Het jaar van Colson Whitehead: 'Ik durf er geen cent op in te zetten dat we Donald Trump zullen overleven'

De Amerikaanse schrijver Colson Whitehead brak in 2017 helemaal door. Zijn megabestseller ‘De ondergrondse spoorweg’ leverde hem een Pulitzer Prize, een National Book Award én een gespekte bankrekening op. ‘Het voorbije jaar liep ik fluitend over straat. Alleen jammer dat die mafketel uit het Witte Huis zo’n domper op de feestvreugde zette.’

Soms lacht het leven je met een brede tandpastasmile toe. In het najaar van 2016 prees talkshowhost Oprah Winfrey Colson Whiteheads nieuwste roman ‘De ondergrondse spoorweg’ aan in haar boekenrubriek. President Barack Obama nam ’m mee op vakantie en liet de wereld weten wat hij ervan vond: ‘Fantastisch! Aangrijpend!’ Gevolg: het boek verkocht als warme broodjes en dankzij een Pulitzer en een National Book Award nam Whiteheads carrière in 2017 pas echt een hoge vlucht. Maar 2017, da’s ook het jaar van Donald Trump, en die wierp een schaduw over z’n geluk.

Colson Whitehead «Sinds die idioot president is, is het leven in Amerika erg deprimerend geworden. Trumps bewind is erger dan mijn ergste nachtmerries. We zitten nog niet in een oorlog, maar met zijn dwaze beslissingen kan hij er elk moment één ontketenen. Ik hield mijn hart weer eens vast toen hij de verhuizing van de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem aankondigde. Ik hoop dat er geen kernoorlog volgt, want Donald Trump is gestoord, net als zijn rivaal Kim Jong-un. Zowat elke tweet die hij de wereld instuurt of elke wet die hij tekent, vormt een reden tot paniek.

»Neem nu zijn besluit om twee nationale parken ‘terug aan het volk te schenken’: dat is niet meer dan toestemming geven aan zijn goede vrienden van de olie-industrie om er te boren. Ik voel ook hoe hij en zijn kompanen zich steeds agressiever gedragen tegenover minderheden. Hun handen jeuken om te snoeien in de burgerrechten. Erg verontrustend.

»‘De ondergrondse spoorweg’ speelt zich af in het Amerika van 1850, tijdens de slavernij. Trump maakt mijn roman jammer genoeg actueler dan ooit. Natuurlijk houden de white supremacists van vandaag ons niet gevangen om ons als vee te fokken en te verkopen. In Amerika is de slavernij voorbij, al blijkt ze in Libië dan weer springlevend te zijn. The horror.»

HUMO Maar wezenlijk is er in de VS niet veel veranderd?

Whitehead «Op papier wel: de wet is aangepast, waardoor we allemaal gelijke rechten hebben. Er is best wel wat vooruitgang geboekt. Mochten mijn grootouders terugkomen, dan zouden ze versteld staan van de mogelijkheden voor Afro-Amerikanen.

»Het grote probleem is Amerika’s geestestoestand: het racisme tiert welig in de hoofden van veel blanke Amerikanen. Het gaat niet enkel over huidskleur, maar ook over religie, geaardheid of geslacht. Ik denk soms dat het in het DNA van sommigen zit om anderen om de meest stompzinnige redenen te haten.

»Ik groeide op in een bemiddeld Afro-Amerikaans gezin in New York, maar ook ik kreeg en krijg mijn deel van het dagelijkse racisme te verwerken. Ik kan je verzekeren: je went er nooit aan. Elke keer opnieuw komt dat even hard binnen. Blanke racisten maken geen onderscheid tussen arme of rijke zwarten. En dan is New York nog de meest vooruitstrevende stad in de VS.»

HUMO Donald Trump is ook een New Yorker.

Whitehead «It’s a big city (grijnst). Europeanen hebben hem het voorbije jaar pas goed leren kennen, maar wij volgen de capriolen van Trump al van in de jaren 80. Sinds zijn geboorte is hij een dwaas en hij is geen sikkepit veranderd. Zijn vader zat in de Ku-Klux-Klan en ik maakte voor het eerst kennis met The Donald toen hij in de krant stond omdat hij weigerde om appartementen aan zwarten te verhuren. Hij is altijd een racist en een oplichter geweest, maar wat me het voorbije jaar extra verontrustte, is dat hij mentaal niet helemaal meer lijkt te sporen. Ik ben er vrij zeker van dat hij aan het dementeren is. Ik geloof nooit dat hij ons land kapot kan maken, maar hij berokkent ons veel schade. Hij toont zijn middelvinger aan landen die we jarenlang economisch ondersteund hebben, kiepert handelsverdragen in de vuilnisbak en blaast verdragen met Europa op. Waar zal dat eindigen?

