Hoe Macron en Le Pen meer dan ooit de twee gezichten van Frankrijk zijn

Emmanuel Macron en Marine Le Pen zijn op 24 april opnieuw elkaars tegenstander, net als in de finale van de Franse presidentsverkiezingen van 2017. De huidige president (La République en Marche) en de extreem-rechtse Le Pen (Rassemblement National)zijn op veel vlakken elkaars tegenpool. Een overzicht van hun sterke en zwakke punten en hun plannen.

Emmanuel Macron heeft de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen gewonnen. Marine Le Pen eindigt als tweede en zal het op 24 april tegen het staatshoofd opnemen in de beslissende tweede ronde.

Een finale Macron-Le Pen, een herhaling van die van 2017, werd al maanden voorspeld door opiniepeilers, net als een eerste plaats voor Macron. Met bijna alle stemmen geteld komt Macron maandagochtend uit op 27,4 procent. Le Pen kan rekenen op 24 procent van de stemmen.

MARINE LE PEN

Staatsvrouw?

Femme d’État, staat onder het portret op haar verkiezingsaffiche. Om te onderstrepen dat zij klaar is voor het grote werk. Dat was ook de bedoeling van een folder waarop zij de hand drukt van Vladimir Poetin: Le Pen (53), moest de kiezer begrijpen, spreekt al op voet van gelijkheid met de groten der aarde.

Na de invasie van Oekraïne liet zij honderdduizenden exemplaren van het drukwerk weggooien. Zij ondervond er geen hinder van, gezien haar opkomst in de weken die hierop volgden.

Weinig personeel

Behalve haar vroegere russofilie lijken haar gemis aan ervaring op het hoogste bestuursniveau en kader waar zij op kan steunen een handicap. Le Pen zegt steeds te werken met hoge ambtenaren en andere persoonlijkheden die tot haar overwinning anoniem willen blijven.

Stem van het volk

Niemand doet het zo goed onder de ongediplomeerden en laag opgeleiden – de categorie waar het wantrouwen tegen de politiek het grootst is – als Marine Le Pen.

Kalme zekerheid

Le Pen raakte niet in paniek toen zij rechts werd ingehaald door de oud-journalist Éric Zemmour en daalde in de peilingen. “Ik heb er altijd vertrouwen in gehad dat het tussen mij en Macron zou gaan”, zei ze een paar dagen geleden. “Want het gaat niet langer om een strijd tussen links of rechts, maar om de fundamentele keuze voor globalisering of voor de natiestaat.”

Meer geld, minder immigranten

Le Pen belooft meer koopkracht, onder andere door een algehele loonsverhoging van 10 procent via lagere werkgeverslasten. De maatregel geldt voor iedereen die tot drie keer het minimumloon (1.269 euro netto per maand) verdient. Daarbij wil zij de BTW op brandstoffen, gas en elektriciteit verlagen van 20 naar 5,5 procent.

Immigratie is een groot punt van zorg voor veel Fransen. Le Pen belooft dat zij de massa-immigratie zoals zij dat noemt zal stoppen. Zij wil het bijvoorbeeld onmogelijk maken dat iemand die illegaal het land binnenkomt, een verblijfsvergunning krijgt. Asielimmigratie en gezinshereniging zijn alleen bij hoge uitzondering toegestaan.

Alleen wie vijf jaar heeft gewerkt, komt in aanmerking voor een sociale huurwoning, medische hulp of een uitkering. Om dit alles mogelijk te maken, zal Le Pen het Verdrag van Schengen opschorten, de grondwet wijzigen en een referendum houden.

Macron kondigt ook strengere maatregelen aan, maar Le Pen kan hem vragen waarom hij dat nu pas doet.

En zo weinig mogelijk windmolens

Madame la présidente zal een streep halen door projecten voor windparken, op land en op zee. De bestaande parken zullen, in fasen, worden ontmanteld. Zij zet alle kaarten op kernenergie.

EMMANUEL MACRON

Crisismanager

Macron (44) bleek gedurende zijn mandaat goed uit de voeten te kunnen als crisismanager. Hij overleefde de revolte van de gele hesjes en de kritiek op zijn aanpak van de covid-crisis is gaandeweg volledig verstomd. Het onderwerp speelde geen rol in de campagne.

Leidend in Europa

Jarenlang trok hij aan een dood paard met zijn bevlogen pleidooi om de Europese samenwerking te verdiepen. Uiteindelijk boekte Macron enig succes toen met de coronaherstelplannen het taboe verdween op gezamenlijke schulden voor de lidstaten.

Met de oorlog in Oekraïne kreeg zijn status een nieuwe dimensie. Frankrijk werd de dirigent van het Europese antwoord op de Russische agressie. Omdat het als enige in de Europese Unie over een echte militaire en nucleaire macht beschikt, maar ook omdat het als enige EU-land wereldwijd diplomatiek actief is en een zetel heeft in de VN-Veiligheidsraad.

