Hoogleraar migratie Ruud Koopmans: ‘Het vluchtelingenbeleid is mislukt, en dat heeft tot meer criminaliteit geleid’

Ruud Koopmans, Nederlands hoogleraar sociologie en migratie aan de Humboldt Universiteit van Berlijn, heeft een nieuw boek uit: ‘De asielloterij’. Zijn cijfers en statistieken laten weinig heel van het Europese vluchtelingenbeleid. De Middellandse Zee is herschapen in een zeemansgraf, schrijft hij. En echte vluchtelingen halen het oude continent nog maar zelden. Het systeem moet op de schop. ‘Als we vluchtelingen na hun aankomst in Europa overbrengen naar Marokko of Senegal, zullen ze de oversteek in een gammel bootje niet meer wagen.’ Jan Antonissen

Ruud Koopmans (62) staat bekend als een dwarsdenker die onderzoek voert naar onderwerpen die de samenleving beroeren. In zijn vorige boek, ‘Het vervallen huis van de islam’, ging hij na hoeveel steun religieus geweld onder moslims geniet. ‘De asielloterij’, dat eerst in het Duits verscheen, gaat over een andere maatschappelijke splijtzwam: het Europese vluchtelingenbeleid, dat hij diagnosticeert als doodziek.

HUMO U draagt uw boek op aan uw moeder, ‘anker en kompas’. Is ze erg bekommerd om de asielproblematiek?

RUUD KOOPMANS «Mijn moeder is stilaan op leeftijd: dit jaar wordt ze 87. Maar we discussiëren nog altijd over allerlei dingen, ze is een ijkpunt. En ze komt uit een vissersfamilie, vandaar de beeldspraak.

»Mijn moeder is het publiek dat ik voor ogen hou als ik aan het schrijven ben. Ik wil dat mijn boek begrijpelijk is voor, zoals dat heet, gewone mensen. Ik wil de problemen die ze ervaren ernstig nemen. In die zin is mijn moeder een soort van moreel kompas. En een anker, natuurlijk. Een moeder is altijd een anker in het leven.»

HUMO ‘De asielloterij’ is de titel van het boek. Waren de onduidelijke titels op?

KOOPMANS (lacht) «Een boek heeft een pakkende titel nodig om de nieuwsgierigheid te prikkelen. Maar er zit natuurlijk ook een betekenis achter: het huidige asielbeleid wordt door een hoge mate van willekeur gekenmerkt.»

HUMO U noemt het asielbeleid ‘georganiseerde hypocrisie’.

KOOPMANS «Op papier hebben we een asielrecht dat aan de hoogste morele principes voldoet en dat we verdedigen alsof het een heilige graal is, maar we sluiten onze ogen voor de dodelijke realiteit.»

HUMO Tussen 2014 en 2021 stierven 22.000 mensen op de Middellandse Zee, en dan laten we de slachtoffers in de Sahara nog buiten beschouwing.

KOOPMANS «Het kan dus het dubbele zijn, dan kom je in de buurt van 50.000 doden. Zelfs met lagere schattingen kom je uit bij het bedroevende feit dat het Europese asielsysteem verantwoordelijk is voor 70 procent van alle doden die wereldwijd op migratieroutes vallen. Die gruwel zou aanleiding moeten geven tot diepgaande reflectie: zo kan het niet verder.»

HUMO Maar die urgentie is er niet. Het lijkt alsof we ons erbij neergelegd hebben.

KOOPMANS «Het is tragisch. Recent is het aantal slachtoffers weer omhooggeschoten, soms met vele slachtoffers in één keer, zoals een maand geleden voor de Zuid-Italiaanse kust, toen ongeveer 70 mensen verdronken. We verdringen het, omdat het voor de meeste Europeanen een ver-van-mijn-bedshow is, behalve voor de inwoners van de landen die grenzen aan de Middellandse Zee. Het zijn Italiaanse politici die telefoontjes binnenkrijgen dat er weer een boot voor de kust is gezonken: ‘Er drijven zeventig lijken in zee.’ Voor de Belgische, Nederlandse, Duitse politici is het veraf.»

