Hoe verlopen de eerste weken van president Joe Biden? ‘Zeer doortastend en lekker saai’

Joe Biden manoeuvreert zich stilletjes door de wittebroodsweken van zijn presidentschap. Hoe lang kan hij de lieve vrede bewaren?

Wat houdt de president van de VS bezig? We hoefden er de afgelopen vier jaar zelden naar te raden; Donald Trump zette zijn onderbuikgevoel zeker een paar keer per dag op Twitter. Wat Joe Biden in z’n hoofd heeft, is moeilijker in te schatten. Hij verscheen sinds hij president van de VS werd overwegend voor camera’s in strak geregisseerde optredens.

Hij las een boodschap voor, ondertekende een besluit, beantwoordde een paar vragen van journalisten - en dat was het. Het presidentieel Twitter-account verspreidt beleidsplannen en platitudes van een communicatieteam, en in het weekend laat Biden zelden van zich horen.

Die strakke agenda is geen toeval. In de meervoudige crises waar de VS mee te maken heeft wil Biden gezien worden als toegewijde probleemoplosser, die in de politieke show van zijn voorganger weinig trek heeft. Over het impeachmentproces tegen Trump horen we hem bijvoorbeeld amper. Prikken en geld in de economie pompen, daar gaat het om, wil zijn team uitstralen.

Geluk

,,Als het land geluk heeft, zullen hele dagen voorbijgaan zonder dat de activiteiten van de president het publiek in beroering brengen”, hoopt John Dickerson, journalist en kenner van het presidentschap in The Atlantic. Het Witte Huis heeft na jaren turbulentie saaiheid nodig, analyseerde hij, en Biden is bezig een lekker saaie president te worden. Biden zal het land misschien niet aan zijn lippen hebben hangen, maar kan zo wel effectief zijn, denkt Dickerson.

De politieke temperatuur rond het Witte Huis is een paar graden gedaald, en daar snakten veel Amerikanen naar. Biden haalt haast Noord-Koreaans aandoende populariteitsscores onder Democratische kiezers: 98 procent van hen zegt tevreden te zijn met zijn eerste weken, in kiezersonderzoek van Gallup. Onder Republikeinen blijft de mythe dat hij niet legitiem gekozen is levend, en is maar 11 procent van de kiezers positief. Maar partijloze kiezers denken ook overwegend positief over Biden, waardoor zijn populariteitsscore met 57 procent hoger ligt dan die van voorganger Trump net na zijn aantreden.

Biden is doortastend aan de slag gegaan. Hij tikte vorige week 200 miljoen extra vaccins op de kop, en stuurde direct een voorstel voor een breedvoerige nieuwe immigratiewet naar het Congres. Hij ondertekende ook al dertig presidentiële decreten, een record in zo’n korte tijd. Dat zijn besluiten die hij buiten het Congres om neemt. Zo besloot hij de VS weer aan te sluiten bij het Parijse klimaatakkoord. Hij schafte Trumps ban op transgender Amerikanen in het leger af, perkte privatisering van federale gevangenissen in en verlengde tijdelijke stopzetting van huisuitzettingen en terugbetaling van studieleningen.

Zulke presidentiële decreten zijn makkelijk weer ongedaan te maken door een volgende president. Biden schrapte een aantal van de besluiten die Trump op dezelfde manier nam. Sommigen zijn ook vooral symbolisch en bereiken nog weinig: ze creëren een taskforce, of dragen instanties op informatie te verzamelen. Een rechter blokkeerde het besluit om uitzettingen van migranten voor honderd dagen op te schorten.

Radicale dingen

Maar Biden manoeuvreert zo rap om het Congres heen, dat het scheve gezichten veroorzaakte. Is Biden niet de man die steeds over ‘eenheid’ en ‘verzoening’ preekt en zichzelf neerzet als man van het midden? Ondertussen doet hij toch echt best radicale dingen, vinden rechtse politici. “President Biden praat als een centrist”, vond Republikeins senator Marco Rubio, “maar hij bestuurt als iemand van extreemlinks.”

