek bij verschillende gemeenschappen. ­Zulke bezoeken houden je ook met de voeten op de grond en confronteren je met zaken waar je vanachter een bureau soms te weinig aan zou denken.»

VLIEGHE «Mijn mediatraject is iets anders gelopen dan dat van Pierre: aanvankelijk was ik gewoon een ‘virusuitlegger’ in ‘Terzake’ of ‘Het journaal’. Ik twijfelde of ik dat wel moest doen, maar na iedere passage kreeg ik berichten en mails. Eerst enkel van bekenden, later ook steeds meer van onbekenden. ‘Alsjeblieft, blijf dat doen. We zijn doodsbang, maar dankzij jouw uitleg zijn we weer iets geruster.’ Toen ik voorzitter werd van de expertgroep die de exitstrategie moest uitwerken, vond ik het nog belangrijker om publiek te duiden waarom wij bepaalde adviezen hebben verleend. Dat leek me, gezien mijn ­publieke functie, niet meer dan correct. Alleen zat ik daar vaak alléén: behalve Philippe De Backer bleken erg weinig politici beschikbaar om duiding te geven in televisie­studio’s. In het begin probeer je dan op alle vragen te antwoorden, maar de spreidstand werd snel te groot.»

HUMO U bedoelt: wat de experts voorstelden, werd op de Nationale Veiligheidsraad en later het Overlegcomité zelden helemaal door de politici overgenomen.

VLIEGHE «Exact. Om niemand in diskrediet te brengen, weigerde ik uiteindelijk om de politieke vragen te beantwoorden. ‘Dit is een vraag die u aan de minister moet stellen.’ Alleen: die minister ­weigerde naar de tv-studio te komen. Dat er dan toch mensen – ook politici – zijn die vinden dat de experts te veel op tv komen… Tja.»

VAN DAMME «Natuurlijk respecteren we dat politici soms andere beslissingen nemen dan wat wij geadviseerd hebben. Alleen is het dan wel de taak van de politici om die toe te lichten.»

VLIEGHE «Wij hebben echt een gat moeten invullen omdat politici afwezig bleven om te duiden wat er gebeurde en wat er moest gebeuren. De toenmalige minister van Volksgezondheid bijvoorbeeld (Maggie De Block, red.) kwam die dagen te weinig op tv om die vragen te beantwoorden. Ik vind dat nog altijd zéér jammer.»

HUMO Philippe De Backer wijst ook journalisten met de vinger. ‘Petite histoire en scoop kregen te vaak voorrang op diepgang,’ zegt hij. Mevrouw Vlieghe, u hebt zich daar ook vaak aan gestoord.

VLIEGHE «Ik ga even brutaal zijn, maar: ja. Jullie hebben ook een verantwoordelijkheid. Misschien moeten journalisten zich meer afvragen wat ze aan politici vragen en wat aan experts, zonder iedere keer het spanningsveld op te zoeken. Ik kreeg vorige week nog de vraag van een krant wat ik ervan vind dat burgemeesters zelf evenementen gaan verbieden – dat was onder meer in Knokke het geval. Ik heb die journalist geantwoord dat hij die vraag aan de minister van Binnenlandse Zaken (Annelies Verlinden, red.) of de Vlaamse minister voor de lokale besturen (Bart Somers, red.) moest stellen. Vanuit virologisch oogpunt is het belangrijk dat er eenduidige beslissingen genomen worden, maar wie die neemt: I couldn’t care less!»

HUMO Toch zit u nu allebei weer in televisiestudio’s te waarschuwen: ‘Het gaat de verkeerde kant uit’.

VLIEGHE «Ja, want ook dat is onze plicht bij de huidige cijfers.»

HUMO Dat opgestoken vingertje leidt ongetwijfeld ook weer tot een vierde golf van haatberichten?

VAN DAMME «Ik heb daar een speciale mailbox voor (lacht). Maar aan de hand van de bagger kun je wel de geschiedenis van de epidemie reconstrueren.»

VLIEGHE «Het is na de zomer gelukkig wat minder erg geworden, maar nu het weer begint te spannen, krijg ik ook weer meer mails. ‘Ben je daar nu weeral, gij zaag?!’ ­Sommige mensen sturen dan ook echt vier mails na elkaar, dreigen met de galg of beginnen over de Neurenberg-processen (zucht). Gelukkig zijn er ook veel bedankingsmails of ­berichten met vragen. De ­constructieve mails probeer ik allemaal te beantwoorden.»

