Hoe China de wereld verovert met mondmaskers

Nu het epicentrum van de pandemie naar Europa en de Verenigde Staten opschuift, is Peking al meer dan twintig landen te hulp geschoten met vrachtvliegtuigen vol medische hulpgoederen. Maar bij de EU groeit de argwaan over de Chinese mondmaskerdiplomatie. ‘Dit is een gevecht voor invloed.’

De Chinese vlag krijgt een plechtige kus van de Servische president Aleksandar Vucic, zo blij is hij met een vrachtvliegtuig vol mondmaskers, beademingsapparatuur en zes Chinese artsen. Vucic schreeuwde vorige week moord en brand over de Europese Unie, die zijn land als kandidaat-lidstaat in de kou liet staan. Hij deed een beroep op zijn ‘broeder’, de Chinese president Xi Jinping. ‘Europese solidariteit bestaat niet,’ aldus Vucic.

Meer dan twintig landen krijgen Chinese hulp – soms gratis, soms in de vorm van voorrang bij aankoop van medische middelen waar de hele wereld op jaagt. Deze Chinese mondmaskerdiplomatie maakt furore. Was China tot vijftien jaar geleden een bescheiden speler bij internationale calamiteiten, nu stapt Peking vrijwel automatisch in het vacuüm dat de Europese Unie en de Verenigde Staten laten ontstaan. ‘Dit kan de eerste grote mondiale crisis worden zonder betekenisvol Amerikaans leiderschap, maar met beduidend meer Chinees leiderschap,’ aldus China-expert Rush Doshi van de Amerikaanse denktank Brookings Institution.

Het is allereerst een kwestie van wederkerigheid. Toen de epidemie China trof, hielpen veel landen China met hun eigen voorraden beschermende kleding en maskers. Eind januari importeerde China in een enkel etmaal 20 miljoen beademingsapparaten en maskers. In februari kochten particulieren overal ter wereld de laatste restjes mondkapjes op om naar China te sturen.

Voor het coronavirus was China goed voor de helft van de wereldproductie van mondkapjes, sindsdien is de productiecapaciteit twaalf keer zo groot. De dankbare Chinese ontvangers van toen helpen nu het nieuwe epicentrum van de pandemie in Europa. Chinese knowhow is met een muisklik te raadplegen via Engelstalige webinars met Chinese artsen, gratis handleidingen ter bestrijding van het virus en de app WeDokter, waar Engelstalige Chinese corona-artsen vragen beantwoorden over Covid-19, psychische stress en depressie inbegrepen.

Olifantengeheugen

Wat betreft solidariteit hebben Chinezen een olifantengeheugen. In 2008 hielp Italië de provincie Sichuan tijdens een zware aardbeving, vandaar dat Sichuanese artsen nu in Lombardije aan het werk zijn. Niet onbelangrijk is het feit dat Italië als eerste EU-lidstaat koos voor het Chinese Belt and Road Intiatief (BRI), ondanks dat Brussel daar niet gelukkig mee was. De EU wil één lijn trekken om te vermijden dat handel en samenwerking de ‘systematische rivaal’ China in de kaart spelen.

Daarom vervult de Chinese ‘politiek van gulheid’ Josep Borell, die over het buitenlandse beleid van de Europese Unie gaat, met wantrouwen. ‘China is agressief de boodschap aan het opdringen dat het in tegenstelling tot de VS een verantwoordelijke en betrouwbare partner is. (…) Maar we moeten ons bewust zijn van een geopolitieke component, met daarin inbegrepen een gevecht voor invloed’, verwoordt Borell het Europese ongemak over de Chinese uitgestoken hand in een artikel op European External Action, de website voor EU-buitenlandbeleid.

Succesverhaal

Met man, macht en miljoenen mondkapjes geeft Peking zijn rol in de coronacrisis een andere draai, in de hoop dat het falen tijdens de eerste fase wordt overvleugeld door het succesverhaal. Zodra de Chinese uitbraak over het hoogtepunt heen was, riep Xi op tot creatie van een internationaal samenwerkingsverband dat stoelt op de Chinese ervaring met corona. Dat project ter ‘verbetering van het mondiaal bestuur voor volksgezondheid’ was prematuur. Regeringen vonden draconische lockdownmaatregelen en digitale surveillance voorbehouden aan een totalitair regime. Nog geen maand later zit een op de vier mensen wereldwijd door coronamaatregelen thuis. Het gevolg is toenemende waardering voor de Aziatische aanpak, of dat nu strenge sociale onthouding is of apps die privacy opofferen voor digitaal contactonderzoek.

Koning Felipe van Spanje, Angela Merkel, Emmanuel Macron en Boris Johnson: Xi belde de afgelopen dagen half Europa af, woorden van troost afwisselend met medische variaties op zijn geopolitieke stokpaardjes. De Zijderoute van Gezondheid in plaats van Xi’s economisch masterplan voor handelsroutes, de opbouw van een Gemeenschap van Gedeelde Gezondheid voor de Mensheid – voorheen Gemeenschap met een Gedeelde Bestemming oftewel landen die graag met China meedoen. Zo komen Chinese geopolitieke principes mee met de mondkapjes en worden onderdeel van het internationale discours, tot de rest van de wereld opschuift richting de Chinese visie. ‘De mondiale epidemie kent één soort verlichting genaamd Chinese maatregelen, één stijl genaamd Chinese verantwoordelijkheid,’ aldus een bloemlezing uit de Chinese staatsmedia op nieuwswebsite Chinanews.cn.

Weerstand

In de VS en de EU stuit mondmaskerdiplomatie echter op weerstand. Chinese maskers zijn welkom, maar ‘we zitten niet te wachten op een soort propaganda-oefening tijdens een crisis die veel ernstiger is geworden door de acties van de Chinese Communistische Partij,’ aldus Peter Navarro, de raadgever voor handel van de Amerikaanse president Trump.

De EU is bij monde van Borell minder bot, maar Brussel kijkt wantrouwend naar Chinese hulp aan landen die zich beklagen over het gebrek aan Europese solidariteit. Toen de EU 7,5 miljoen euro voor Servië vrijmaakte, had Xi al hulp gestuurd. Xi zoekt rechtstreeks contact met individuele regeringshoofden, in plaats van met de EU – die laat hij over aan zijn tweede man. Borell waarschuwt de lidstaten zich niet te laten inpalmen door de helpende hand uit Peking. Hij de EU vooral aansporen in de 'nieuwe wereld geschapen door de pandemie’ het initiatief niet langer exclusief over te laten aan Xi.

(VK)