Hij verhuisde om perziken te plukken, maar nu zit Ali vast in Spanjes grootse coronabrandhaard

In Segrià in Catalonië wil niemand verantwoordelijkheid nemen voor de illegale arbeidsmigranten die ernaartoe zijn gehaald toen er voor de fruitpluk te weinig mankracht was. Nu het gewest een coronabrandhaard blijkt, willen ze graag naar huis. En dat kan niet.

‘Als ik me met dit water douche, jeukt het. Er zitten beestjes in,’ vertelt de 29-jarige Ali aan de rand van een klein meertje, waar vissen zwemmen en insecten rond zoemen. De Marokkaan die met zijn vrouw en twee kinderen in Bilbao woont, verloor door de coronacrisis zijn werk als kleermaker en in een bakkerij. Ali, die illegaal in Spanje verblijft, trok daarom midden in de pandemie naar Lleida, want daar waren handen nodig voor de jaarlijkse vruchtenpluk, had hij gehoord.

‘Er zou volop werk zijn. Ook als je geen papieren hebt,’ zegt hij. Maar twee maanden later heeft Ali nog geen vrucht geplukt en woont hij met tien anderen in een aftandse koeienstal, waar de hokken dienstdoen als slaapkamers. De douche is een hoekje, afgezet met stukken hout, waar Ali zelf het op een houtvuur opgewarmde ‘jeukwater’ over zich heen moet gieten.

Het Catalaanse gewest Segrià, rond de stad Lleida, waar deze boerderij staat, is veranderd in Spanjes grootste coronabrandhaard. Een aanzienlijk deel van de virusuitbraken vond plaats bij fruitbedrijven, waar ieder jaar 400 miljoen kilo perziken en nectarines worden geplukt, die in supermarkten als Albert Heijn en Lidl terechtkomen.

Het probleem is dat niet alle seizoenarbeiders papieren hebben. Volgens Gemma Casal van het platform Fruit en Sociale Rechtvaardigheid zijn jaarlijks pakweg tweeduizend van de circa dertigduizend fruitplukkers in Lleida illegaal.

Tijdelijke legalisatie

Omdat veel Afrikaanse fruitplukkers met een seizoenscontract vanwege dichte grenzen door de coronapandemie dit jaar thuisbleven, maakte de sector eind maart duidelijk dat er grote behoefte was aan mankracht en dat er zelfs mogelijkheden zouden zijn voor tijdelijke legalisatie. ‘Deze oproep ging als een lopend vuurtje door migrantengemeenschappen in Spanje,’ weet Casal. Maar tot overmaat van ramp vernietigden fikse hagelbuien de helft van de oogst. Veel seizoenarbeiders – legaal en illegaal – zitten daardoor in zak en as, terwijl het gebied inmiddels van de buitenwereld is afgesloten en hun wordt gevraagd zo veel mogelijk binnen te blijven in vaak beroerde woonomstandigheden.

‘Wij hebben dit jaar zo ongeveer alle bijbelse plagen om de oren gekregen die de heiligen konden bedenken,’ vertelt fruitteler José Maria Companys hoofdschuddend. ‘Nu zitten we weer in lockdown. In november kunnen we een bordje op de deur hangen met ‘gesloten’.’

Companys werkt naar eigen zeggen alleen met legale arbeidskrachten, maar onderkent ook dat anderen dat niet altijd doen. Hij wil dat illegale arbeidsmigranten met een vaste verblijfplaats in het gewest gelegaliseerd worden zodat zij kunnen werken. Met het testen van de seizoenwerkers die naar Lleida kwamen en het snel in quarantaine plaatsen van besmettingsgevallen hadden uitbraken voorkomen kunnen worden, denkt hij.

Zijn fruitplukkers werken met handschoenen en mondmaskers. Maar volgens Companys ontstaat het echte besmettingsprobleem als de fruitplukkers naar hun tijdelijke woningen terugkeren, waar afstand houden en hygiënemaatregelen naleven moeilijk is.

Slapen op een voetbalveld

Naar een werkloze illegale werkmigrant als Ali zou normaal gesproken geen haan kraaien. Maar na een stuk in de regionale krant El Periódico over zijn situatie – de brandhaard is groot nieuws in Spanje – werd de burgemeester van Aitona waar hij verblijft, wakker geschud, vertelt hij. ‘Eerst stuurde ze ons weg als we verhaal kwamen halen. Maar nu krijgen we soms eten en we mogen nu ook op een voetbalveld slapen,’ vertelt hij.

Maar Ali en anderen die zich later rond het gemeentehuis verzamelen, willen niet verhuizen van de koeienstal naar het voetbalveld. Zij willen naar huis. Ali zou in Bilbao waar geen lockdown is misschien wel weer aan de slag kunnen, denkt hij. Hij hoopt dat de burgemeester een buskaartje voor hem koopt.

Maar dat valt buiten haar mandaat, zegt Rosa Pujol, die voor het gemeentehuis met haar hand de groep maant afstand te houden. Zij krijgt naar eigen zeggen maar spaarzaam informatie van de regioregering die de corona-uitbraak moet beteugelen; en is het niet de Spaanse staat die een oplossing moet vinden voor de illegalen in haar gemeente? In extra besmettingsgevaar vanwege de slechte huisvesting van Ali en anderen gelooft zij niet echt, dat kunnen experts volgens haar beter bepalen.

Niemand neemt verantwoordelijkheid

Zo wordt de verantwoordelijkheid voor deze groep die tussen wal en schip is gevallen als een hete aardappel doorgegeven. Niemand wil volgens Casal zijn handen branden omdat de belangen groot zijn. ‘De oogsten in Spanje vinden plaats dankzij het werk van illegale migranten. Daardoor blijven de prijzen laag voor de consument en strijken tussenhandelaren een groot deel van de buit op.’

Ondertussen heeft het coronavirus ook het vergrootglas gelegd op andere pijnpunten in de groente- en fruitsector elders in Spanje: vorige week braken er branden uit in krotten van aardbeienplukker in Huelva. En in Albacete gingen seizoenswerkers dit weekend de straat op toen een illegaal wooncomplex werd gesloten na een corona-uitbraak. In Lleida werft men ondertussen alweer nieuw personeel voor de appel- en perenpluk.

(Trouw)