Hoe stervoetballer Marcus Rashford de held van kansarme kinderen werd

Voor de tweede keer al is Boris Johnson de arm omgewrongen door een zwarte voetballer uit de slums van Manchester. Marcus Rashford werpt zich op als dé strijder tegen kinderarmoede in het land.

Vorige zaterdag na de winst bij Everton kreeg Manchester United-flankspeler Marcus Rashford (23) telefoon van de Britse premier Boris Johnson. Na wekenlang te hadden volgehouden dat er geen vervolg zou komen op het maaltijdenprogramma voor kansarme gezinnen in de winter – want te duur en nergens meer voor nodig, zo had de prime minister betoogd – zwichtte Johnson alsnog. Tegen de toorn van de publieke opinie, aangevuurd door één jonge zwarte voetballer, viel niks te beginnen: ‘Ik maak meteen 170 miljoen pond (zo’n 190 miljoen euro, red.) vrij voor een winterprogramma van gratis schoolmaaltijden en voedselbonnen tijdens de schoolvakanties.’ Johnson zei er niet bij, maar dacht het wel: ‘En is het nu goed, zal je nu stoppen met zeuren?’

Rashford gooide het goede nieuws op ­Twitter. ‘Deze beslissing zal het leven van 1,7 miljoen kinderen in Engeland een heel jaar lang ­daadwerkelijk verbeteren.’ Hij werd meteen overstelpt met gelukwensen. De moeder van tennisspeler Andy Murray tweette: Rashford 2 - Johnson 0.

Dit is de voorlopig laatste episode in een al bij al onwaarschijnlijk verhaal dat begon in februari van dit jaar, toen de vzw FareShare een korte mail kreeg: ‘How can I help?’ Was getekend: Marcus Rashford, Manchester United, international (maar morgenavond wegens een schouderletsel niet in de Engelse ploeg tegen de Rode Duivels).

De organisatie was niet overtuigd van de echtheid van de mail, maar na enkele checks bleek het toch om een voetballer te gaan, meer zelfs, dé voetballer en een van de plaatselijke sterren.

Na zich al te hebben ingezet tegen pesten en voor de Black Lives Matter-beweging, had Rashford zich tot doel gesteld om 100.000 pond in te zamelen. Aanleiding was een item in een actualiteitenprogramma waarbij hij eerder die week was blijven hangen. Kinderen met honger, met problemen op school, thuis, ze herinnerden hem al te pijnlijk aan zijn moeilijke jeugd, toen hij door zijn alleenstaande moeder werd opgevoed. Was dat haalbaar, 100.000 pond? ­FareShare twijfelde, maar ze wilden het proberen. Vier maanden later had Rashford omgerekend zo’n 22,5 miljoen euro opgehaald.

On-Europees

Het engagement van Rashford is bijzonder omdat het erg on-Europees is. Amerikaanse sportsterren staan al langer bekend als magneten voor fund­raising. Vaak hebben ze eigen stichtingen die via allerlei donaties en eigen middelen enorme sommen genereren. Basketbalster LeBron James steekt erbovenuit. Hij zet zich in voor vijf goede doelen, die hij zelf ondersteunt en waarvoor hij geld ophaalt.

Europese sportsterren zijn wat terughoudender in hun engagement. Recentelijk hebben grootverdieners als F1-piloot Lewis Hamilton, voetballer Raheem Sterling en anderen zich wel uitgesproken tegen sociale onrechtvaardigheid als een uitvloeisel van de Black Lives Matter-beweging, maar geen van allen ondernamen ze echt actie via de sociale media, om vervolgens via alle mogelijke media-outlets hun zaak te be­pleiten.

Voetbal is sowieso een erg hiërarchische micro­kosmos en clubbesturen hebben liever niet dat de spelers zich met andere dingen bezighouden dan verdedigen, assists geven en doelpunten maken. Het zijn enkelingen die uit de band sprongen. De vrouwelijke international Megan Rapinoe engageerde zich voor de rechten van de lgbtq+-gemeenschap. Mohamed Salah pakte islamofobie aan. Kylian Mbappé kwam op voor andersvaliden. Peter Crouch stond dan weer op de barricades tegen de klimaatverandering. David Beckham had iets met of tegen malaria en Luka Modric van Real Madrid trok zich de vluchtelingencrisis aan, maar al dat engagement beperkte zich tot het lenen van het eigen imago. Mario Balotelli stond erom bekend dat hij met Kerstmis daklozen duizendjes toestopte.

