Hoe kon het zo misgaan in de Ronde van Polen?

Hoe kon het zo misgaan in de Ronde van Polen, waar de Nederlandse wielrenner Fabio Jakobsen zwaargewond raakte bij een horrorcrash veroorzaakt door zijn landgenoot Dylan Groenewegen?

Eerst het belangrijkst: hoe is het nu met Fabio Jakobsen?

De Nederlands kampioen (23) wordt in elk geval tot vrijdag in een kunstmatige coma gehouden, liet zijn ploeg Deceuninck-Quickstep donderdagmiddag weten. Meer mededelingen werden nog niet gedaan. Woensdagavond werd zijn situatie als ‘stabiel maar kritiek’ beschreven. Hersenletsel heeft hij niet opgelopen. Na zijn val heeft hij een operatie van vijf uur ondergaan in een ziekenhuis in Katowice, die zonder complicaties verliep.

Ploegleider Patrick Lefevere meldde donderdagmorgen dat de sprinter ‘alle beenderen in zijn gezicht heeft gebroken’. Dylan Groenewegen, die de zware val veroorzaakte en donderdag werd geopereerd aan zijn sleutelbeen, reageerde donderdag op Twitter dat hij het ‘verschrikkelijk’ vindt wat er is gebeurd. ‘Ik kan de woorden niet vinden om te beschrijven hoe erg ik het vind voor Fabio en anderen die zijn gevallen of geraakt. Op dit moment is vooral de gezondheid van Fabio het allerbelangrijkste. Ik denk aan hem, constant’, schrijft de renner van Jumbo-Visma (27). De Spaanse Movistar-renner Edu Prades liep bij de valpartij een gebroken nekwervel op.

Wat ging er mis?

Deze aankomst in de Ronde van Polen is al langer omstreden. De finishstraat loopt licht bergaf. Op volle snelheid, bij naar schatting 80 kilometer per uur, week Groenewegen van zijn lijn af en gaf hij een ‘kwak’ met zijn rechterelleboog toen hij Jakobsen langszij voelde komen. De regels schrijven voor dat een sprinter de handen aan het stuur moet houden, in rechte lijn naar de finish moet fietsen en een collega niet in gevaar mag brengen.

Dat Jakobsen dwars door de boarding kon vliegen, roept veel kritiek op uit de wielerwereld. In de Tour de France worden andere, stevigere hekken bedekt met bordkarton gebruikt, zodat vallende renners terugveren. Volgens veel oud-sprinters voldeed het hekwerk in Katowice niet aan de veiligheidseisen. Oud-wielrenner Jeroen Blijlevens: ‘Die hekken stonden anders opgesteld dan we gewend zijn. Ik heb nog nooit hekken zo door de lucht zien vliegen. Alsof het luciferdoosjes waren.’ Oud-wielrenner Jean-Paul van Poppel: ‘Je ziet dat die laatste rij hekken voor de finish niet vaststaat. Als die hekken wel aan elkaar gekoppeld waren geweest, dan was Jakobsen binnen de boarding gebleven en had hij door kunnen schuiven langs het hek. Dan kun je nog wat breken, maar is het lang niet zo ernstig als nu.’

Wie is hier verantwoordelijk voor?

Op de organisatie van de Ronde van Polen houdt de internationale wielerunie UCI in principe controle. Veel koersorganisaties willen de renners het liefst laten finishen midden in oude binnensteden of op andere spectaculaire plekken, vooral om via fraaie televisiebeelden het toerisme te bevorderen. Van Poppel vindt de UCI veel te nalatig. ‘Organisaties zijn vrij om de hekken te kiezen. Ik zag bij Milaan-Turijn de laatste honderden meters dat de hekken ook heel gevaarlijk schuin stonden. In de Ronde van Luxemburg was er vorig jaar ook een zware valpartij doordat de hekken verkeerd stonden.’ Ook Robbie McEwen richtte zich op Twitter tot de UCI: ‘Kun je je niet beter bezighouden met de veiligheidsnormen voor de finish in plaats van het meten van de hoogte van de sokken?’

Treedt de jury streng genoeg op tegen gevaarlijk gedrag van sprinters?

Nee, klinkt het nu. Al enkele decennia worden massasprints met regelmaat ontsierd door cowboygedrag. Bij een sprinter giert de adrenaline door het lijf als de finishlijn nadert, waarbij hij een piekvermogen van ongeveer 1250 watt en een snelheid van 70 kilometer per uur bereikt. In de Tour gooide de Belg Tom Steels in 1997 in die gevaarlijke omstandigheden al eens met een bidon. De afgelopen decennia werden Abdoesjaparov, McEwen en Cavendish kamikazepiloton genoemd, die in een sprint van links naar rechts konden sturen. Mark Renshaw deelde in de Tour van 2010 kopstoten uit. In 2017 werd Peter Sagan nog uit de Franse ronde gezet omdat hij Cavendish een elleboog gaf.

Soms worden renners naar de laatste plaats teruggezet, meestal is uitsluiting voor verdere deelname aan een etappewedstrijd de zwaarste sanctie. Theo Bos kreeg in 2009 van de jury helemaal geen straf toen hij in Turkije in volle sprint Daryl Impey van de fiets trok en hem in de dranghekken gooide. Later schorste de UCI hem alsnog voor een maand. Jury’s zijn niet streng genoeg, vindt een deel van het peloton. De Belgische renner Oliver Naesen donderdag in Het Laatste Nieuws: ‘Er bestaan toch regels voor de sprint? Dat je je lijn moet houden bijvoorbeeld. Nooit, nooit, nooit wordt dat nageleefd. De enige keer dat je de jury ziet ingrijpen is in de Tour, omdat dan de hele wereld meekijkt.’

Ploegbaas Patrick Lefevere wil aangifte doen en de actie van Groenewegen voorleggen aan een rechter. Heeft dat kans van slagen?

Omdat het in Polen gebeurde, zou een rechtszaak in principe daar gevoerd moeten worden. In Nederland zou het juridisch draaien om de vraag of de spelregels dermate ernstig zijn overtreden dat ook maatschappelijk sprake is van een onrechtmatige daad.

Eerder zijn in Nederland diverse rechtszaken gevoerd vanwege ernstig letsel dat op een voetbalveld werd veroorzaakt. In negen van de tien gevallen tussen 2006 en 2018 leidde zo’n zaak tot een veroordeling van de dader. De bekendste zaak is die van Sparta-voetballer Rachid Bouaouzan die vanwege zijn doodschop aan het adres van Niels Kokmeijer veroordeeld werd tot een voorwaardelijke celstraf en een werkstraf. Sportadvocaat Richard van der Zwan denkt dat de zaak-Jakobsen zeker tot een strafzaak zou kunnen leiden. ‘De Poolse justitie kan ik niet goed inschatten. Maar dit is absoluut vergelijkbaar met zware tackles in het voetbal. Als dit echt een bewuste manoeuvre was, en daar lijkt het op, katapulteer je iemand bewust de dranghekken in. Mijn eerste indruk is dat dat in strafrechtelijke zin een onrechtmatige daad is. Dit zou in Nederland zeker geen kansloze zaak zijn.’

Kan ook de Ronde van Polen of de UCI aansprakelijk worden gesteld?

Zeker, zegt sportjurist Van der Zwan. ‘De organisatie van de wedstrijd is verantwoordelijk voor de veiligheid van deelnemers en publiek. Als zich daar een gevaarlijke situatie manifesteert kan die aansprakelijk worden gesteld. Met succes, denk ik.’

(Trouw)