Hoe een fictieve beleggingsonderneming duizenden Vlamingen miljoenen euro afhandig maakte

De voorbije maanden hebben oplichters duizenden Vlamingen miljoenen euro afhandig gemaakt. De dekmantel voor dat bedrog is Questra, een fictieve beleggingsonderneming die waanzinnige rendementen tot 6 procent per week belooft.

'Een kasbon en een spaarrekening brengen niets op: de mensen staan aan te schuiven om bedrogen te worden'

Stefan Willems (24) kwam vorig jaar het Belgische luik van Questra op het spoor. Willems was toen nog economiestudent, maar ook beheerder van Beurshobby, een Facebookgroep voor beleggers.

STEFAN WILLEMS «Questra is in mei of juni voor het eerst op onze radar gekomen. De beleggerswereld is tegenwoordig zeer actief online: onder meer op fora en in Facebookgroepen wordt informatie over interessante beleggingen uitgewisseld. Zo zagen we plots berichten opduiken over een bedrijf – als je het zo mag noemen – dat investeerders ronselde met een gewaarborgd rendement van 4 tot 6 procent per week.»

HUMO Dat is fors.

WILLEMS «Het is onmogelijk. Ik heb bij een bank gewerkt: niemand kan zo’n rendement garanderen. Dat is eenvoudige wiskunde. Als je tegen een samengestelde rente van 6 procent 10.000 euro belegt bij Questra, zou je na 302 weken – een kleine zes jaar – 438 miljard euro hebben verdiend: dan kun je de volledige Belgische staatsschuld terugbetalen én hou je nog 4 miljard euro zakgeld over. Wij wisten onmiddellijk: dit is bedrog.»

HUMO Wat is het officiële verkoopspraatje?

WILLEMS «Ze bieden beleggingen aan. Verschillende investment packages die allemaal een eigen kleurtje hebben – de marketing is erg vernuftig. Met de White Package leg je 90 euro in en heb je na een maand 16 euro verdiend. Bij een VIP Gold Package leg je 250.000 euro in en beloven ze een maandelijkse uitbetaling van meer dan 70.000 euro. Compleet onrealistisch, maar ze hebben er duizenden mensen mee om de tuin geleid.»

HUMO Waarin beweert Questra te beleggen?

WILLEMS «In cryptocurrencies zoals Bitcoin. Dat is slim: als mensen gaan googelen, blijkt daadwerkelijk dat de waarde van die elektronische munten de laatste tijd erg gestegen is. Ze zouden ook investeren in bedrijven die voor het eerst naar de beurs gaan: Questra beweert betrokken te zijn geweest bij de beursgang van luchthavens, en zelfs bij die van Facebook. Maar als je dieper gaat zoeken, vind je daar niets van terug.»

HUMO Als ze het geld niet beleggen, kunnen ze de beloofde winsten toch ook niet uitkeren?

WILLEMS «Ze zijn erg gewiekst. Bij een kleine inleg, pakweg 500 of 700 euro, betalen ze de wekelijkse interesten wél uit. Zo trekken ze de kleine klanten over de streep. Als er genoeg vertrouwen groeit, zullen die sneller geneigd zijn om alsmaar grotere sommen in te leggen, en daar is het de oplichters natuurlijk om te doen. Bij de grote bedragen wordt de winst niet onmiddellijk uitgekeerd, want dan stipuleren de voorwaarden een wachttijd van één jaar. Maar intussen kunnen de klanten wel een tellertje volgen op hun account: ze zien het bedrag op hun rekening oplopen. Ik heb aan veel slachtoffers proberen uit te leggen dat ze bedrogen worden, maar ze hebben daar geen oren naar: ze blijven maar wijzen naar het tellertje dat aantikt. Als ik zeg dat dat geld al lang weggesluisd is, willen ze dat niet geloven.»

Boos op de bank

Pascal Paepen was jarenlang trader en bankier in de Londense City; nu doceert hij financiële vakken aan Thomas More en de KU Leuven Campus Brussel. Hij valt niet uit de lucht wanneer we de naam Questra opwerpen: ‘Ik heb er gisteren nog over gesproken tijdens mijn les.’

PASCAL PAEPEN «Ik zeg altijd: ‘Pas op voor zulke sjoemelaars.’ Gisteren kwam één van mijn studenten me na de les vertellen dat de bazen van de horecazaak waar hij werkt, er ook aan meedoen. Toen ik voorzichtig aanbracht dat ze hun geld kwijt zijn, hield hij vol: ‘Neenee, zij verdienen er écht mee.’ Ik trok natuurlijk een bedenkelijk gezicht, maar hij stond pal: ‘Ze hebben mij papieren laten zien die zwart op wit bewijzen hoeveel rendement ze krijgen.’ Tja: met een blad papier koop je niets, natuurlijk.»

