'Het merendeel van de Israëliërs kan het lot van de Palestijnen niet schelen.' Israël en het einde van de moraal: Nir Baram haalt zijn gram

Nir Baram (41), is het nieuwe grote schrijftalent uit Israël. Humo sprak met hem over Donald Trump, terreur in Europa en de Zesdaagse Oorlog, waarmee het Israëlische leger exact 50 jaar geleden de kaart van het Midden-Oosten hertekende.

'Na de aanslag in Manchester werd er gezegd: 'Geen wraak! Geen haat!' Die taal moeten wij nog leren spreken'

Nir Baram «Al dat gedoe over het historische belang van 1967 werkt me op de zenuwen; er is in het buitenland ook meer over te doen dan in Israël zelf. Het is fake news, een fabricatie van liberaal links in Israël, van mensen in Europa of Amerika. Alsof de oorlog tussen de Israëliërs en de Palestijnen in 1967 begonnen is… Nee, die oorlog is begonnen in 1948, met de vernietiging van de Palestijnse samenleving. Ik daag je uit om in de hele wereld één Palestijn te vinden die 1967 het sleutelmoment van het conflict noemt. Zij zullen het altijd hebben over 1948, toen 700.000 Palestijnen gedeporteerd zijn, hun huizen vernietigd, hun families uit elkaar gerukt. Dat alles om 1967 draait, is een leugen.»

HUMO En voor sommigen een nuttige leugen?

Baram «Praten over 1967 is een manier om niét te praten over 1948, over de honderdduizenden vluchtelingen van toen en hun nakomelingen. De chique buurt waar mijn vader (Uzi Baram, Israëlische Labour-politicus en ex-minister, red.) vandaag woont, was vóór 1948 een Palestijns dorp, maar daar wil hij niet over praten. En daar loopt het fout: als we niet begrijpen dat het Palestijnse trauma teruggaat tot 1948, kunnen we nooit een eerlijk gesprek hebben met de Palestijnen. En dat gesprek moeten we voeren met álle Palestijnen, ook dat heb ik de afgelopen jaren geleerd door veel te reizen voor mijn boek ‘Een land zonder grenzen’. We moeten niet alleen vrede sluiten met de Palestijnen in Gaza en op de Westoever, maar met álle Palestijnen, verspreid over de hele wereld: zij zijn allemaal erg betrokken bij wat er gaande is.»

HUMO Maar ik mag er wel aan herinneren, hoop ik, dat 1967 een belangrijk moment is omdat toen de bezetting van de Westelijke Jordaanoever door de Israëliërs begon? Er kwamen steeds meer kolonisten, zionisten gingen de droom van een Groot-Israël achterna.

Baram «Na 1967 had je een kort moment van euforie, zo heeft mijn grootvader het me verteld, gevolgd door een moment van leegte in het milieu van de seculiere zionisten, zoals hij. Wat moesten ze nu verder? Met de zesdaagse oorlog was in één klap hun programma verwezenlijkt: ze hadden nu een sterk Israël met veilige grenzen. Op dat moment hebben de kolonisten de controle overgenomen, ze hebben een tweede fase van het zionisme ingeluid door het religieuze element, dat altijd een deel van het zionisme was, naar voren te duwen. Zij konden de Israëlische regering overtuigen om nederzettingen te beschermen, en daardoor is de hele situatie veel complexer geworden, haast onoplosbaar.

»Wat de Israëlische regering daar aan het doen is, is een ware tragedie: ze bouwen er twee grote kampen voor de Palestijnen, één op de Westelijke Jordaanoever, één in Gaza, en ze gaan daarbij uiterst inventief te werk. De Westoever is een politiestaat zoals er geen andere in de wereld is. Elke Palestijn – ook als hij Mahmoud Abbas heet en president is van de Palestijnse Autoriteit – kunnen ze morgen arresteren en zonder enig proces twee weken vasthouden. Ze hebben de jongeren daar compleet onder controle, elk van hun bewegingen binnen of buiten het kamp wordt gevolgd, elk bericht op Facebook.

»Het merendeel van de Israëliërs kan het lot van deze Palestijnen niet schelen, omdat hun eigen levens er steeds minder door beïnvloed worden. De Palestijnen zitten al 15 jaar achter een scheidingsmuur, ze lijken verdwenen. Israëliërs weten nauwelijks wat er achter die muur gebeurt.»

HUMO Al vijftig jaar wijzen linkse intellectuelen in Israël op het gevaar van een volgehouden bezetting die de ziel van de Israëliërs kan corrumperen.

Baram «De ziel is iets groots, hè, laten we bescheidener woorden gebruiken. Deze bezetting heeft ongetwijfeld het Israëlische leger compleet gecorrumpeerd, de honderdduizenden soldaten die daar waren, zonder goed na te denken over wat ze er deden. Ik ben dezer dagen voor een tv-documentaire soldaten aan het interviewen, en mijn gevoelen is dat ze allemaal afschuwelijke geheimen bewaren, dingen waarover ze niet willen praten.