Als Macron voor de oorlog begon over over een ‘strategische autonomie’ voor Europa, kon hij op zijn best op een glimlach rekenen van partners die vertrouwen op de Amerikaanse atoomparaplu. Dat is veranderd.

Stem van de elite

De kiezers van Macron zijn vaak hoog opgeleid, hebben goede inkomens en zijn veel vaker tevreden met hun leven dan de supporters van Le Pen. Wat dit betreft is er niets veranderd sinds 2017. Macron en en Le Pen vertegenwoordigen beiden een ander Frankrijk, stedelijk en dynamisch staat tegenover de perifeer en economisch kwetsbaar.

Niet meer nieuw

De Macron van 2022 is niet meer die van 2017. Hij heeft geen echt nieuw project meer maar wel een termijn om te verdedigen. Een aanzienlijk deel van de bevolking heeft een grote afkeer van de ‘president van de rijken’.

McKinsey

Voor Macron-haters is de zogenoemde ‘McKinsey-affaire’ een nieuw bewijs dat de president alleen de belangen dient van zichzelf en zijn vrienden. Deze zaak draait om de uitgaven aan adviesbureaus van de Franse regering die volgens een rapport uit de hand zijn gelopen. Onderzocht wordt of een van de consultants, McKinsey, belasting heeft ontdoken.

Werknemers van McKinsey hielpen Macron in 2017 vrijwillig de macht te veroveren en dus rijst de verdenking dat Macron ze heeft willen belonen in de vorm van lucratieve opdrachten.

Pensioen met 65

De meest besproken – en omstreden – maatregel die Macron wil nemen is een verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd van 62 naar 65 jaar. Le Pen wil het op 62 houden.

Hoe gaat het verder?

Wat het vervolg betreft, verzekerde het kamp van de president dit weekend dat de strijd tegen Le Pen nog moet beginnen. ‘Wij hebben munitie in voorraad.’ Het campagneteam denkt dat Macron voorzichtig moet zijn met de extremisme of racismekaart. ‘De mensen zien de dreiging niet echt.’ Het zou meer lonen als de president de pijlen zou richten op Le Pens beloften om de koopkracht te verbeteren. ‘Het is volslagen onzinnig wat ze op dit gebied voorstelt.’

Het gaat vanaf nu om de vraag wat de kiezers van de verliezende kandidaten gaan doen. De kandidaat met de grootste ‘stemmenreserve’ wint. De centrum-rechtse kandidate Valérie Pécresse (4,8 procent), Jadot (Groenen, 4,8 procent), Hidalgo en de communist Fabien Roussel (2,4 procent) hebben hun supporters opgeroepen Macron te stemmen in de tweede ronde. Ook de radicaal linkse leider Jean-Luc Mélenchon, die met 21, 2 procent derde werd in de voorrondes, roept aanhangers op niet op Le Pen te stemmen.

Deze eerste ronde bevestigt hoezeer het Franse politieke landschap in tien jaar op zijn kop is gezet. De links-rechts tegenstelling is niet langer het leidende principe. In 2012 waren de Parti Socialiste (PS), aangevuld met de groenen, en LR nog goed voor een aandeel van 58 procent. In 2017 was dit door de komst van Macron geslonken tot 26 procent.

LR, de PS en de groenen samen vertegenwoordigen nu 11,3 procent. Ruim de helft van de Franse kiezers stemt op een populistische kandidaat. Hierdoor is sprake van een driedeling: er is een centrum rond Macron, een groot blok van populistisch rechts (ruim 30 procent) en een kleiner blok van extreem-links (ruim 20 procent).

Voor de PS is waarschijnlijk het doek gevallen. Anne Hidalgo, de burgemeester van Parijs, haalde een score van 1,7 procent.

Républicains dreigen van het toneel te verdwijnen

In Les Républicains zit met de 4,8 procent van Valérie Pécresse nog net iets meer leven maar ook dit vertrouwde merk dreigt van het toneel te verdwijnen. Het is sinds 2012 de derde keer dat een kandidaat van LR niet tot de finale doordringt en dat kan niet zonder gevolgen blijven.

Voor LR, de Franse VVD, is er tussen het sociaal-liberalisme van Macron en het rechts-nationalisme van Le Pen en Zemmour te weinig ruimte. Als de partij inderdaad ontploft, zullen sommige kaderleden zich aansluiten bij Macron, velen gingen hen al voor. De conservatieve eurosceptici zullen zich waarschijnlijk aansluiten bij Le Pen of de extreem-rechtse Éric Zemmour.

De opkomst komt naar schatting uit op 73,3 procent. Dat is lager dan in 2017 toen 77,8 procent werd genoteerd, maar het laagterecord van 2002 (71,7 procent) werd niet – zoals vooraf werd gevreesd – gehaald.

(Trouw)