HUMO U bent ervan overtuigd dat het probleem wel degelijk beheersbaar is.

KOOPMANS «Ik heb mijn plan uitvoerig besproken met migratiejuristen in Nederland en Duitsland. Het internationale vluchtelingenrecht zegt dat iedereen die aanspraak maakt op een vluchtelingenstatus het recht heeft op een asielprocedure. Zelfs voor iemand die niet als vluchteling wordt erkend, geldt het zogenoemde non-refoulement-beginsel: je mag niet worden uitgezet naar een land waar gevaar dreigt voor je leven of vrijheid. Maar: vluchtelingen kunnen niet zelf kiezen waar ze gebruikmaken van dat recht. Je mag dus ook landen buiten de Europese Unie de asielprocedure laten doorvoeren, op voorwaarde dat die landen zich daadwerkelijk aan het vluchtelingenrecht houden: vluchtelingen moeten er veilig zijn en op humane wijze behandeld worden.»

HUMO Hebben we met Turkije, naar aanleiding van de migratiecrisis in 2015, niet al zo’n deal gesloten waarbij vluchtelingen buiten Europa gehouden worden?

KOOPMANS «De Turkije-deal maakt duidelijk dat het mogelijk is de asielmigratie grotendeels tot stilstand te brengen. Zolang het regime van president Recep Tayyip Erdogan nog meewerkte, tussen 2016 en 2020, waren de aantallen erg laag. Pas daarna, toen Erdogan weer druk begon uit te oefenen en de vluchtelingen als pressiemiddel gebruikte, namen de stromen weer toe.

»Ik pleit er niet voor om de Turkije-deal kritiekloos over te nemen. Turkije biedt vluchtelingen niet de mogelijkheid asiel aan te vragen. Turkije heeft niet eens het vluchtelingenverdrag van Genève onderschreven – tenminste: niet voor niet-Europese vluchtelingen. De deal met Turkije is dat het, in ruil voor geld, mensen tegenhoudt. Oorspronkelijk werden Turkije ook een paar politieke voordeeltjes in het vooruitzicht gesteld: de toetredingsonderhandelingen voor de Europese Unie zouden worden versneld en Turkse staatsburgers zouden zonder visum in Europa kunnen reizen.»

HUMO Maar daar is niets van gekomen.

KOOPMANS «En dat leidde dan weer tot frustratie aan Turkse kant. Geld alleen was niet voldoende, vond Erdogan. Daarop liet hij bussen met vluchtelingen naar de grens met Griekenland brengen om meer te eisen. (Zucht) We hebben van de autocraat Erdogan de portier van Europa gemaakt: een uitsmijter, zoals in de disco. Hij houdt de mensen tegen en zolang hij dat doet, geven wij hem geld.

»Ik stel niet voor dat een land mensen tegenhoudt op weg naar Europa. Mensen die dringende medische hulp nodig hebben, die alleen in Europa ter beschikking staat, of mensen met directe familieleden in Europa zou je wel kunnen toelaten tot onze asielprocedure. Maar de rest stuur je gewoon terug naar een land buiten de Europese Unie, zoals Tunesië, Marokko of Senegal, waar ze een asielaanvraag kunnen indienen. Daarmee voldoe je aan het internationale asielrecht.

»We moeten dan wel meer doen dan Tunesië, Marokko of Senegal geld geven. Wij zijn een rijk continent, wij moeten veel vluchtelingen opnemen, maar wel op een doordachte manier: ik stel voor dat we grote contingenten vluchtelingen opnemen uit vluchtregio’s, ook uit landen die helemaal niet aan de Europese Unie grenzen. Noord-Jemen of Myanmar, bijvoorbeeld.»

HUMO Zo krijgen we het wel onder controle?