HUMO Dat meent u niet?

VLIEGHE «Natuurlijk wel. Al moeten we eerlijk zijn: er zijn momenten geweest dat daar echt geen tijd voor was. Dus bij dezen mijn excuses voor wie nog op een antwoord wacht.»

VAN DAMME «Nu er een derde prik komt voor de hele bevolking, groeit ook de twijfel bij de mensen. Of ze willen weten waarom zij niet meteen recht hebben op zo’n boostershot. Ze hebben daar vragen over, dus moet je die beantwoorden.»

VLIEGHE «We krijgen oprecht moeilijke vragen, waarop ik ook niet altijd een antwoord klaar heb. Het is vaak ook luisteren naar wat mensen dwarszit. Doe het maar, als jong gezin met vier kinderen van wie de ene na de andere besmet uitvalt of in quarantaine moet. Dat is de hel! Ik heb alle begrip voor de twijfels en vragen van mensen.»

VAN DAMME «Je leest vaak heel veel bezorgdheid in die mails. Door te antwoorden neem je die twijfel en angst weg. Het loont ook, want vaak antwoorden twijfelaars na enkele weken dat ze zich toch hebben laten vaccineren.»

HUMO Dat is dus het geheim om de vaccinatiecijfers nog te doen stijgen.

VLIEGHE «We hebben gisteren nog samen iemand kunnen overtuigen om zich toch te laten vaccineren. Gewoon door allebei een duidelijk antwoord te bieden op alle vragen.»

VAN DAMME (lacht) «Ik zie dat niet als een sport, maar als onze plicht. Zulke vaccintwijfelaars zijn vaak bijzonder verbaasd dat er een antwoord komt, maar dat maakt hun dankbaarheid alleen maar groter. Dat is ook mijn raad aan huisartsen: hoe druk het ook is, luister naar die vragen. We mogen niet onderschatten hoeveel informatie er in twee jaar tijd allemaal op de burger is afgevuurd. Niet zomaar wat weetjes, maar medische, epidemiologische en wetenschappelijke feiten... Verwerk dat maar eens allemaal. Als je dan nog eens via sociale media misleidende informatie ingelepeld krijgt, wordt dat voor veel mensen gewoon te veel. Daar moeten we begrip voor tonen, hun uitleg geven en hen overtuigen. Al is dat met de hardnekkige, bijna religieuze antivaxers natuurlijk minder evident.»

VLIEGHE «Zelfs naar hen moet je luisteren. Een open en constructief gesprek voeren is niet altijd makkelijk, maar wel het proberen waard.»

BALLET EN CAFÉ

HUMO We hadden u de vraag ook kunnen mailen, maar nu we hier toch zijn: legt u ons eens uit wat het nut nog is van een Covid Safe Ticket (CST). We mogen samen dansen, eten en zingen, maar intussen is het duidelijk dat ook gevaccineerden besmettelijk kunnen zijn. Is zo’n CST daardoor niet achterhaald? Het geeft ons bovendien een vals gevoel van veiligheid.

VAN DAMME «Die QR-code maakt evenementen en horecabezoeken wel veiliger. Zonder zo’n ticket zou je op restaurant of op een concert evengoed naast een ongevaccineerd persoon kunnen zitten. En bij een besmetting draagt die nog steeds een véél hogere virale lading, wat dan weer gevaarlijker is voor iedereen in de omgeving.

»Het klopt dat dubbel gevaccineerden bij een infectie nog steeds besmettelijk kunnen zijn, maar hun virale lading is merkelijk lager en ze zullen ook minder dagen het virus kunnen overdragen. Zo’n CST heeft dus wel degelijk impact op de circulatie, maar moet in combinatie met andere verdedigingslinies gebruikt worden.»

HUMO Uw collega Marc Van Ranst belandde vorige week in een storm toen beelden opdoken waarop hij zonder masker aan het dansen was op een event waarvan hij beweerde dat het veilig georganiseerd was.

VLIEGHE «In principe had Marc gelijk: dit was conform de bestaande regels en ik twijfel er in dit geval niet aan dat de ventilatie in orde was. Wel is het zo dat in een snel ­evoluerende epidemiologische toestand de regels snel achterhaald zijn. Niet alles wat toegelaten is, is op dit moment nog veilig. Ik heb al dansfeesten aan me laten voorbijgaan om die reden. Ieder van ons moet elke dag in zijn privéleven die afwegingen maken, en de mensen rondom ons kijken uiteraard naar hoe wij daar zelf mee omgaan. Maar dit voorval lijkt me vooral politiek opgeklopt.