Het voorbeeld van Sterling en Hamilton heeft Marcus Rashford aan het denken gezet, zei hij laatst in een interview. ‘Vóór hen was het bijna ondenkbaar dat voetballers of andere sporters over iets anders spraken dan over hun sport. Als we in iets geloven, moeten we vrij zijn om daarover te spreken en ons daarvoor in te zetten.’

De lockdown van maart was het sein voor Rashford om een versnelling hoger te schakelen. ‘Families die het al zwaar hadden voor de lockdown, maar van wie de kinderen gelukkig op school nog te eten kregen, wat moesten die tijdens de sluiting van de scholen?’

Voor hem was het een trip down memory lane. Schoolmaaltijden hebben hem grootgebracht. Zijn jonge moeder – een opvallende parallel met de zestienjarige moeder van LeBron James – draaide drie verschillende jobs en nog kwam ze niet rond. De kleine Marcus kon gelukkig terecht in de Breakfast Club op school en kreeg ook op de middag een gratis warme maaltijd. Na school sportte hij en kon hij ook nog rekenen op een snack. Zo hield hij het uit tot zijn moeder in de late avond eindelijk thuiskwam.

Rashford: ‘Ik was al een tiener voor ik mij realiseerde dat wij geen doorsnee­leven leidden. Mijn moeder en ik waren dat leven gewend, maar het was niet normaal.’ Rashford zou niet de voetballer zijn die hij vandaag is, zonder de initiatieven die hem destijds op het rechte pad hielden. Eén daarvan is de jeugdclub Fletcher Moss Rangers, dicht bij Wythen-shawe, een deelgemeente van Manchester.

Wythenshawe is alles wat stadsplanning vandaag niet meer zou moeten zijn. Het stadsdeel werd ontwikkeld vanaf 1920, maar is honderd jaar later compleet verloederd. Marcus Rashford vond er zijn uitlaatklep bij de Fletcher Moss Rangers, waar ook profvoetballers Danny Welbeck en Jesse ­Lingard hun eerste balletjes trapten. De voorzitter van de club, Dave Horrocks, getuigde laatst over de inzet van Rashford. ‘Hij is de enige van onze spelers die het hebben gemaakt, die nog geregeld langskomt. Iedereen hier weet wat hij heeft verwezenlijkt. Ik schat dat niet minder dan driehonderd van onze kinderen baat hebben bij de voedselbonnen die hij heeft geregeld.’ (Als geen gratis maaltijden konden worden verstrekt, kregen de ouders een voedselbon ter waarde van 18 euro per week.)

Bij FareShare waren ze uiteraard verguld met zijn inzet en al snel werd duidelijk dat ze de kinderen ook tijdens de lockdown en de paasvakantie konden blijven bedienen. Het enorme succes van de fund­raising zorgde ervoor dat ook de zomervakantie kon worden overbrugd.

Oliver Twist

Toen werd geopperd dat dit een volgehouden inspanning moest worden, gaf de Conservatieve Partij niet toe. Boris Johnson was het partijstandpunt genegen dat kon worden samengevat als: ‘Nog meer hulp voor arme gezinnen betekent ze nog meer afhankelijk maken van goede doelen’. De Engelse kindercommissaris Anne Longfield had een bitse reactie: ‘Dit lijkt op een 19de-eeuwse discussie uit het boek Oliver Twist.’

Labour sprong op de kar van Rashford en co., tot grote ergernis van de harde kern van Conservatives die de ‘ego-profilering van bekende namen’ veroordeelde.

Rashford – het is niet bekend of hij daarin werd gecoacht, maar het heeft er alle schijn van – trok zich van al die tegenstand niks aan. Net als in de lente, toen Boris Johnson een eerste keer moest toegeven, bleef hij nu ook de sociale media bestoken en werd een petitie in gang gezet. Razendsnel verzamelde die meer dan één miljoen handtekeningen. De kritiek op de hardheid van de regering weerklonk steeds luider en uiteindelijk moest Johnson dus opnieuw toegeven.

Het programma dat voorziet in gratis maaltijden en/of voedselbonnen tijdens schoolvakanties of lockdowns krijgt zo een vervolg in het hele jaar 2021, voorlopig tot en met de winter van volgend jaar. Het laatste zetje in de rug kregen Rashford en FareShare vorige maand van de commissie die ter ere van de verjaardag van queen Elizabeth jaarlijks nieuwe eretekens uitreikt. Rashford mag zich sinds oktober van dit jaar Member of the British Empire noemen. Hij antwoordde vereerd en nederig te zijn. ‘Dit is een heel speciaal moment voor mij en mijn familie, en in het bijzonder voor mijn moeder, die deze eer meer verdient dan ik. Het gevecht voor de bescherming van onze kinderen in kansarmoede is nog niet voorbij.’

(DM)