KOOPMANS «Op die manier neem je de prikkel weg voor mensen om in een gammel bootje de Middellandse Zee over te steken. Op dit moment komen nog altijd heel wat Nigerianen naar Europa. De meesten zijn gek genoeg afkomstig uit Zuid-Nigeria, het landsdeel waar geen burgeroorlog woedt. Bijna alle Nigeriaanse asielaanvragen worden afgewezen. En toch blijven ze komen. Omdat ze weten: ‘Als ik het red, ben ik binnen en blijf ik binnen.’ Slechts een klein deel van de afgewezen asielzoekers wordt achteraf Europa uitgezet. Dat maakt het nog altijd aantrekkelijk voor jonge mannelijke Nigerianen om de overtocht te wagen: 98 procent redt het toch. Maar zodra ze weten dat ze na hun aankomst in Europa naar Tunesië, Marokko of Senegal gebracht worden, zullen ze niet meer komen.»

HUMO Bent u te vinden voor de plannen van Engeland en Denemarken om als derde opvangland voor Rwanda te kiezen?

KOOPMANS «Rwanda heeft geen goede staat van dienst als het gaat om het respecteren van de regels van het internationale vluchtelingenrecht. Het is een grote gok om te denken dat het dat in de toekomst wel zal doen. Het is pure afschrikking, om zoveel mogelijk onder de verplichtingen van het vluchtelingenrecht uit te komen. Moreel is het niet te verdedigen.

»In Denemarken ligt het anders. In het Deense plan is ook de belofte opgenomen om de opname van het aantal vluchtelingen via resettlementprogramma’s van de VN-Vluchtelingenorganisatie te verhogen. Waarbij moet worden opgemerkt dat Denemarken al één van de Europese landen is die de meeste vluchtelingen opnemen via die programma’s. Het Deense plan gaat meer in mijn richting, maar ik zou niet voor Rwanda kiezen.

»Nog één kanttekening: in de discussie over hervestiging in Rwanda hoor je vaak het argument dat je vluchtelingen niet kunt terugsturen naar een land in Oost-Afrika, waar ze helemaal vreemd zijn. Dat snap ik niet. De meeste vluchtelingen komen ook naar Europese landen waar ze geen band mee hebben. Het is bijna racistisch om ervan uit te gaan dat je het mensen niet aan kunt doen om ze naar Afrika te sturen. In het internationale vluchtelingenrecht gaat het erom mensen te beschermen tegen oorlog en politieke vervolging, niet om ze in economische zin een beter leven te bezorgen.»

HUMO Rwanda is niet wat je noemt een democratische modelstaat.

KOOPMANS «Oké, maar dan moet ik u toch ter kennis geven dat van de 100 miljoen vluchtelingen op de wereld – van wie 38 miljoen zich buiten de landsgrenzen bevinden – de meesten worden opgevangen in landen die geen democratieën zijn. Het gaat er in het vluchtelingenrecht niet om mensen het recht op deelname aan democratische verkiezingen te bieden, wel om ze te beschermen tegen politieke vervolging en oorlogsgevaar. Die bescherming bieden veel landen die geen loepzuivere democratieën zijn, minstens zoveel als Europa.

»Nu, wat we niet meer mogen doen, is een deal sluiten zoals met Turkije die je zo afhankelijk maakt dat je het niet meer aandurft om de mensenrechten in het land ter sprake te brengen. We moeten slimme deals sluiten, waar beide partijen belang bij hebben.

»Als Tunesië toezegt om voor ons de asielprocedure door te voeren, kunnen wij in ruil daarvoor contingenten vluchtelingen uit Tunesië opnemen. Plus jaarlijkse contingenten arbeidsmigranten uit Tunesië zelf. Op die manier beschermen we onszelf tegen chantage. Als het alleen om geld gaat, is het makkelijk voor Tunesië om de sluizen van de vluchtelingen weer open te zetten en niet mee te werken.»

HUMO Nog even over Rwanda. Europese vluchtelingen moeten we niet naar Rwanda sturen, vindt u. Waarom niet?

KOOPMANS «Omdat wij het eerste land van opname zijn voor vluchtelingen uit landen die direct aan de Europese Unie grenzen. De Oekraïners hebben geen andere keuze dan naar Europa te vluchten.»

HUMO Het is niet zo dat je het een Europeaan niet kunt aandoen om ’m naar Afrika te sturen?