»Wel zullen we het Covid Safe Ticket anders en duidelijker moeten definiëren. Het heeft zeker zijn waarde, maar het idee dat na een scan alles kan en mag, is totaal niet logisch.

»Ik denk dat veel organisatoren van evenementen ook liever duidelijke voorwaarden krijgen, eerder dan steeds te moeten denken: kan dit zo wel verder? Wat binnen een aantal weken? Niemand vindt het leuk om naar een feestje te gaan en om enkele dagen erna met het volledige gezin in quarantaine te moeten.»

HUMO U bent dus wel voorzichtiger dan collega Van Ranst?

VLIEGHE «Ik ging dit weekend voor het eerst sinds lang weer naar een concert. Maar na het scannen van mijn code droeg ik in de zaal wel mijn ­masker. Dat is een advies dat vanaf nu standaard moet worden: de coronapas is stap één, maar daarna volgen er nog. Een masker, een degelijke ventilatie bij indoor evenementen, en zelf ook weer afstand houden van anderen. Is dat een perfect normale situatie? Nee, maar het zal ons wel in staat stellen om evenementen en het cultureel leven te laten doorgaan tijdens deze lastige wintermaanden.»

VAN DAMME «Ik droeg ­vorige week ook mijn masker tijdens een balletvoorstelling, een knappe bewerking van ­Giselle. Ik merkte dat ik niet de ­e­nige was met die reflex. Al bleek toen de lichten weer aangingen dat ik bij de jongere aanwezigen behoorde, ondanks mijn eigen gezegende leeftijd (lacht).»

HUMO Met alle respect, maar u hebt het nu over ballet en een klassiek concert. De realiteit in restaurants en zeker cafés is toch helemaal anders?

VLIEGHE «Sommige hoogrisicoactiviteiten lenen zich inderdaad niet tot het gebruik van maskers of het houden van afstand. Misschien zullen we bij een zeer hoge viruscirculatie de coronapas moeten combineren met een negatieve test. Of misschien zullen we activiteiten tijdelijk niet laten doorgaan. Maar we moeten altijd in het achterhoofd houden dat honderd procent veiligheid niet gegarandeerd is. Het gaat over het verminderen van risico’s, niet over het wegnemen ervan.»

HUMO Ik spreek voor veel tieners en twintigers wanneer ik zeg dat na zolang wachten én een dubbele prik, het dansen elk viraal risico waard is. Extra maatregelen voor de eventsector krijgt ook de politiek niet meer verkocht.

VLIEGHE «Ik denk dat het inderdaad een heel moeilijke evenwichtsoefening zal worden, zeker voor die heel-hoog-risico-activiteiten waar weinig maatregelen mogelijk zijn, zoals in het uitgaansleven. Ja, daar zullen nog véél besmettingen plaatsvinden onder jonge mensen. En ja, dat is lastig, want zo sijpelt het virus door naar hun ouders, grootouders en de rest van de samenleving. Je kunt zoveel mogelijk tests voor en na aanbieden, met CST en ­optimale ventilatie werken en tegelijk in zoveel mogelijk andere sectoren van de samenleving kijken om te beveiligen wat kan, maar de vraag blijft of dat voldoende zal zijn op dit moment. Opnieuw: het is niet zwart-wit.»

HUMO Een probleem is misschien ook dat de oorspronkelijke rechtvaardiging van lockdowns en andere maatregelen – het vrijwaren van de zorg – in veel hoofden is weggevallen. De huidige ziekenhuisgolf zal hoe dan ook lager uitvallen. Hier en daar worden operaties uitgesteld, maar het gevaar van patiënten die in gangen naar adem happen, is geweken. Dat maakt dat de solidariteit stokt.

VLIEGHE «De kans is groot dat we eenmaal dit interview verschijnt alweer boven de vijfhonderd patiënten op intensieve zorg zitten. Dat is niet niets. Er zijn nu al handen tekort, en in normale tijden hebben we al veel van die bedden nodig voor longontstekingen, de griep, hartinfarcten... 500 bedden alleen voor covid-19: dat is een fikse hap uit ons budget.»

HUMO In de vorige golven ging het tot 1.800 bezette bedden.