Zijn besluiten gaan bijvoorbeeld over LHBT-rechten, bestrijding van raciale ongelijkheid - onderwerpen die voor diepe kloven in de samenleving zorgen. Biden besloot ook nieuwe olie- en gascontracten op federaal land op te schorten, en stopte de aanleg van de Keystone XL oliepijplijn. “President Biden beloofde eenheid, maar zijn eerste stap is banen om zeep helpen”, klaagde Republikeins senator Tom Cotton op Twitter.

Biden stelt dat al die decreten nodig zijn, na de turbulente Trump-jaren. “Er is veel gepraat, met goede redenen, over het aantal decreten dat ik heb getekend”, zei Biden begin deze maand zelf. “Ik maak geen nieuwe wetten, ik schrap alleen slecht beleid.”

Eenheid

Op zoek naar de ‘eenheid’ waar hij het keer op keer over heeft nodigde Biden tien Republikeinse senatoren uit in het Witte Huis en sprak twee uur lang met hen over het coronahulppakket dat hij wil samenstellen. Maar hij stopte direct daarna met onderhandelen toen ze het te gortig vonden. En vooralsnog houdt hij vast aan het plan dat hij al in gedachten had: een gigantisch hulppakket ter waarde van bijna 2000 miljard dollar. Biden wil veel meer geld in de economie pompen dan Obama in de bankencrisis van 2008.

En dat kan ook zonder steun van Republikeinen in de Senaat. Zij vinden het niet in zijn streven naar eenheid passen, maar het Witte Huis wijst erop dat eenheid niet van één kant komt. ,,President Biden zal contact blijven zoeken met Republikeinen en Democraten over dit noodpakket, maar er staat evenveel druk op Republikeinen om met de president samen te werken als op president Biden om met Republikeinen samen te werken”, zei zijn adviseur Anita Dunn.

Bovendien: de meeste Amerikanen zijn vóór. In een peiling van CBS News vond 79 procent van de deelnemers de omvang van Bidens gigasteunpakket goed of nog te klein - en dat geldt volgens die peiling ook voor een meerderheid in de Republikeinse achterban.

“Mensen verliezen hoop”, zei Biden erover in een speech vanuit het Witte Huis. “Ik geloof dat Amerikanen op dit moment naar hun overheid kijken voor hulp, om ons werk te doen en hen niet te laten zitten. Dus ik ga handelen, en snel. Dat doe ik graag met steun van Republikeinen, maar ze zijn gewoon niet bereid zover te gaan als ik denk dat nodig is.” Hij doet liever te veel om worstelende Amerikanen door de crisis te helpen, zei hij, dan te weinig.

Politieke vechtpartijtjes

Vooralsnog krijgt hij de meest progressieve vleugel van zijn eigen partij mee. Senator, progressieve held en voormalig presidentskandidaat Bernie Sanders overlegt nu geregeld met Biden.

Activisten krijgen uitnodigingen om hun ideeën te delen met medewerkers van het Witte Huis. “Hij reikt ons de hand en neemt sommige ideeën over, wat logisch is gezien de huidige crisis”, constateerde Sanders tevreden.

Maar hoe lang kan Biden zich afzijdig houden van politieke vechtpartijtjes? Hij zit nog in de wittebroodsweken van zijn presidentschap. De Republikeinse partij is druk met haar eigen interne strijd, tussen de Trumpiaanse vleugel en gematigde conservatieven die de provocatieve oud-president beu zijn.

De politieke pers lijkt vooralsnog vooral blij dat ze niet meer continu voor vijand van het volk wordt uitgemaakt.

Weerstand

De gigacrisis helpt ook om de rijen gesloten te houden - iederéén wil corona aanpakken. Maar het immigratiebeleid zo hervormen dat miljoenen immigranten zonder papieren staatsburger kunnen worden, of het zorgsysteem op de schop nemen? Dat gaat niet zonder flinke weerstand.

Gewapende milities staan op scherp, weten we sinds ze op 6 januari optrokken naar het Capitool, en Biden zal gaan vastlopen in het Congres. De Republikeinse oppositie kan dankzij de regels van de Senaat sommige plannen blokkeren. De activistische linkervleugel van zijn eigen partij zal hem juist onder druk blijven zetten om gedurfde progressieve maatregelen te nemen. Dan wordt het pas écht lastig.

(AD)