Het jaar van Mohamed El Bachiri: 'Ik voel me geadopteerd door Vlaanderen'

2017 was het eerste jaar dat Mohamed El Bachiri zonder zijn geliefde moest zien door te komen, die bij de aanslagen van 22 maart 2016 is omgekomen. Maar het was ook het jaar waarin hij een Bekende Vlaming werd. De voormalige metrobestuurder uit Molenbeek is nu een veelgevraagde spreker én een bestsellerauteur. Wat niet veranderd is: zijn enorme verdriet om Loubna, de moeder van zijn drie zoontjes.

Toen ik Mohamed El Bachiri bijna anderhalf jaar geleden in Molenbeek ontmoette voor een interview, duurde het even voor hij ontdooide. Voor hij besloot om me, behalve zijn barmhartige boodschap van verdraagzaamheid, ook een blik in zijn persoonlijke, door terreur overhoopgehaalde leven te gunnen. Vandaag zie je aan zijn tred nog steeds dat de man iets meedraagt. Tegelijk toont zijn gulle glimlach dat hij toch anders in het leven staat dan toen.

Mohamed El Bachiri «Het voorbije jaar was echt ongelofelijk. Dat ik Loubna met mijn boek ‘Een jihad van liefde’ op een universele manier kan herinneren, is het mooiste geschenk dat ik haar kon geven. De hoeveelheid liefde die ik het voorbije jaar van volslagen onbekenden heb ontvangen, was buitengewoon. Mensen herkennen mij nu op straat. Die bekendheid is heel dubbel. Ze weten wie ik ben omdat terroristen mijn vrouw vermoord hebben. Soms maak ik me zorgen over wat dat met mijn jongens doet.»

HUMO Hoe ging de bal aan het rollen?

El Bachiri «Kort na ons gesprek werd ik uitgenodigd om te spreken op TEDxHilversum. Ik kreeg er een staande ovatie. Mijn boodschap sloeg blijkbaar aan, want vervolgens werd ik voor van alles en nog wat gevraagd. Maar het grote keerpunt was mijn kerstboodschap die ik eind vorig jaar in ‘De afspraak’ mocht brengen. Gewoon voor de camera mijn verhaal vertellen, dat was voor mij geen probleem. Ik vond het veel makkelijker dan op een podium een grote groep mensen toespreken.

»De impact van die korte speech heeft me enorm verrast. Meteen nadat het fragment online was geplaatst, was het al tweeduizend keer bekeken. De volgende dag ging het al om miljoenen views. Het werd het meest bekeken filmpje aller tijden op de Vlaamse televisie. Aangezien ik tot voor kort zelf niet actief was op sociale netwerken, stuurden vrienden me screenshots van prachtige reacties door. Die gingen van ‘De mooiste kerst van mijn leven’ tot zelfs iemand die me zei: ‘Ik stem altijd op het Front National, maar je boodschap heeft mij geraakt.’ Alle barrières leken verdwenen. Plots hing iedereen hetzelfde geloof aan, dat van de liefde. Het was een totale overrompeling. Af en toe werd het me allemaal te veel, maar het was wel heel mooi.

»Een bevriende schrijfster die wist dat ik af en toe gedichten aan mijn smartphone toevertrouw, bracht me in contact met David Van Reybrouck. Mijn poëzie gaat vooral over de liefde en het humanisme, over mijn eigen leven praat ik niet. Ik had iemand nodig die mijn schrijfsels en gedachten kon structureren, en die me tegelijk kon stimuleren om meer over mezelf te vertellen.

»Ik wou een eenvoudig, maar wijs boekje dat je op om het even welke pagina kunt openslaan en beginnen lezen. Iets als ‘De profeet’ van Khalil Gibran, één van mijn grote inspiratiebronnen. David begreep me. Hij is een buitengewone man, een erg interessante man ook. Het klikte meteen.

»Twee weken na de verschijning stond ‘Een jihad van liefde’ al op nummer één in Nederland. Eerst begreep ik er niets van. Maar mijn boekje is een appel aan het positivisme en de openheid, het brengt ons terug tot de essentie. Dat universele spreekt de mensen duidelijk aan. Ondertussen is ‘Een jihad van liefde’ ook verschenen in het Frans, het Engels en het Duits.»

HUMO In Vlaanderen mocht u op 11 juli zelfs het Ereteken van de Vlaamse Gemeen-schap in ontvangst nemen.

El Bachiri «Ik voel me geadopteerd door een gemeenschap die ik daarvoor niet echt kende – door de taalbarrière leven we in België elk in onze eigen bubbel. We komen veel te weinig met de ander in contact, maar eigenlijk zijn Vlamingen een erg verwelkomend publiek. Ik zou graag Nederlands leren, al was het maar om mijn dankbaarheid beter te kunnen uitdrukken. Maar ik heb er op dit moment niet de mentale ruimte voor.»

