Hoeveel kans maakt Donald Trump eigenlijk bij de rechter?

Wie er de komende vier jaar president is in de VS, wordt straks mede bepaald door de rechter. Hoe ziet het juridisch getouwtrek eruit?

Kan Donald Trump via de rechter de uitslag van de verkiezingen nog bijsturen?

De nog altijd zittende president zal daar in ieder geval zijn best voor doen. Hij heeft een team van topjuristen verzameld die op dit moment ongetwijfeld in iedere county en staat zoeken naar mogelijkheden om een tegenvallend resultaat aan te vechten. In Wisconsin en Michigan heeft Trump volgens de voorlopige uitslag net verloren van zijn Democratische tegenstander Joe Biden, in Nevada dreigt voor hem hetzelfde scenario en in Georgia en Pennsylvania slinkt de Republikeinse voorsprong met het tellen van de laatste stemmen geleidelijk weg.

De wetten van de verschillende staten bieden ook wel aanknopingspunten voor rechtszaken, bijvoorbeeld als er sprake is van fraude. Trump heeft bovendien aangekondigd dat hij naar het Hooggerechtshof zal stappen, omdat de verkiezingen ‘gestolen’ worden. Voor die beschuldiging gaf hij overigens geen concrete aanwijzingen. De president is niet de enige die juristen heeft klaarstaan, ook Biden bereidt zich met een team voor op rechtszaken.

Welke wegen kan Trump juridisch bewandelen?

Er zijn regels voor het invullen van stembiljetten, en voor de manier waarop ze aangeleverd en geteld worden. Rond het stemmen per post gelden instructies die voor sommige staten nieuw zijn, zoals voor Pennsylvania. Dan gaat het onder meer om de datum van verzending en hoe die is te checken. Bij deze verkiezingen is veel vaker per post gestemd dan eerder, vooral vanwege het coronavirus. Met name Democratische kiezers hebben dit gedaan, dus als hun stemmen niet worden geteld, is dat in het voordeel van Trump.

Daarnaast kan iedere kandidaat om hertelling vragen. Trump heeft dat al gedaan in Wisconsin, waar hertelling mogelijk is bij een verschil van kleiner dan een procent tussen de twee belangrijkste kandidaten. In sommige andere staten is dat een half procent. De uitslag in Wisconsin valt ruim binnen de marge, Biden ligt er ongeveer 20.000 stemmen voor op Trump. Die won deze staat de vorige keer overigens met ongeveer net zo’n klein verschil. Zijn tegenstanders vroegen toen om hertelling; die leverde slechts een verschil van enkele honderden stemmen op.

Heeft de rechter eerder ingegrepen in verkiezingsuitslagen?

Zeker, het komt vaker voor dat de rechter zich uitspreekt over een stemprocedure. Het tellen is nu eenmaal mensenwerk en daarbij worden fouten gemaakt. Een bekend geval is de presidentsverkiezing in 2000, toen de Republikein George W. Bush tegenover de Democraat Al Gore stond. De strijd concentreerde zich op de staat Florida, waar de twee ongeveer even veel stemmen behaalden. Gore vroeg om hertelling in een aantal counties, die handmatig moest gebeuren. Er was destijds veel gedoe over de geldigheid van stemmen, van de plaats van handtekeningen tot ponskaarten waarmee werd gestemd en waar de uitgestanste rondjes papier (‘chads’) nog gedeeltelijk aan vast zaten. Meer dan een maand na de verkiezingen maakte het Hooggerechtshof een einde aan de slepende hertellingen. Met een verschil van 537 stemmen, 0,009 procent van het totaal, won Bush Florida en dus het presidentschap.

Zal de rechter Trumps klachten serieus nemen?

Wel als hij zaken aanbrengt die aansluiten bij de wetgeving. Hertellingen zijn mogelijk en poststemmen die aantoonbaar na 3 november zijn opgestuurd, tellen niet mee. Maar met andere zaken die Trump aankaart, kan de rechter weinig beginnen. Zo heeft zijn team gevraagd om het tellen in Michigan stil te leggen, maar dat gebeurt alleen als er aantoonbaar ernstige overtredingen zijn. Donderdagavond bepaalde de rechter daarom dat het verzoek van Trump om het tellen te staken, niet geldig was. In Pennsylvania is een eerder verzoek om stemmen die nog na 3 november binnenkomen niet meer mee te tellen door de hoogste rechter in die staat afgewezen.

Ook in Georgia werd Trump donderdag in het ongelijk gesteld. Daar was volgens hem een stapeltje ongeldige stembiljetten slinks toegevoegd aan geldige papieren, maar de rechter zag daarvan op donderdagavond Nederlandse tijd geen bewijs.

“De regel is dat staten alle stembiljetten tellen, ook de stemmen die zijn verstuurd per post. Hoelang dat ook duurt”, zei de Amerikaanse rechtsgeleerde Kim Wehle woensdagavond bij ‘Nieuwsuur’. Toch heeft Trump de klacht in Pennsylvania opnieuw ingediend. In Nevada heeft Trump volgens nieuwszender Fox een klacht ingediend wegens stemfraude.

Trump is overigens niet de enige die via de juridische weg de uitslag wil beïnvloeden. Verschillende groepen die Joe Biden steunen, hebben klachten ingediend bij de Amerikaanse posterijen, de US Postal Service. Die zou onvoldoende hebben gedaan om de poststemmen op tijd te bezorgen.

Kan het Hooggerechtshof nog een rol spelen?

Nadat de rechter in een van de staten uitspraak heeft gedaan, kan een zaak bij het Hooggerechtshof terechtkomen. Democraten vrezen dat Trump daar eerder gelijk zal krijgen en daar zijn ook wel aanwijzingen voor. Drie conservatieve rechters van het hof hebben al laten weten dat zij bezwaren hebben tegen het meetellen van na 3 november binnengekomen poststemmen in Pennsylvania. De conservatieve meerderheid in het hof is sindsdien versterkt door de recente benoeming van rechter Amy Coney Barrett.

De meeste juristen vertrouwen erop dat het Hooggerechtshof nauwgezet de regelgeving per staat zal volgen, zeker in deze gespannen situatie. Trumps klacht dat de verkiezingen ‘gestolen’ zijn, zal zonder hard bewijs zeker geen gehoor vinden bij het hof. “Ik denk niet dat het een begaanbare weg is om met zoiets naar het Hooggerechtshof te stappen”, zei de Amerikaanse advocaat Ben Ginsberg woensdag op het Amerikaanse radiostation NPR. Ginsberg, een Republikein die in 2000 Bush bijstond in Florida, neemt deze klacht van Trump niet helemaal serieus. “Het is niet duidelijk wat die inhoudt.”

Wat denkt u over de Amerikaanse verkiezingen? Hoe ziet de toekomst van de VS er uit? Komt het goed met de verdeeldheid in het land? En moet het ons iets kunnen schelen? Reageer hieronder of via openvenster@humo.be

(Trouw)