Hoe geraakten de terroristen van Parijs en Zaventem aan hun wapens?

Uit de laatste communicatie tussen de terroristen van 22 maart en hun opdrachtgevers in Syrië bleek dat ze hun plannen op het laatste moment noodgedwongen moesten aanpassen. Eigenlijk wilden ze de nieuwste trend in het terrorisme volgen: een aanslag ‘in Mumbai-stijl’.

(Verschenen in Humo op 20 maart 2017)

‘Emir, we hebben in minder dan tien dagen tijd meer dan 100 kilogram TATP-springstof gemaakt, alles bij elkaar 130 kilogram. Als we onze kalasjnikovs gebruiken, is het probleem dat we niet genoeg laders hebben. Daarom hebben we besloten dat we allemaal op hetzelfde moment moeten ontploffen, met de wil van Allah,’ lieten de terroristen van 22 maart aan hun opdrachtgevers in Syrië weten.

‘Het plan van de terroristen van 22 maart was waarschijnlijk om bomaanslagen te combineren met dodelijke schietpartijen, op verschillende plekken, met meerdere terreurcellen,’ zegt Nils Duquet, wapenhandelexpert bij het Vlaams Vredesinstituut. ‘De Mumbai-style attack noemen we dat. In november 2008 werden in het Indiase Mumbai voor het eerst tien terroristische aanslagen tegelijk gepleegd, verspreid over de stad, met bommen, schietpartijen en gijzelingen door verschillende commando’s. Dat model is door andere terreurgroepen gekopieerd. In Europa werd het voor het eerst toegepast bij de aanslagen in Parijs van 13 november 2015: het begon met drie zelfmoordaanslagen aan het Stade de France, een paar minuten later volgden de schietpartijen op de terrassen, en iets later ook in de Bataclan.’

‘Ook de terroristen van 22 maart hadden naast hun explosieven een voorraad kalasjnikovs aangelegd. Door de politie-inval in een safehouse in Vorst op 16 maart en de daaropvolgende schietpartij waren ze een deel van hun wapenarsenaal kwijt, en door de arrestatie van Salah Abdeslam hebben ze alles noodgedwongen versneld. Daardoor hebben ze in België toegeslagen, ook al was dat niet hun plan. Als ze ook de kalasjnikovs hadden gebruikt die ze verzameld hadden, was de dodentol veel groter geweest. Kijk naar de aanslagen in Parijs: de meeste doden zijn door vuurwapens gevallen. De zelfmoordaanslagen met de bommengordels hebben, behalve de daders zelf, gelukkig nauwelijks dodelijke slachtoffers gemaakt.’

Oorlogstuig

HUMO Ook terreuraanslagen zijn onderhevig aan modetrends?

NILS DUQUET «Vanaf 2005 zie je een aantal verschuivingen in de manier waarop terroristen in Europa hun aanslagen plegen. Tot dan was het voor jihaditerroristen het gebruikelijkst om toe te slaan met explosieven op het openbaar vervoer: denk aan de bomaanslagen op de treinen in Madrid in 2004, en op de metro en een bus in Londen in 2005. Europa heeft toen gereageerd met een strengere controle op de verkoop van producten om die explosieven te maken.

»Maar intussen werd het vanaf 2008 alsmaar makkelijker om in Europa – en in België – aan automatische geweren te geraken. Kalasjnikovs uit de Balkan werden naar hier gesmokkeld en kwamen in criminele milieus terecht. Jonge criminelen konden hier plots aan zwaar oorlogsmateriaal komen. De broers El Bakraoui, destijds nog jonge gangsters, waren van die eerste generatie die dat zwaar geschut in handen kregen en daar ook erg onstuimig mee omgingen. In 2010 begon één van de broers na een mislukte overval doodleuk op de politie te vuren. Een tijdlang werden terreuraanslagen toen vooral met vuurwapens gepleegd: de aanslagen van Mohamed Merah in Toulouse in 2012, de schietpartij in 2011 op de luchthaven van Frankfurt, de aanslag op het Joods Museum in Brussel.

»Vandaag zitten we in een nieuwe fase, waarbij aanvallen met vuurwapens worden gecombineerd met explosieven. Het nieuwe wonderproduct is TATP, een huisgemaakt explosief waarvan de ingrediënten relatief makkelijk te verkrijgen zijn bij apotheken. Alleen, het is erg gevaarlijk om het te maken: de minste verkeerde beweging of vergissing in de samenstelling kan het goedje doen ontploffen. Vandaar de bijnaam ‘de moeder van Satan’ – veel bommenmakers missen trouwens één of twee handen. IS heeft het procedé om bommen te maken geïndustrialiseerd. Ze organiseren workshops voor bommenmakers om met TATP aan de slag te gaan. De expertise is steeds beter geworden. Najim Laachraoui, de terrorist die de explosieven voor 13 november en voor 22 maart heeft gemaakt, heeft daar trouwens zijn opleiding gekregen. Voor 22 maart heeft hij in een paar dagen tijd 130 kilo TATP gemaakt in een appartementje in Schaarbeek. In Syrië zitten nog talloze andere bommenmakers klaar die, als het conflict in Syrië stabiliseert, klaarstaan om naar Europa te komen. Als ze hier dan nog altijd zo gemakkelijk aan die TATP-ingrediënten geraken, zal 22 maart niet de laatste keer geweest zijn.»