HUMO Toen we elkaar de vorige keer spraken, had u uw werk als metrobestuurder opgezegd en nam u medicatie om te kalmeren.

El Bachiri «Dat is nog niet veranderd. Ik vermijd ook nog steeds het openbaar vervoer. (Zwijgt even) De vele reacties van mijn lezers hebben me enorm geholpen, maar ik leef nog steeds van dag tot dag. Nu bijvoorbeeld één van mijn zonen ziek is, merk ik dat de moederlijke liefde ontbreekt. Ik kan nog zo mijn best doen, zijn moeder kan ik nooit vervangen. Ik probeer met de kinderen zoveel mogelijk over Loubna te praten, omdat ik wil dat ze weten dat hun mama ergens nog naar hen kijkt en trots op hen is. Maar het valt me ontzettend zwaar.»

HUMO Vindt u steun bij andere nabestaanden?

El Bachiri «RTBF-journalist Michel Visart en zijn vrouw, die hun dochter hebben verloren bij de aanslagen, hebben me bij hen thuis uitgenodigd. Dat was een heel mooie, intense avond. Verder hou ik me bewust wat afzijdig. Zo heb ik het voorbije jaar aan geen enkele herdenkingsceremonie deelgenomen. Ik heb er geen behoefte aan. De enige keer dat ik iedereen heb gezien, was in de rechtbank, toen ze alle burgerlijke partijen bij elkaar hadden gebracht – gewonden, nabestaanden en ooggetuigen. Daar was duidelijk niet over nagedacht. Het was er één grote chaos. Mensen huilden en er werden gruwelijke details verteld. Ik wilde dat allemaal niet weten. Ik heb mijn koptelefoon opgezet en naar muziek geluisterd tot ik mijn handtekening kon zetten. Daarna ben ik vertrokken.

»(Zucht) Eerlijk gezegd ben ik nogal boos… Nee, niet boos, wel teleurgesteld in hoe de Belgische staat met ons omgaat. Ik wil er niet te veel woorden aan vuilmaken, behalve dat het beter kan. In Frankrijk worden kinderen van terreurslachtoffers door de staat geadopteerd, waarom kan dat hier niet? Om mezelf geef ik niet zoveel, maar ik vind het belangrijk dat mijn drie kinderen wekelijks een psycholoog bezoeken. Dat kost veel geld, dat kan ik je verzekeren. Als ik niets opzij had gezet, had ik dat nooit zelf kunnen betalen.»

HUMO Hebt u het gevoel dat u met uw jihad van liefde een brug hebt kunnen slaan?

El Bachiri «Ik kan alleen spreken over wat ik zelf waarneem. Onlangs heb ik een bericht ontvangen van een Marokkaanse moeder met een puberzoon die niet van lezen houdt. Ze had hem verplicht naar haar te luisteren terwijl ze enkele fragmenten uit mijn boek voorlas. Daarna wilde hij het zélf lezen.

»Ik heb ook, samen met premier Charles Michel en de Franse ex-president François Hollande, deelgenomen aan een rondetafelgesprek met cartoonisten en Molenbeekse jongeren. Het was heel leerrijk om daar in dialoog te kunnen gaan met jongeren die zich beledigd voelden door karikaturen over hun profeet. Zulke contacten geven me hoop.»

HUMO De recente rellen in Brussel toonden wel aan dat veel jongeren vooral erg boos zijn.

El Bachiri «Ik begrijp hun woede en hun frustratie. Maar hoe een voetbalfeest in zulke baldadigheden kan uitmonden, vind ik onbegrijpelijk. Het is een groot probleem, niet alleen van opvoeding, maar ook van identiteit.

»Omdat het die jongeren aan woorden ontbreekt, grijpen ze naar geweld. Maar geweld is nooit een oplossing. We moeten hun leren hoe ze zich kunnen uitdrukken. Ze hebben zelfvertrouwen nodig, en ze moeten leren accepteren dat ze meerdere identiteiten hebben. Dat ze zowel Belg als moslim als Marokkaan kunnen zijn.

»De heropvoeding van die jongeren is essentieel. Maar het werkt in twee richtingen: ze moeten ook voelen dat iemand zich voor hen interesseert, voor ze zichzelf ertoe kunnen brengen om op een constructieve manier deel uit te maken van deze samenleving.»

HUMO Wat brengt 2018 voor u?

El Bachiri «Ik weet het niet. (Twijfelt) Het politieke klimaat in België is erg gepolariseerd. Wij als terreur-slachtoffers zijn daar extra gevoelig voor. Daarom speel ik met de gedachte om naar Marokko te verhuizen met mijn jongens. Om een beetje rust te vinden. We zijn daar na de aanslagen door de koning ontvangen, een onvergetelijke belevenis waar de kinderen nog steeds over spreken. Vroeg of laat wil ik ook terug aan het werk gaan: ik zou graag iets doen waarmee ik bijdraag aan een betere samenleving.»