»Het klopt dat links Israël altijd maar bleef herhalen dat we een prijs zouden betalen voor die bezetting. Onze samenleving zou verzwakken, schreef auteur David Grossman, hij voorspelde ons een eenzaam, miserabel lot. Daar blijkt dus niks van te kloppen. De bezetting is een groot succes voor de rechtervleugel, ook economisch. Premier Netanyahu komt op het internationale toneel geen problemen tegen, integendeel: hij creëert vandaag bondgenootschappen met Afrikaanse landen die 15 jaar geleden vanwege de bezetting níét met Israël wilden praten. Het gaat mijn verstand te boven hoe die kentering mogelijk is geweest, terwijl Israël de afgelopen 15 jaar een muur heeft gebouwd, aan elk vredes-initiatief zijn voeten heeft geveegd, en enorme nederzettingen heeft neergeplant. Dat zegt iets over de zwakte van Europa in het vredesproces, en over de Amerikanen die volledig aan de kant van de Israëlische regering staan, maar ook over de handigheid van Netanyahu. Links kan geen pragmatische argumenten tegen de bezetting meer aanvoeren, alleen nog het morele argument. En wie geeft nog om moraal?»

undefined

'Ik bewonder de Palestijnen: ze willen nog altijd vrede na alles wat Israël hun de laatste decennia aangedaan heeft'

HUMO En wie geeft nog om de Palestijnen, die allicht ook de komende jaren mogen aanschuiven bij de checkpoints?

Baram «Ik heb in de bezette gebieden hun wanhoop gezien, maar ik wil me niet opwerpen als expert Palestijnse psychologie. Ik moet wel bekennen dat ik de Palestijnen bewonder omdat ze me zeggen nog altijd vrede te willen na alles wat Israël hun de laatste decennia aangedaan heeft. Al geldt dat niet voor de jongste generatie: jongeren willen het gezicht van een Israëliër niet meer zien, ook het mijne niet.

»En nog iets wat inmiddels zo duidelijk is als wat: het vredesakkoord van Oslo in de jaren 90 en het oprichten van een Palestijnse Autoriteit waren vreselijke vergissingen. Het gevolg van Oslo is dat de kolonisten 60 procent van de bezette gebieden konden annexeren: een groter cadeau hebben ze nooit gekregen.»

HUMO De onvermijdelijke vraag hoe we er ooit uit zullen raken dan maar. Twee staten? Eén staat?

Baram «Blijven praten over een tweestatenoplossing is een onderdeel van de huidige impasse, en bevordert alleen maar het status quo dat Israël wil. Ik heb een zoon, ik wil niet tot het einde der tijden over een tweestatenoplossing palaveren, ik wil over andere oplossingen nadenken. Ik steun zelf het voorstel van een confederatie met open grenzen, niemand moet verhuizen, iedereen heeft dezelfde rechten.»

HUMO Ook de kolonisten kunnen dan in hun illegale nederzettingen blijven.

Baram «Wie denkt dat Israël ooit de honderdduizenden kolonisten uit hun nederzettingen zal weghalen, moet wel een grapjas zijn. Je hebt hier twee partijen die elk het land in zijn geheel willen, en zich niet neerleggen bij een rationele verdeling volgens de grenzen van 1967.»

HUMO Ik las net nog in The New York Times dat uw voorstel voor een confederatie niet realistisch is. Open grenzen en veiligheid gaan moeilijk samen.

Baram «Ik zou zeggen dat het nog te vroeg is voor zo’n oplossing, omdat er nog te veel haat is tussen de twee kampen. En ik sta open voor elke betere oplossing. Als ze die daar in Amerika of Europa wél hebben, zeg ik: ‘Well fucking bring it!’»

HUMO President Trump denkt dat-ie de kwestie wel opgelost krijgt.

Baram «Met hem weet je nooit: iemand die gek genoeg is om het klimaatakkoord van Parijs op te zeggen is tot alles in staat. Rechts Israël is er niet gerust in: ze hebben al heimwee naar Obama, die ze verfoeiden. Trump heeft volgens mij de zinnigste uitspraak van zijn leven gedaan, toen hij onlangs zei: ‘Eén staat of twee staten, mij om het even, als je er maar uit komt!’. De onderliggende boodschap was: als iedereen maar een gelijkwaardige burger is. Ik heb een speciale band met Trump: politiek sta ik tegenover hem, maar ik heb veel geld gewonnen door erop te wedden dat hij de verkiezingen zou winnen (lacht).»

undefined

HUMO Intussen beleven we in Europa de ene terroristische aanslag na de andere.

Baram «In Israël is dat al gauw een aanleiding om te zeggen: ‘Nu zullen ze ons daar eindelijk begrijpen, nu weten ze ook wat terreur is.’ En dat vind ik een walgelijk discours. Alsof wij Europa iets over oorlog te leren hebben: vergeleken met de twintigste-eeuwse oorlogen in Europa is ons conflict met de Palestijnen een peulschil.

»Ik zat hier vanmiddag op mijn hotelkamer met een pak frieten naar CNN te kijken – een gewoonte als ik in België ben. Ik zag beelden van de ceremonie in Manchester, iedereen die daar zong: ‘Don’t look back in anger’. Ik moest bijna huilen. Omdat we zoiets in Israël nóóit hebben meegemaakt. Bij ons haalt altijd weer de taal van de demonstraties het. We moeten dit! We moeten dat! En nooit is er dit soort emotionele bijeenkomst waarop iedereen zegt: ‘Geen wraak! Geen haat’! Die taal moeten we nog leren spreken.»