HUMO Waar komen de zware wapens van die terroristen vandaan?

DUQUET «In Parijs zijn vooral kalasjnikovgeweren uit de Balkan gebruikt. In de Bataclan op 13 november 2015 en bij de aanslag op Charlie Hebdo op 7 januari 2015 werden aanvalsgeweren van het type Zastava M70 gebruikt. Dat zijn Joegoslavische kalasjnikovs die in de jaren 80 zijn gemaakt en in handen waren van het Joegoslavische leger, maar die men tijdens de oorlog uit het oog heeft verloren. Twintig jaar later duiken ze op in Parijs. Volgens IS zijn het de broers El Bakraoui die voor de vuurwapens van 13 november en 22 maart hebben gezorgd – dat schrijven ze in hun online propagandatijdschrift Dabiq.

»Veel van het oorlogstuig dat vandaag in Europa circuleert, komt uit ex-Joegoslavië, waar veel particulieren de zware wapens die ze tijdens de oorlog in huis hadden vanaf 2008 zijn beginnen te verkopen. Het onveiligheidsgevoel was tien jaar na de oorlog weggeëbd, en in de economische crisis van toen was 300 euro voor een kalasjnikov mooi meegenomen. Het gaat om miljoenen wapens, waarvan een deel nog steeds onze richting uitstroomt. Er wordt gesmokkeld in kleine hoeveelheden: pistolen worden in autobanden verstopt, kalasjnikovs in benzinetanks of achter valse wanden in auto’s verborgen. Heel moeilijk te controleren aan de grens. En zodra een wapen in de Schengenzone is gesmokkeld, kan het vrij circuleren.»

Raketlanceerder

HUMO Terwijl de broers Kouachi op 7 januari 2015 binnenvielen bij Charlie Hebdo, vermoordde hun kompaan Amédy Coulibaly een agente en vier mensen in een Joodse supermarkt. Al zijn wapens waren online en legaal in een Slowaakse wapenwinkel gekocht.

DUQUET «Dat is geen toeval, want Slowakije speelt een problematische rol in de illegale wapenzwendel. Veel Oost-Europese landen zaten met een grote stock aan vuurwapens die ze kwijt wilden, en Slowaakse fabrikanten legden zich toe op het neutraliseren ervan, waardoor je er in principe niet meer mee kan schieten. Zo konden ze legaal verkocht worden. Alleen bleek het een koud kunstje om die wapens te ‘reactiveren’. Zo was bijvoorbeeld de loop versmald, maar die kon je met een boortje weer breder maken. De wapens van Coulibaly, twee VZ.58-aanvalsgeweren en zes Tokarev-pistolen, werden online bij de wapenwinkel AFG Security gekocht, via Belgische tussenpersonen. Ze waren geneutraliseerd door Kol Arms, verkocht voor ongeveer 300 euro het stuk, en ze werden een paar maanden vóór hun dodelijke gebruik in Parijs gereactiveerd, door simpelweg twee metalen pinnen uit de loop te verwijderen. Zo zijn er de afgelopen jaren tienduizenden van dergelijke wapens aan buitenlandse klanten verkocht, en een deel is in criminele handen terechtgekomen.

»Het grootste risico vormen de manpads (man portable air defence system), draagbare raketlanceerders waarmee je een raket vanop je schouder tot twee kilometer in de lucht kan schieten. Ontzettend gevaarlijk, omdat je er vliegtuigen in de lucht mee kan raken. Ze liggen in gigantische hoeveelheden in Libië en in Oekraïne. Als er maar één of twee in handen van terroristen komen, zitten we met een groot probleem.»

HUMO Ik hoorde een in wapens gespecialiseerde politieman zich zorgen maken over de dag dat er in Zaventem een terrorist met zo’n manpad opduikt en een opstijgend vliegtuig neerschiet.

DUQUET «Dat risico bestaat. In Bagdad is een Belgische piloot beschoten met een manpad. Het is een wonder dat hij het heeft overleefd.

»Oekraïne is een tot de tanden gewapend land, met miljoenen aanvalsgeweren, granaten en manpads. Die riskeren onze kant uit te komen. De Oekraïense wapenstal is een droom voor terroristen. Voorlopig worden veel van die wapens op de illegale markt verkocht aan conflictgebieden in het Midden-Oosten. Maar als de toestand daar stabiliseert, zullen ze zich richten op de criminelen en terroristen in Europa die oorlogsmateriaal zoeken. Het smokkelen zelf is niet zo moeilijk: Oekraïne deelt duizenden kilometers grens met de Europese Unie. Er zíjn al mensen opgepakt die wapens naar West-Europa wilden smokkelen.

»Europa mag niet dezelfde fout maken met Oekraïne als met de Balkan. Na de oorlog in de jaren 90 heeft Europa daar veel te lang gewacht om de enorme stocks vuurwapens uit roulatie te halen, met als gevolg dat de Balkan een onuitputtelijke bron werd, onder meer voor criminelen. We mogen niet blijven toekijken tot in Oekraïne hetzelfde gebeurt.»