HUMO Questra presenteert zichzelf als een beleggingsvehikel, maar alle signalen wijzen in de richting van een piramidespel.

PAEPEN «Een piramidespel is een vorm van oplichting waarbij aan de basis alsmaar meer geld wordt ingebracht, dat linea recta doorstroomt naar de top. Helemaal boven aan de piramide zit degene die het bedrog begon. Hij of zij heeft enkele kompanen gezocht – vaak vrienden of zelfs familieleden – die een som geld hebben gegeven in ruil voor beloftes over stevige rendementen. Die ‘klanten’ worden vervolgens doorverkopers in de piramide: in ruil voor een commissie zoeken ze nieuwe klanten, die nog meer geld inbrengen en op hun beurt ook weer doorverkopers worden. Zo wordt de basis van de piramide steeds breder en stroomt er alsmaar meer geld binnen. In het begin zal de top links en rechts nog wel wat rente uitbetalen: het is een sport om het bedrog zo lang mogelijk te rekken, want dan worden de opbrengsten groter. Maar altijd komt er een moment dat er niet meer genoeg geld binnenkomt. Dan stort de piramide in elkaar en is de basis de pineut. Nooit de top, want die is al lang met het geld gaan lopen.»

WILLEMS «Eigenlijk doet Questra niet veel moeite om te verbergen dat het een piramidespel is. Op de Duitse en Russische websites staat uitgelegd hoe je kunt opklimmen in de organisatie door zelf klanten en geld in te brengen. Er zijn negen niveaus – van newcomer over agent tot platinum director – en bij elk niveau stijgt je commissie.»

PAEPEN « Piramidespelen zijn niet nieuw. Het bekendste voorbeeld is meer dan honderd jaar oud en bedacht door de Amerikaanse oplichter Charles Ponzi: piramidespelen worden daarom ook ponzifraude genoemd. In de jaren 80 zijn ze ook bij ons in zwang geraakt. Ik herinner me uit mijn eigen jeugd een geval van een bakker die aan huis leverde en aan iedereen die wilde luisteren vertelde dat hij een torenhoge rente kreeg op zijn geld. Op den duur gaven de mensen hem cashgeld mee. Tot de piramide instortte: die man heeft uiteindelijk zijn huis moeten verkopen.»

WILLEMS «Het is moeilijk om te zeggen wanneer deze piramide gaat instorten. Vorig jaar ging er in België naar schatting 5 miljoen om in Questra, nu halen sommige Belgische verkopers op hun eentje al 5 miljoen en moeten we in termen van tientallen miljoenen euro beginnen te rekenen. Maar het is onmogelijk om precies te zeggen hoeveel geld nog binnenkomt. We weten wel dat ze al vier maanden niets meer hebben uitbetaald: dat doet niet veel goeds vermoeden.»

HUMO Questra doet beloftes die van de pot gerukt zijn: hoe vinden ze mensen die toch in de val trappen?

PAEPEN «Hebzucht. Domheid. Financiële ongeletterdheid. Vaak gaat het om mensen die het raar vinden dat ze vroeger 10 procent kregen op hun spaargeld en nu 0 procent: ze zijn ervan overtuigd dat de bank met het geld gaat lopen. En dus zijn ze kwaad.»

WILLEMS «Op dat sentiment speelt Questra slim in: ‘De banken zijn malafide, ze houden alle winst voor zich.’ Veel mensen geloven dat graag, omdat ze niet begrijpen hoe rentevoeten bepaald worden. De oplichters mikken heel gericht op financiële analfabeten. Dat zijn helaas vaak ook de mensen die het geld het minst kunnen missen.»

PAEPEN «Niet alleen dommeriken worden het slachtoffer, hoor. Evengoed gaat het over chirurgen die niet veel tijd hebben voor hun beleggingen. En dan zijn er ook nog slachtoffers die denken dat ze slimmer zijn dan de rest. Als ik een lezing geef, waarschuw ik voor dat soort gesjoemel. Soms komt er na afloop iemand naar mij: ‘Ik ga het toch doen.’ Als ik dan vraag of ze me misschien niet goed begrepen hebben, klinken ze zelfverzekerd: ‘Ik ga niet te lang meedoen. Ik stap eruit voor de piramide instort.’ Warren Buffett heeft eens gezegd dat beleggen zoals seks is: ‘Het is het plezantst vlak voor de boel ontploft.’ Vlak voor de bubbel uiteenspat: dan is iedereen blij, want dan wordt het meeste geld verdiend. Maar je kúnt niet weten wanneer het moment gekomen is om de plaat te poetsen.»

undefined

'De rentes die Questra belooft, zijn absurd: met een investering van 10.000 euro zou je na zes jaar de volledige staatsschuld kunnen afbetalen en nog 4 miljard overhouden'

HUMO De jaren 80 en 90 waren de hoogdagen van het piramidespel. Is het terug van weggeweest?