KOOPMANS «Nee, mijn punt is dat wij verantwoordelijk zijn voor het lot van mensen uit landen die grenzen aan de Euro-pese Unie. Europa is voor de Oekraïners wat Turkije, Libanon en Jordanië voor de Syriërs waren. Die drie landen hebben een grote bijdrage geleverd, veel groter dan Europa, in de opvang van Syrische vluchtelingen. Hebben wij hun racisme in de schoenen geworpen omdat ze toen zoveel Syriërs opgenomen hebben en nu geen Oekraïners opnemen?

»Er is wel veel te zeggen om binnen de Europese Unie de verdeling van de Oekraïense vluchtelingen een beet-je eerlijker te organiseren, zodat niet alles op de schouders van Polen, Duitsland en Tsjechië terechtkomt. Frankrijk, bijvoorbeeld, heeft tot nog toe weinig gedaan.»

HUMO U wil via internationale hervestigingsprogramma’s contingenten vluchtelingen laten opnemen. Dat maakt de asielstroom beheersbaar, zo kunnen we netjes plannen. Maar de uitbraak van één oorlog in Oekraïne volstaat om al onze mooie plannen in de war te sturen.

KOOPMANS «We kunnen momenteel echt niet zeggen dat we ons tot de opname van 300.00 Oekraïners per jaar beperken: ‘Die andere paar miljoen zullen nog even onder de Russische bommen moeten leven.’ Voor zulke vluchtelingen – afkomstig uit Europa of de rand van Europa – kan geen bovengrens gelden. Voor andere vluchtelingen kan dat wel.»

HUMO U vindt hoe dan ook dat we niet minder aan immigratie moeten doen.

KOOPMANS «Er is geen enkel argument om te zeggen dat wij te veel vluchtelingen opnemen. Kijk naar het aantal vluchtelingen op de wereld: andere landen nemen per hoofd van de bevolking méér vluchtelingen op, hoewel ze aanzienlijk armer zijn dan Europa.

»Het neemt niet weg dat bepaalde landen, zoals de rijke staten uit het Midden-Oosten, ook hun steentje zouden mogen bijdragen. Het is tenhemelschreiend dat Qatar, de Emiraten en Saudi-Arabië niets hebben gedaan voor de slachtoffers van de Iraakse, Jemenitische, Afghaanse of Birmaanse burgeroorlog. Ze staan altijd op de bres tegen de vervolging van de medemoslims van de oemma (de wereldwijde gemeenschap van moslims, red.), maar ze hebben geen enkele vluchteling opgevangen. Een groot schandaal. Maar niemand die daar wat van zegt.»

HUMO Waarom is het stil?

KOOPMANS «Waarom is het stil over misstanden in de islamitische wereld? Dan komen we weer uit bij mijn vorige boek (lacht). In ieder geval: om het politiek haalbaar te maken, lijkt het me een goed begin om evenveel mensen via resettlement op te nemen. De integratie van vluchtelingen zal beter verlopen. Omdat vluchtelingen vanaf dag één weten waar ze aan toe zijn en omgekeerd: de ontvangende samenleving weet vanaf dag één dat het echte vluchtelingen zijn, die in de landen van herkomst gescreend zijn. Daar zitten geen terroristen tussen. Plus, je doseert de aantallen over de tijd. Canada, bijvoorbeeld, zegt: we nemen 70.000 vluchtelingen per jaar op – klaar. Het is niet het ene jaar 700.000 en het jaar daarop 7.000. Maar dat is nu wel de situatie in Europa.»

TERREUR IN EUROPA

HUMO De integratie van vluchtelingen verloopt niet goed, betoogt u: slechts één derde van de Syrische vluchtelingen uit de beroepsbevolking heeft momenteel een baan in Duitsland – en dat is niet noodzakelijk een voltijdse. Terwijl heel wat werkgevers en politici beweren dat nieuwkomers onze verzorgingsstaat aan de gang houden.

KOOPMANS «Beweringen die grotendeels op wensdenken gebaseerd zijn. Met vluchtelingenmigratie kun je onze demografische en arbeidsmarktproblemen niet oplossen. Families met kleine kinderen, ouderen en zieken zijn niet op één-twee-drie op de arbeidsmarkt in te zetten, zeker niet als ze uit een patriarchale cultuur komen waar vrouwen meestal niet buitenshuis werken. De krapte op de arbeidsmarkt moeten we anders oplossen: via arbeidsmigratie.»

