Hoe gaat de oorlog in Oekraïne aflopen? Dit zijn de vier scenario’s

De oorlog in Oekraïne is de tweede maand ingegaan. Ondanks verschillende pogingen tot het bereiken van een vredesakkoord, lijkt een doorbraak ver weg. Hoe het afloopt is niet te voorspellen, meerdere opties zijn mogelijk. Vier scenario's.

Scenario 1. Rusland verliest de oorlog

De Russische verliezen blijven oplopen, het aantal gesneuvelde militairen gaat richting 25.000. De troepen lopen zich vast in grote delen van Oekraïne en worden nauwelijks nog bevoorraad. Er is een groot tekort aan getrainde én gemotiveerde militairen. In eigen land begint de bevolking zich te roeren, de soldatenmoeders die nauwelijks tot niets te horen krijgen over het lot van hun zonen, voorop. Poetin krijgt steeds meer tegenstand vanuit zijn eigen leger en besluit noodgedwongen de troepen uit Oekraïne terug te trekken. In het meest gunstige geval blijft er Russische controle over de Krim en de deelstaatjes Donetsk en Loehansk in de Donbas.

Volgens voormalig landmachtgeneraal Mart de Kruif is de kans klein dat de Russen dit laten gebeuren. “Het zou de politieke doodsteek zijn voor Vladimir Poetin, hij haalt alles uit de kast om dit doemscenario te voorkomen. Want Poetin offert niet zijn halve krijgsmacht op om uiteindelijk te moeten concluderen dat de strijd niks heeft opgeleverd.”

Ook Dick Zandee, defensie-expert bij onderzoeksinstituut Clingendael ziet het als gigantisch gezichtsverlies als de Russen zich achter hun grenzen zouden terugtrekken door het aanhoudende verzet van de Oekraïners. Zandee: “In mijn optiek blijft Poetin voorlopig in het zadel en is het niet realistisch te denken dat hij genoegen neemt met alleen controle over de Krim en een deel van de Donbas. Hij gaat net zolang door totdat de landbrug tussen deze twee gebieden in Russische handen is. De verschrikkelijke gevolgen van dit doel zien we met het afknijpen van meerdere steden in die regio, met de vernietiging van Marioepol als bekendste voorbeeld.”

Scenario 2: Rusland wint de oorlog

Rusland blijkt toch te sterk, ondanks de enorme militaire steun uit het Westen en het taaie verzet van de Oekraïners. Na een moeizame opmars weten de troepen zich te hergroeperen en sluiten duizenden extra militairen – ook uit Belarus – zich aan. De belegering van meerdere steden met duizenden burgerslachtoffers tot gevolg en raketaanvallen op het centrum van hoofdstad Kiev doen de rest en breken het verzet van de regering onder leiding van president Zelenski. Hij ontvlucht Kiev en wordt door de Amerikanen in veiligheid gebracht. Snel hierna wordt een pro-Russische regering geïnstalleerd. De missie van Poetin is voltooid.

Dit scenario is volgens De Kruif nog steeds mogelijk, maar dan zal Poetin heel veel troepen uit Rusland naar Oekraïne moeten verplaatsen. “Er zijn alleen al 120.000 militairen nodig om Kiev te bezetten. Hoe ver wil Poetin gaan? Uiteindelijk zal de druk op Poetin om dit enorme land onder controle te houden, te groot worden.” Een permanente bezetting van Oekraïne is ook volgens Dick Zandee onmogelijk, alleen al vanwege de verwachte opstanden en de economische kosten.

Volgens de Bulgaarse politicoloog Ivan Krastev, verbonden aan het Instituut voor Menswetenschappen in Wenen en expert op het gebied van Oost-Europa, is er voor Poetin sprake van een vreselijke paradox. “Het enige wat de wereld de afgelopen weken heeft geleerd, is dat Russen en Oekraïners niet hetzelfde volk zijn. In zekere zin zijn de Oekraïners zelfs bereid hun eigen staat te laten vernietigen en zo een eigen identiteit te verwerven.” zegt hij in een interview in Knack.

Scenario 3: Opdeling van Oekraïne in twee staten

Rusland boekt zoveel terreinwinst in het oosten van het land (grofweg het gebied ten oosten van rivier de Dnjepr) dat het besluit om Oekraïne op te splitsen in twee delen, vergelijkbaar met Noord- en Zuid-Korea. Het oostelijke deel wordt in dit model een vazalstaat van Rusland. Op die manier heeft Poetin toch een flink deel van zijn plan tot ‘eerherstel van het Groot-Russische Rijk’ bewerkstelligd en profiteert hij op economisch vlak van de opbrengsten uit de grote tarwe- en maïsoogsten uit dit gebied.

Dit scenario is in de ogen van Zandee zeer goed mogelijk. “Al maak ik gezien de historie en de ligging liever de vergelijking West- en Oost-Duitsland in plaats van de twee Korea's.” Ook al is het zeker geen theoretisch scenario, de Russen zullen volgens de militair expert toch nog veel gebiedswinst moeten boeken in Oost-Oekraïne. “De regering-Zelenski zal deze opsplitsing niet accepteren, dus het zou de Russen veel pijn en moeite kosten om het voor elkaar te krijgen. Niet alleen Oekraïne, ook het grootste deel van de wereld zal een tweestatenstelsel niet erkennen.”

Mart de Kruif denkt dat Poetin niet de middelen heeft om het deel ten oosten van de Dnjepr onder controle te houden. “Dan hebben we het over de helft van Frankrijk. Ga er maar aan staan.” Daarbij is de kans groot dat West-Oekraïne onder grote westerse invloed komt te staan en zelfs lid wordt van de EU. De Kruif: “Geen goed scenario voor Vladimir Poetin.”

Scenario 4: Langdurig conflict

Het uithoudingsvermogen van de Oekraïners is eindeloos. Ondanks verse Russische troepen houdt het Oekraïense leger in een groot deel van het land stand. Gebieden die in Russische handen zijn gevallen, zijn moeilijk onder controle te houden. Het grootste deel van de bevolking moet niks hebben van de Russische bezetter. Brandhaarden blijven bestaan, stabiliteit is ver weg. Oekraïne is met tienduizenden doden, vernietigde steden en dorpen en een ontheemde bevolking totaal ontwricht.

Dick Zandee noemt dit het meest realistische scenario. “Gezien de ijzeren wil van de bevolking en de westerse steun voor het leger, is de kans groot dat de strijd met de Russen nog weken duurt. Ook al heeft het Kremlin het eisenpakket voor een vredesakkoord afgezwakt, dan nog zal Zelenski zeker niet accepteren dat Marioepol onder blijvende Russische controle komt te staan.”

De Kruif stelt dat er momenteel achter de schermen zeer waarschijnlijk druk wordt gewerkt aan een vredesakkoord. “Met bemoeienis van in ieder geval de Turken, maar ik denk dat ook China en Israël een rol spelen. Mogelijk ligt er een model op tafel waarbij de volledige Donbas en de Krim bij Rusland gaan horen en dat er een vrije status komt voor de stad Marioepol. Zelenski zal daarnaast moeten beloven dat zijn land minimaal honderd jaar geen lid van de Navo wordt. Als er geen akkoord komt, dan vrees ik dat de oorlog nog maanden gaat duren.”

(AD)