PAEPEN «Ik denk dat het nooit weg is geweest, maar ik ben wel bang dat het risico groter is dan ooit. Er staat in België 254 miljard euro op spaarrekeningen en 75 miljard op zichtrekeningen: dat geld brengt niets op. Vroeger kochten mensen kasbons, maar daar valt ook geen rendement meer te halen. En politici zeggen de hele tijd dat de beurs gevaarlijk is: dat is dus óók al geen optie. Mensen zullen altijd manieren zoeken om meer geld te verdienen. Ze staan aan te schuiven om bedrogen te worden. En onderschat de schade niet: dat geld is onherroepelijk weg. Bovendien introduceren deelnemers vaak vrienden en familie in de piramide, en sleuren ze hen zo mee in hun val. Het ergst van al is dat die mensen niet doorhebben dat ze zélf bedriegers zijn geworden.»

Directeur Rubens

Voor zijn pr en klantenwerving vertrouwt Questra vooral op het internet. Op Facebook is het bedrijf erg actief. Maar de vertegenwoordigers organiseren ook infosessies, waar ze met wervende betogen en ronkende getuigenissen de blijde Questraboodschap verspreiden. Enkele leden van Beurshobby trokken naar zo’n lezing, met in hun binnenzak een lijstje netelige vragen.

WILLEMS «Wie zijn jullie? Waarin beleggen jullie? Waar halen jullie zo’n rendement? Wie zijn die mensen die volgens jullie websites het management van Questra uitmaken? Dat zijn fictieve namen, hun portretten op de websites zijn stockfoto’s.»

PAEPEN «Ik heb gehoord dat één van hun directieleden voor België Pieter-Paul Rubens heet. Humor van de bovenste plank. Dat is een constante: oplichters zijn vaak grappige mensen. Zoals tijdens het Parmalat-schandaal in Italië, waar miljarden zijn verdwenen bij opeenvolgende overnames door dat concern. Uiteindelijk bleek dat het geld versluisd werd via een ondersteunende vennootschap met de naam Buco Nero: Italiaans voor ‘zwart gat’. (lacht smakelijk)»

WILLEMS «Hoe meer vragen wij stelden, hoe lastiger ze werden. Niet alleen de verkopers, ook de ‘beleggers.’ Dat is logisch: die mensen hebben in sommige gevallen 10.000 euro spaargeld ingelegd, die wíllen helemaal niet horen dat ze bedrogen zijn. Maar onze mensen bleven doorvragen, tot ze werden uitgejouwd. Uiteindelijk hebben de organisatoren er zelfs de politie bij gehaald, wegens ‘ordeverstoring’. Het spijtige is dat wíj nooit de politie hebben gebeld: die avonden waren illegaal, want strikt genomen waren het beleggersavonden, en daar heeft Questra geen vergunning voor.»

HUMO Je zei daarnet dat Questra in mei van vorig jaar al actief was. Voor de eerste lichting investeerders is de wachttijd van een jaar dus al voorbij: ze hadden hun geld al moeten krijgen. Voelen die geen nattigheid?

WILLEMS «Questra is al zeker zestien maanden operationeel in ons land, en we weten dat ze al vier maanden niets meer uitbetalen. Ze spuien al maandenlang mist en dat doen ze opnieuw erg slim. Eerst meldden ze dat hun personeel drie weken vakantie had gekregen. Dan werd er een pauze ingelast ‘om het businessmodel te veranderen’. Daarna was er sprake van IT-problemen. Zo houden ze de mensen nu al maanden aan het lijntje. Maar ze hebben een cruciaal punt bereikt: het bedrog komt stilaan bloot te liggen.

»De structuur van de organisatie is mistig en internationaal, met verschillende bedrijfsnamen en adressen op de Maagdeneilanden, de Kaapverdische eilanden en in Madrid. Dat is een bewuste strategie om verwarring te stichten. De Madrileense adressen veranderen geregeld – we zijn met Google Street View ooit op een benzinestation uitgekomen. Op het huidige adres schijnt een gehuurd kantoor te liggen, waar een logo van Questra tegen de muur hangt, maar waar verder niemand werkt. Het is natuurlijk ook geen Spaans bedrijf: alles wijst in de richting van een Oekraïense oplichtersbende, die al verschillende scams op haar conto heeft.»