HUMO Wensdenken bespeurde u ook bij de Duitse veiligheidsdiensten tijdens de asielcrisis in 2015: niemand durfde het gevaar te benoemen dat twee miljoen mensen zonder grondige screening toegang tot Europa kregen.

KOOPMANS «Het ligt gevoelig misstanden binnen minderheidsgroepen te benoemen. In Groot-Brittannië heeft de politie massaal kindermisbruik in Engelse steden, zoals Rotherham, onder het tapijt geveegd, uit angst voor stigmatisering: de daders waren bijna uitsluitend Pakistaanse migranten. Iets soortgelijks zag je in Duitsland, waar in de zomer en herfst van 2015 collectieve euforie heerste. In groten getale stonden Duitsers in stations vluchtelingen op te wachten om ze een warm welkom te geven. Heel mooi, allemaal, maar ze vergaten de risico’s. België heeft daar later de gevolgen van gedragen, dat hoef ik u niet te vertellen.»

HUMO 27 terroristen hebben de Balkanroute genomen om aanslagen te plegen in Parijs en Brussel, of deel uit te maken van slapende cellen in Duitsland. Zijn we tijdelijk blind geweest?

KOOPMANS «Als je de verklaringen naleest van de toplui van de Duitse inlichtingendiensten, is dat de conclusie. Terroristen, zeiden ze, zouden geen gebruik maken van de vluchtelingenstroom. Als ze al kwamen, zouden ze het vliegtuig nemen. Absurd, maar dat is wat er gebeurt als je, onder druk van de samenleving en de politiek, met morele oogkleppen naar een wereld kijkt waarin niet iedereen goede bedoelingen heeft.»

HUMO Hoe verklaart u die sterke morele druk? Een -verre uitloper van het Duitse schuldgevoel om de Tweede Wereldoorlog?

KOOPMANS «Daar heeft het mee te maken. In de zomer van 2015 stond bondskanselier Angela Merkel met een gefotoshopte hakenkruisarmband op de voorpagina van menige Griekse krant. De Grieken waren boos omdat Duitsland tijdens de eurocrisis strenge bezuinigingsmaatregelen nam tegen hun ‘spilzucht’. De associatie met het naziregime heeft ongetwijfeld ook Merkel door de ziel gesneden. En plotseling kon ze een vluchtelingenstroom in de armen sluiten en verwelkomen met bloemen. Dat was balsem op de Duitse ziel. Noem het de behoefte om eindelijk een keer aan de goede kant van de geschiedenis te staan.»

HUMO Ook Ibrahim Abdeslam, de broer van Salah, heeft de Balkanroute genomen. Hij woonde verdorie in Molenbeek.

KOOPMANS «Blijkbaar was hij tussentijds in Syrië geweest, en is hij zo teruggekeerd. Het is ongelofelijk wat daar allemaal ongemerkt is kunnen gebeuren: Salah Abdeslam zelf is ook meerdere keren over en weer naar Wenen gereisd om mensen op te halen, als een taxichauffeur van het terrorisme.»

HUMO Veelzeggend detail: alle terroristen hadden met hun papieren geknoeid. Of hadden ze laten verdwijnen.

KOOPMANS «Er is geen enkel nadeel voor een vluchteling als hij zonder papieren aan de grens verschijnt. Hij kan verklaren dat hij uit een ander land komt, een andere identiteit heeft of minderjarig is. Minderjarigen kunnen, zelfs als ze zware misdrijven hebben gepleegd, niet uitgewezen worden. Dat is het probleem met het huidige vluchtelingenbeleid: de kwaadwillenden kunnen profiteren van allerlei mazen in de wet. Het zijn de dommen en de goeden die een grotere kans hebben om te worden uitgezet dan de slimmen en de slechteriken die van hun advocaten de raad krijgen hun papieren weg te gooien, of toch minstens te verstoppen.»

