Hoera, Tim Burton is zestig! En met Humo's minicursus herkent u altijd de hand van de meester

De Amerikaanse regisseur Tim Burton (‘Beetlejuice’, ‘Edward Scissorhands’ en ‘Charlie and the Chocolate Factory’) is vandaag 60 jaar geworden. Om zijn goedgevulde carrière te vieren, loopt er sinds 2014 een rondreizende tentoonstelling over de regisseur, producent en tekenaar die dit jaar België aandoet. U kunt nu terecht in de C-mine in Genk, waar ‘The World of Tim Burton’ neergestreken is tot 28 november. Ter voorbereiding volgt hier een minicursus Tim Burton-films herkennen onder begeleiding van Humo’s filmrecensent Erik Stockman.

undefined

1. Burton vist vaak uit dezelfde acteursvijver

In de films van Tim Burton zie je vaak acteurs opduiken die ook al een rol hadden in eerdere werken. Het meeste aantal samenwerkingen met Burton als regisseur staat op naam van Johnny Depp, die in maar liefst acht films een prominente rol speelt. Denk maar aan ‘Edward Scissorhands’, waarin Depp de jongen met scharen als handen vertolkt, ‘Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street’, waarin hij de rol van bloeddorstige barbier op zich neemt, en ‘Alice in Wonderland’, waarin je hem (onder de dikke laag make-up) kan herkennen als de Mad Hatter. Naast Depp zijn er nog acteurs die vaak de revue passeren, onder wie Burtons ex-vrouw Helena Bonham Carter (‘Planet of the Apes’, ‘Dark Shadows’), Eva Green (‘Dark Shadows’, ‘Miss Peregrine’s Home for Peculiar Children’), Winona Ryder (‘Beetlejuice’, ‘Edward Scissorhands’) en Christopher Lee (‘Sleepy Hollow’, ‘Charlie and the Chocolate Factory’).

undefined

Erik Stockman «Mij stoort het niet dat hij vaak met dezelfde acteurs samenwerkt. Het zijn mensen bij wie hij zich op zijn gemak voelt, die hij kan vertrouwen en die perfect begrijpen wat hij op het scherm wil toveren. Ik vond het zelfs erg sterk en origineel hoe hij een komiek als Michael Keaton na zijn rol in ‘Beetlejuice’ durfde te casten in de serieuze rol van Bruce Wayne.»

Wat de muziek betreft, werkt Burton bijna altijd samen met componist Danny Elfman. Stockman «Elfman is onlosmakelijk verbonden met het Burton-universum. Je hoeft maar vijf noten te horen en je weet dat je in een film van Tim Burton zit dankzij zijn mooie en herkenbare muziek.»

2. Enge sets met een gothic vibe

Geregeld grijpt Burton terug naar elementen uit de gothic novel. Zo spelen verschillende films zich af in het victoriaanse tijdperk (‘Corpse Bride’, ‘Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street’) en zijn horrorelementen en bovennatuurlijke gebeurtenissen schering en inslag (het jongetje dat zijn hondje weer tot leven wekt à la het monster van Frankenstein in ‘Frankenweenie’ en de jongeheer die per ongeluk in het dodenrijk belandt in ‘Corpse Bride’). Daarnaast hebben de personages vaak een gothic look: een bleke huid, ingevallen ogen met lekker veel eyeliner en een zwarte outfit.

undefined

Stockman «Hij dropt je in een gotisch, spookachtig decor, maar zijn films zijn veel meer dan dat. Hij voert in dat decor altijd outcasts op die zich verkeerd begrepen voelen en met wie je je altijd kunt identificeren. Net dat maakt zijn films zo bijzonder.»