Maar het bedrog blijft niet tot Oekraïne beperkt. De vertakkingen van Questra lopen tot in Rusland, Kazachstan, Duitsland, Denemarken, Spanje en ook België. De Belgische tak bestaat uit verschillende cellen die per provincie lijken te opereren, onafhankelijk van elkaar. Al lijken de kopstukken elkaar wel te kennen – ze zijn bevriend op Facebook.

WILLEMS «Ik ben intussen uit de meeste Facebookgroepen van Questra verwijderd, maar men zegt mij dat die mensen zich nog altijd uitsloven om uit te leggen dat Questra géén bedrog is. En het ergst van al: ze krijgen daarvoor applaus van de mensen die ze bedriegen.»

undefined

Beroepsgeheim

Wie een beetje tijd uittrekt om door de tijdlijn van de Facebookgroepen van Questra te scrollen, komt vanzelf uit bij de grootste spinnen in het Belgische web. De meesten doen niet veel moeite om hun Questra-activiteiten te verbergen. Rest de sleutelvraag: waarom kunnen deze mensen al anderhalf jaar hun gang gaan? Wij kwamen te weten dat een groepje beleggers vorig najaar al een dossier overmaakte aan de FSMA, de Belgische Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten. De FSMA meldt bij monde van een woordvoerder dat ze wel iets met die informatie heeft gedaan: ze stuurde waarschuwingen uit, en dit jaar werden al 95 ‘meldingen’ over Questra behandeld. Eerst waren dat vooral vragen over de betrouwbaarheid van de vennootschap, nu lopen steeds meer klachten van gedupeerden binnen. Het standpunt van de FSMA is formeel: ‘Questra heeft geen vergunning om beleggingsdiensten aan te bieden. De organisatie is niet betrouwbaar en vertoont alle kenmerken van een piramidespel.’

En dus blijft de vraag onbeantwoord: waarom treden politie en gerecht niet strenger op? De FSMA heeft een administratief onderzoek opgestart, maar naar wat precies en hoever het staat, mogen we niet weten: ‘Beroepsgeheim.’ Politionele bevoegdheden heeft de instelling niet, maar ze heeft naar eigen zeggen alle informatie overgemaakt aan ‘de bevoegde gerechtelijke instanties’.

Uit onze informatie blijkt dat de FSMA inderdaad informatie – mét de namen van de betrokkenen – heeft doorgespeeld aan het parket van Brussel. Maar wat daar met de informatie is gebeurd, kon bij het ter perse gaan niemand ons zeggen. Het federaal parket heeft geen dossier over de zaak; bij het parket van Brugge loopt een onderzoek op basis van ‘een melding’, maar ‘in het belang van het onderzoek’ wordt geen verdere toelichting gegeven. Het blijft eigenaardig dat het gerecht één jaar na de allereerste waarschuwing van de FSMA – in september vorig jaar – nog niet heeft opgetreden, waardoor Questra al die tijd nieuwe slachtoffers kon maken.

Op 18 september publiceerde de FSMA een nieuwe waarschuwing op haar website. De woordvoerder van de FSMA herhaalt de algemene regel voor iedereen die twijfelt: ‘Doe geen zaken met bedrijven waarvoor wij waarschuwen op onze website. Want voorkomen is beter dan genezen: we weten uit ervaring dat het moeilijk is om geld te recupereren bij dit soort operaties.’»

PAEPEN «Laten we wel wezen: wie surft nu elke dag naar de website van de FSMA? De meeste mensen hebben nog nooit van die instelling gehoord. Het is triest dat het zo lang heeft kunnen duren. Bij een piramidespel telt elke dag: de bedragen lopen exponentieel op. Als de overheid meteen had ingegrepen, had ze veel miserie kunnen voorkomen. Heeft het parket misschien te weinig mensen en te veel werk? Of begrijpt men niet hoe het bedrog in mekaar zit?

»Een andere mogelijkheid is dat de overheid niets doet omdat ze zelf ook piramidespelen organiseert. Ons pensioensysteem is er één: je pompt er geld in wanneer je jong bent en kunt alleen maar hopen dat de piramide op je oude dag nog overeind staat. Hoe dan ook is het schandalig dat de overheid niet ingrijpt: ik noem dat schuldig verzuim.»