HUMO De terroristen waren allemaal moslims, stelt u vast. Het waren niet gewoon mensen die in de war waren, er speelde ‘een versterkende factor’ die hen aanzette om tot geweld over te gaan. Salafisme, bedoelt u?

KOOPMANS «Islamitisch fundamentalisme, waarvan het salafisme een onderdeel is. (Zwijgt) Het is een vaak gehoord argument: ‘Mensen uit oorlogsgebieden zijn getraumatiseerd, logisch dat ze zulke gruwelijke daden plegen.’ Vaak hebben ze ook nog eens een psychische stoornis, maar dan blijft de vraag waarom andere groepen niet hetzelfde doen. Duitsland heeft een paar honderdduizend jezidi’s opgenomen. Als er één groep getraumatiseerd naar Europa is gekomen, zijn zij het wel. Nou, ik heb geen enkele jezidische aanslag gezien. Omdat zij geen fundamentalistische ideologie aanhangen. Hetzelfde geldt voor christelijke vluchtelingen uit het Midden-Oosten, een minderheid die meer te lijden heeft gehad onder de burgeroorlogen dan de gemiddelde soennitische moslim. Het is de combinatie van trauma, psychologische stoornis én ideologie. Ideologie geeft mensen het idee dat ze met hun daden spreken voor een hoger doel.

»De dader van de aanslag in Hanau, die negen buitenlanders in twee shisha-bars heeft doodgeschoten, leed ook aan waanideeën. Na de daad heeft hij zijn moeder en zichzelf omgebracht. Heel Duitsland is ervan overtuigd dat hij een racist is. En terecht: op zijn kamertje zijn racistische geschriften gevonden. Maar de Somalische man die in Würzburg met de kreet ‘Allahoe akbar’ verscheidene vrouwen neerstak, van wie drie de aanval niet hebben overleefd, is veroordeeld voor moord en níét voor terreur, omdat hij ‘een psychologische stoornis’ had. Dat is meten met twee maten.»

VERKRACHTINGEN

HUMO In ‘De asielloterij’ gaat u diep in op de oververtegenwoordiging van vluchtelingen in de criminaliteitsstatistieken. Maar er is altijd meer criminaliteit bij mensen met een lage sociaal-economische achtergrond. En wat u zelf aangeeft: de bereidheid van slachtoffers om misdrijven van vluchtelingen te melden is groter. Begeeft u zich niet op glad ijs?

KOOPMANS «Het is glad ijs. Ik besteed er vele pagina’s aan omdat je niet zomaar de statistieken kunt nemen voor wat ze zijn. Die laten zien dat vluchtelingen met een factor drie oververtegenwoordigd zijn in de criminaliteit. En als je inzoomt op zware geweldsmisdrijven, moord en doodslag en verkrachting, met een factor zes tot zeven. Dat kun je sociologisch verklaren: de meeste vluchtelingen zijn jonge mannen. Er is trauma. Er is cultuur: die jongens snappen niet hoe de verhouding tussen de geslachten hier georganiseerd is. Ze hebben vreemde ideeën over de seksuele beschikbaarheid van vrouwen, zeker als die zich op een voor hen uitdagende manier kleden. Uiteindelijk kun je alles wegredeneren. Dan begrijp je het, maar het probleem wordt voor geen millimeter kleiner. Voor de drieduizend vrouwen die tussen 2017 en 2020 in Duitsland het slachtoffer waren van verkrachting door één of meer vluchtelingen, maakt het allemaal geen verschil. Ze zijn nog steeds verkracht.

»Mijn punt is: de mensen die hier de meeste problemen veroorzaken, zijn geen echte vluchtelingen. Ze zijn afgewezen, maar ze kunnen niet worden uitgezet omdat ze geen papieren hebben, of omdat het land van herkomst niet meewerkt. Hun oververtegenwoordiging in de criminaliteit is ook een bijproduct van een mislukt vluchtelingenbeleid.»

HUMO Met een ander beleid verdwijnt de criminaliteit?