»Wat me dit jaar extreem hard heeft geschokt, was Charlottesville en die alt-right nazi die met zijn auto inreed op mensen die vreedzaam tegen racisme aan het demonstreren waren. Die white supremacists zien ons anno 2017 nog steeds als een inferieur ras. Dat is toch om te huilen?

»Ik heb even overwogen om mijn land te verlaten, maar ik ben verslingerd aan New York. Ik kreeg het aanbod om een jaar te gaan lesgeven in Rome. Mijn vrouw en ik zagen dat wel zitten en we vroegen aan onze 13-jarige dochter wat zij ervan vond. ‘Ik wil naar een plek waar meer te beleven valt. Wat dachten jullie van Hawaï?’ Dus hebben we dat plan maar opgeborgen en afgesproken dat we tijdelijk naar Europa zullen verhuizen als zij aan de universiteit studeert.»

HUMO Klopt het dat Trump u dit jaar een joekel van een writer’s block heeft bezorgd?

Whitehead «Dat is overdreven. Ik heb de gewoonte om tussen twee boeken door mijn pen een jaar te laten rusten. Dat was nu niet anders: het succes van ‘De ondergrondse spoorweg’ en de media-aandacht die eraan vasthing, maakte het zo goed als onmogelijk om te schrijven. Ik wilde in de lente van dit jaar aan een nieuwe roman beginnen, maar toen won ik in april de Pulitzer Prize (lacht). In oktober ben ik écht begonnen, en nu vlot het. Na een blitzbezoek van een paar dagen aan Nederland en België neem ik morgen het vliegtuig terug naar New York. Zowat de hele vlucht zit ik dan te typen.

»Mijn nieuwe boek speelt zich af in de jaren 60 in Florida. Het is fijn om over een totaal ander tijdperk en op een compleet andere toon te kunnen schrijven. Voor ‘De ondergrondse spoorweg’ heb ik zoveel research verricht dat ik net zo goed een non-fictieboek over slavernij had kunnen schrijven. Maar zo zit ik niet in elkaar: ik hou er te veel van om verhalen te verzinnen. Het liefst verhalen met diepgang, die iets over onze samenleving zeggen. Anders zou ik net zo goed boeken over tuinieren op de markt kunnen gooien.

»Ik wist al van jongs af dat ik romanschrijver zou worden. Ik kan ook niets anders: ik deug enkel als schrijver en niet als voetballer of als politicus. Let op: politiek interesseert me erg, maar ik koester geen ambities. Al heb ik het voorbije jaar wel mijn mond geroerd, want ik vind dat Trump zo snel mogelijk afgezet moet worden en vervangen door vicepresident Mike Pence. Sommigen waarschuwen dat Pence nog erger is, maar dat geloof ik niet. Ja, hij is een conservatieve scherpslijper, maar hij is tenminste een politicus die zich altijd aan de regels van het spel heeft gehouden. Hij is van het kaliber van George W. Bush en die hebben we toch ook overleefd? Ik durf er geen cent op in te zetten dat we Trump zullen overleven.»

HUMO Heeft het megasucces van ‘De ondergrondse spoorweg’ uw leven het voorbije jaar ingrijpend veranderd?

Whitehead «Mijn humeur alvast wel (lacht). Ik loop nu fluitend over de straat en mijn vrienden zijn dat niet gewoon van mij. De opbrengst van het boek zorgt ervoor dat mijn kinderen probleemloos naar de universiteit kunnen. Ik kan me nu ook af en toe een hip hemd kopen, al moet je niet denken dat ik binnen ben.

»Het succes had ook een schizofreen kantje: enerzijds las ik elke dag deprimerend nieuws, anderzijds beleefde ik het allergrootste succes uit mijn carrière. Het persoonlijke succes woog meer door, waardoor ik me al maandenlang zeer gelukkig voel.

»Ik ben ook tijdelijk met lesgeven gestopt omdat ik voortdurend gevraagd word om lezingen te geven. 2017 stond vooral in het teken van reizen. Het boek werd vertaald in 35 talen en ik mocht overal op promotournee. Voor het eerst in mijn leven kwam ik in Scandinavië, daarna mocht ik naar Italië, Portugal en Spanje.»

HUMO U leidt het leven van een rockster?

Whitehead «Ik vermoed dat een rockster iets meer lol beleeft. Een nadeel van het vele reizen is dat ik in 2017 mijn gezin te weinig heb gezien. Mijn goede voornemen voor het nieuwe jaar is om veel meer tijd met hen door te brengen.»