VLIEGHE «Zelfs 1.000 bedden is ontzettend veel. Dan is je volledige systeem verwrongen. Iedereen heeft na de eerste golf ook gezegd: dat is onaanvaardbaar en mag nooit meer gebeuren. Maar daar moeten we dan wel zelf voor zorgen.»

HUMO Maar tussen 500 en 1000 gaapt nog wel een kloof.

VLIEGHE «We hebben geen garantie dat het bij de 500 bedden zal blijven. Het blijft zeer moeilijk te voorspellen wat het exacte gedrag van mensen zal zijn, maar we mogen daar ook niet mee gokken. Je zegt daarover beter: ‘De hand op de knip met de contacten, en alles wat we doen, moet weer veel veiliger.’ Want hier beleeft toch niemand plezier aan? Zich de hele tijd als een zot laten testen, contacttracing, families in quarantaine, collega’s laten vervangen, huilende dokters en verpleegkundigen in het ziekenhuis… Dit is niet vol te houden.»

HUMO Over dat testen en die contactopsporing gesproken: is het niet dweilen met de kraan open? Zijn dat geen wapens voor wanneer er minder gevallen zijn?

VLIEGHE «Uiteráárd is dat dweilen met de kraan open! Het is frustrerend voor iedereen. De huisartsen, de laboranten, de mensen die de testen moeten ondergaan... Het systeem draait helemaal door en is onhoudbaar in deze situatie. Met testen haal je de positieve gevallen eruit en isoleer je de dichte contacten. Maar als dat zoals nu uit zijn voegen barst, heb je andere maatregelen nodig om de boel terug bij zijn positieven te laten komen.»

HOERA, CORONA

HUMO Misschien is het niet zo erg om nu besmet te worden, want zo zal onze immuniteit vanaf de lente zeer hoog zijn. Door gevaccineerden elkaar te laten besmetten, metselen we een verdedigingsmuur voor de toekomst.

VLIEGHE «Het lijkt me gevaarlijk om zo functioneel te kijken naar de besmettingen. De realiteit is inderdaad dat je immuniteit als gevaccineerde een boost zal krijgen na een nieuw contact met het virus. Maar om daarmee te zeggen: ‘Doe maar allemaal je goesting en besmet elkaar vrolijk in het rond’? Neen, zo werkt het niet. Daarmee onderschatten we volgens mij de impact van besmettingen voor de maatschappij en het individu. Er zijn bijvoorbeeld voldoende jonge en gevaccineerde mensen die alsnog hun geur- of smaakvermogen verliezen of zelfs long covid ontwikkelen na een besmetting.»

HUMO U hebt nochtans zelf gezegd dat we hoe dan ook allemaal in contact zullen komen met de deltavariant.

VLIEGHE «Dat is ook zo, vrees ik, maar het is nog een ander verhaal om dat bewust te doen en er zomaar in te duiken. Niemand van ons kan trouwens heel goed de gevolgen op middellange termijn voorspellen van een besmettingsgolf zoals vandaag. We moeten voorzichtig blijven om te zien wat dit zal betekenen.»

VAN DAMME (knikt) «We hebben nog niet voldoende kennis over het virus en de gevolgen van besmettingen om bewust een infectie op te zoeken. Bovendien blijkt ook de duur van bescherming na infectie niet levenslang te zijn.»

VLIEGHE «Als we toch allemaal besmet raken, zou ik het ook voor de volksgezondheid liever druppelsgewijs zien gebeuren. Als er plots één gigantische piek komt, zijn we toch met héél veel mensen tegelijk ziek, met opnieuw veel meer druk op kwetsbare mensen en patiënten voor wie het vaccin onvoldoende effect heeft gehad. Dat is eigenlijk wat we nu net willen vermijden.»

HUMO Straks komt er sowieso een derde prik voor iedereen, maar intussen is er ook een pil ontwikkeld tegen corona. Mogen we dat vrolijk nieuws vinden?

VLIEGHE «Heb je ook al het vrolijke nieuws gehoord over de prijs van die medicatie? (lacht) Dat is toch niet onbelangrijk.»

VAN DAMME «Volgens The New York Times hebben de VS al 1,7 miljoen dosissen van die pil gereserveerd, voor 700 dollar (603  euro, red.) per patiënt. Dat lijkt op ­individueel niveau goedkoper dan een ­ziekenhuisopname van dagen of weken, maar er moeten wel heel veel patiënten een kuur krijgen om enkele ziekenhuisopnames te voorkomen. Ik zie dat dan ook eerder als een nicheproduct, bijvoorbeeld bij een uitbraak in een woonzorgcentrum.»

