Het Westen wilde Poetin isoleren, maar hij blijkt nog genoeg machtige vrienden over te hebben

Rusland deed donderdag mee aan een top van zogenoemde BRICS-landen, waarvan China gastland is. Poetin laat zien dat hij minder geïsoleerd is dan het Westen zou willen.

Voor Vladimir Poetin moest het een bijzondere ervaring zijn: donderdag mocht hij – online – aanschuiven voor een topontmoeting met andere wereldleiders. Zij zouden hem niet de les gaan lezen over de oorlog in Oekraïne, want de zogenoemde BRICS-landen hebben zo hun redenen om zich niet achter de Verenigde Staten en hun bondgenoten te scharen.

Ruim tien jaar geleden presenteerden Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika zich als opkomende landen. Die groepsvorming was een uitdaging van de gevestigde orde onder de vleugels van de Verenigde Staten, maar zonder vijandelijke bedoelingen. De BRICS stelden zich positief op en streefden naar meer invloed binnen organisaties als de Wereldbank en de Verenigde Naties.

In de jaren daarna zakte de BRICS-dynamiek wat in. De onderlinge verschillen waren te groot om internationaal één lijn te trekken. Opmerkelijk genoeg lijkt juist het verguisde optreden van Rusland, dat de soevereiniteit van een buurland schendt, de aanleiding voor een heropleving van de BRICS.

Niet dat alle leden van deze informele groep nu precies op dezelfde lijn zitten. China staat het dichtst bij Rusland; binnen de VN en ander internationaal overleg weigert leider Xi Jinping de inval in Oekraïne te veroordelen, laat staan dat hij mee zou doen aan sancties. China importeert juist meer olie uit Rusland.

Aan het andere uiteinde staat Brazilië, dat binnen de VN de Russische agressie heeft veroordeeld en wel meedoet aan de sancties. Toch vaart de onvoorspelbare president Jair Bolsonaro een eigen koers. Kort voor de stemming van de VN zei hij nog dat zijn land neutraal wil blijven.

Ook Zuid-Afrika neemt een dubbelzinnige positie in. President Cyril Ramaphosa heeft de Russische agressie veroordeeld, maar ook gezegd dat de NAVO, het militaire bondgenootschap onder Amerikaanse leiding, verantwoordelijk is voor de opgelopen spanning met Rusland.

India zit helemaal in een lastige positie. Premier Narendra Modi probeert zich op de vlakte te houden als het gaat om de oorlog in Oekraïne. Bij een bezoek aan verschillende Europese hoofdsteden in mei sprak Modi mooie woorden over vrede en vooruitgang, zonder een duidelijk standpunt in te nemen.

De hypocrisie van het Westen

Staan de BRICS nu pal tegenover het Westen? Zo simpel is het ook weer niet. Vooral Brazilië, Zuid-Afrika en India willen de banden met de VS aanhouden. Voor India is China zelfs de traditionele vijand. Het grensconflict tussen de twee landen kan elk moment oplaaien.

Maar ondertussen willen deze landen niet met Rusland breken. Ze komen tot die keuze vanwege handelsbelangen, vooral als het gaat om grondstoffen en wapenleveranties, maar ook uit geopolitieke overwegingen. Rusland biedt de BRICS-partners een nuttig tegenwicht tegen de VS en de NAVO.

Wat de vier landen daarnaast verenigt is afkeer van de ‘westerse hypocrisie’, meent Comfort Ero, directeur van de denktank International Crisis Group. Ero wees onlangs op de militaire avonturen van de VS en hun bondgenoten, in onder meer Irak en Afghanistan. Die hebben veel weerstand opgeroepen in andere delen van de wereld.

Na de BRICS-bijeenkomst volgt ook een top van de G7, vanaf zondag in Beieren. Daar is Poetin niet welkom, want de zeven grootste industrielanden staan pal tegenover Rusland. En in het najaar staat nog een belangrijke top gepland: eentje van de G20, de twintig grootste economieën, op het Indonesische eiland Bali. Vooralsnog zijn zowel Oekraïne als Rusland uitgenodigd voor die G20-top, al is het zeer onzeker of Poetin daar straks kan aanschuiven. Maar het BRICS-overleg van donderdag laat wel zien dat Rusland nog steeds partners heeft om zaken mee te doen, en niet de minste.

(Trouw)