3. Excentrieke buitenbeentjes in de hoofdrol

De hoofdrollen in Burton-films zijn vaak outcasts die niet in de samenleving passen. Wanneer ze zich proberen aan te passen, lukt het vaak niet, en leggen ze zich neer bij hun status als outcast. Zo is er Edward (‘Edward Scissorhands’), die na de dood van zijn maker alleen achterblijft in het kasteel dat boven het vrolijke en kleurrijke, maar saaie dorp uittorent. Wanneer hij in contact komt met de inwoners, probeert hij hun gewoonten over te nemen en met hen samen te leven, maar uiteindelijk botst het toch en trekt hij zich terug in het kasteel. Verder zijn er nog Lydia (‘Beetlejuice’), die zich aanvankelijk niet thuis voelt onder de levenden, en Alice (‘Alice in Wonderland’), die vlucht voor de normen en verwachtingen van de samenleving.

Stockman «Dat zal te maken hebben met zijn eigen kindertijd. Het is algemeen bekend dat hij zich als kind vaak een buitenbeentje voelde en dat hij uitgelachen werd omdat hij zo opging in zijn fantasiewereld. Het is een rode draad in zijn leven, en ook in zijn werk.

»Zo voert hij ook in ‘Batman Returns’ een booswicht op, The Penguin, een rol van Danny DeVito. Die is echt kwaadaardig en hij ziet er niet uit, maar toch krijgt hij op het einde een erg mooie en ontroerende sterfscène, waarin Burton alsnog op een hele wonderlijke manier sympathie vraagt voor de figuur. Ook dat is typisch Burton, zelfs voor die monsterlijke Penguin mededogen vragen. Voor mij is het zijn beste film, samen met ‘Big Fish’.»

4. Flashbacks

Burton maakt in zijn films vaak gebruik van flashbacks om de achtergrond van de outcast te verduidelijken.

Stockman «Die flashbacks klinken bijna als een rechtvaardiging: ‘Mijn personages zijn outcasts en freaks, maar dit is wat hen zo gemaakt heeft.’ Het is misschien ook een poging om zichzelf te verklaren.»

In ‘Sleepy Hollow’ herbeleeft Ichabod Crane in een droom hoe zijn moeder aan haar einde kwam, in ‘Charlie and the Chocolate Factory’ komen we via terugblikken te weten hoe Wonka’s jeugd hem ertoe gebracht heeft een chocoladefabriek te starten en de film ‘Big Fish’ is zo goed als volledig opgebouwd uit flashbacks.

Stockman «'Big Fish’ is een heel speciale film in zijn oeuvre, die een totaal andere Burton laat zien. Het is een eresaluut aan zijn overleden vader en toont een heel melancholische, bedroefde cineast. Die ode aan het vertellen van verhalen is zijn meest persoonlijke film.»

undefined

undefined

5. Contrasterende werelden

In de films zijn er vaak twee werelden die tegen elkaar uitgespeeld worden. De ene wereld baadt vaak in kleur, terwijl de andere in donkere grijstinten weergegeven wordt. Zo leeft Victor (‘Corpse Bride’) in een grijs dorp in victoriaans Engeland, maar opent er een wereld van kleur wanneer hij in het veel levendiger dodenrijk belandt. Datzelfde contrast zien we terug in ‘Edward Scissorhands’, tussen het donkere kasteel waar Edward leeft en de kleurrijke wijk waar de rest van het dorp woont. Ook in ‘The Nightmare Before Christmas’ (die Burton niet regisseerde, maar wel produceerde en waarvan het scenario van zijn hand was) steekt het kleurrijke Christmas Town met zijn felle lichten sterk af tegen het eerder donkere en grimmige Halloween Town.

undefined

Stockman «Volgens mij heeft dat opnieuw te maken heeft met zijn ervaringen als kind. Hij is opgegroeid in Burbank, een heel mooie en kleurrijke wijk met biljartgroene gazons, een hemelsblauwe lucht en vriendelijke mensen, maar waar niets te beleven viel. Een kind dat daar opgroeit, is bijna gedwongen zijn verbeelding en fantasie te gaan zoeken in de cinema. Zo viert hij nu zijn voorliefde voor het wonderlijke en de fantasiewereld in zijn films, dat is waar de echte kleur zit, waar hij zich goed voelt, meer dan in de gewone wereld, die hij waarschijnlijk niet alleen als saai, maar ook als bedreigend ervaart.»