HUMO We zitten midden in de vierde golf. Coronacommissaris Pedro Facon waarschuwde enkele weken geleden al in Het Nieuwsblad: ‘Deze pandemie duurt tot 2023.’ Hoeveel golven mogen we nog verwachten?

VLIEGHE «Ik heb die kop ook gezien, maar ik denk dat Pedro correct geciteerd moet worden. Hij zegt niet dat déze situatie nog tot 2023 zal duren, wel dat de pandemie zal blijven golven tot dan. We gaan nog een aantal seizoenen worstelen met corona, maar niet ieder seizoen zal even pittig zijn als nu. In de zomer heeft het virus bijvoorbeeld veel meer moeite om voet aan de grond te krijgen.»

HUMO Plakt u er dan eens een datum op.

VLIEGHE «Het zal duren tot we weten hoe we het virus perfect kunnen managen en controleren, waardoor covid-19 steeds meer gaat lijken op een griepepidemie. Maar wanneer dat zal zijn, dat weten we nu natuurlijk nog niet. Dat hangt af van welke varianten er nog op ons afkomen en hoe sterk die zijn. Zal een nieuwe, nog straffere variant deze delta van de troon kunnen stoten? En wat met de duurzaamheid van de immuniteit die we door de vaccins hebben opgebouwd? We gaan stap voor stap vooruit, maar nog steeds half blind.

»Het voorbije ­anderhalve jaar hebben we er alles aan gedaan om dat virus onder een grote stolp te houden, maar zodra die stolp een beetje werd opgetild, bleken alle inspanningen voor niets. De vaccinatie heeft intussen wel een grote laag immuniteit over het virus gelegd. We zijn dus optimistisch over de komende lente en zomer, maar we denken dat deze winter nog een worsteling zal zijn. Het wordt lastig om het de komende weken en maanden onder controle te houden.»

HUMO Dan zegt de pessimist in mij: dat klinkt weinig hoopvol.

VLIEGHE «Maar neen! Het is alweer een spannende situatie, maar het is véél meer beheersbaar dan vorige winter. We weten intussen veel meer en beschikken over veel meer tools om het virus te bestrijden, maar we moeten ons realiseren dat het allemaal stapsgewijs zal verlopen.»

VAN DAMME «Ik wil hier geen doemscenario’s schetsen over virussen waartegen we niet opgewassen zijn, maar we moeten erg waakzaam zijn. Ook het omgekeerde is mogelijk: het virus zou op een bepaald moment ook gewoon kunnen evolueren naar een goedaardig wintervirus waar we dan eens goed mee lachen. We moeten dat allemaal goed monitoren. Niet iedereen op een eiland, maar echt een gedegen surveillance op wereldschaal.»

HUMO U haalt daarmee een gevoelig punt aan: is het nu niet al te vaak ieder voor zich?

VAN DAMME «Het wordt inderdaad een uitdaging om ervoor te zorgen dat alle landen ter wereld kunnen leven met het virus. Want we zijn nu wel bezig over een derde en misschien zelfs vierde prik, maar wat maakt dat uit als in sommige landen amper vaccins beschikbaar zijn? Op het vlak van vaccinproductie en -distributie zie ik bijvoorbeeld een belangrijke opdracht weggelegd voor ons land. We moeten ook nadenken over hoe realistisch het is om in bepaalde omstandigheden een halve dosis in te spuiten. Dat vraagt onderzoek, maar het moet wel gebeuren: het zou kunnen betekenen dat we met ­dezelfde productie als vandaag plots een pak meer mensen kunnen beschermen. Niet alleen hier, maar vooral ook elders ter wereld. Ook bij dat onderzoek moeten we ons steentje bijdragen.

»Het verhaal is zeker nog niet gedaan – en misschien gelukkig maar. Er blijven nog veel boeiende vragen op te lossen. Hoe gaan we als mensheid om met een nieuw virus en hoe snel slagen we erin om het wereldwijd in te dijken? En wat leert ons dat? De komende jaren moeten we echt op wetenschappelijk vlak véél bijleren zodat we gewapend zijn tegen wat er daarna eventueel nog op ons afkomt. Dat is even belangrijk als nu tegen het virus strijden.»