KOOPMANS «De criminaliteit vermindert, omdat de selectie niet meer in Europa plaatsvindt: je lost het probleem op van vluchtelingen die afgewezen worden en niet uitgezet kunnen worden. Je hebt ook een andere samenstelling van de vluchtelingenbevolking, die niet meer jong en mannelijk is: we zouden hele families opnemen, desnoods met ooms en tantes erbij, die dat soort jongens in het gareel dwingen.»

HUMO Is dat het wezenlijke probleem: te veel jonge mannen?

KOOPMANS «14 procent van de verkrachtingen in Duitsland zijn aan vluchtelingen toe te wijzen, terwijl vluchtelingen maar 2 procent van de bevolking uitmaken. Eén op zeven verkrachtingen heeft een vluchteling als dader. Dat is veel.»

HUMO Zijn vluchtelingen ook niet vaak zelf het slachtoffer van geweld?

KOOPMANS «Autochtone Duitsers, Belgen en Nederlanders worden vaker het slachtoffer van het geweld van vluchtelingen dan omgekeerd. Dat zou je niet denken als je de krant leest. Er ís veel geweld tegen vluchtelingen, alleen: de daders zijn meestal andere vluchtelingen. Veel geweld vindt in asielcentra plaats, waar mensen verblijven met slechte uitzichten op erkenning of een afgewezen aanvraag. En dan heb je nog de spanningen tussen verschillende etnische en religieuze groepen. Als vluchteling van een fundamentalistisch regime kun je in Europa nog een keertje met dezelfde fundamentalisten te maken krijgen. Levensgevaarlijk.»

WITTE CHRISTENEN

HUMO U doet gunstige voorspellingen over de integratie van Oekraïense vluchtelingen, die overwegend vrouwen en kinderen zijn. U verwacht geen toename van de criminaliteit. Maar denkt de doorsnee Oekraïner hetzelfde als wij over gendergelijkheid of homoseksualiteit?

KOOPMANS «De sterke ondervertegenwoordiging van jonge mannen, die in Oekraïne zijn achtergebleven, heeft tot gevolg dat het risico op criminaliteit gering is. Er zijn mij ook geen gevallen bekend. Soms krijg ik de vraag: ‘Hoe komt het dat mensen zo positief zijn over Oekraïense vluchtelingen?’ Nou, we hebben geen oude-jaarsviering in Keulen gehad waar Oekraïense jonge mannen massaal vrouwen hebben aangerand. We hebben ook geen aanslagen meegemaakt van Oekraïense terroristen. Oekraïners zijn doorgaans ook hoogopgeleid, hoger dan de gemiddelde Duitser of Belg, aan instituten van goede kwaliteit. Het menselijk kapitaal dat ze naar de arbeidsmarkt meebrengen, is aanzienlijk.

»Op het gebied van normen en waarden hebt u een punt: Oost-Europeanen zijn conservatief. Maar volgens Spartacus, een reisgids voor homoseksuelen, is geen enkele bestemming zo gevaarlijk als de islamitische wereld. Ik heb niet de illusie dat we met de Oekraïners een liberale groep binnenhalen. Maar het is wel anders dan met de Syriërs. De deelname van Oekraïense vrouwen aan de arbeidsmarkt is hoger dan die van West-Europese vrouwen. We hoeven echt niet in het stereotype te vervallen dat Oost-Europeanen achterlijk en conservatief zijn. Op sommige vlakken zijn ze ons een stapje vooruit.»

HUMO Het was wel opmerkelijk hoe ruimhartig Oost-Europa zich opeens presenteerde. In Polen zijn 1,4 miljoen Oekraïners opgenomen, in Tsjechië 400.000. Dat zijn onwaarschijnlijke cijfers voor landen die in 2015 geen vluchtelingen hoefden.

KOOPMANS «Dat is waar.»

HUMO Willen ze er nu wel omdat het witte christenen zijn?

KOOPMANS «Dat zegt men. Maar dan moet u mij eens verklaren waarom Europa in de jaren 90, ten tijde van de burgeroorlog in Joegoslavië, erg ruimhartig Bosnische en Kosovaarse vluchtelingen opgenomen heeft. Ze waren wit, maar ze waren wel moslim. En zij genoten onze voorkeur boven de christelijke Serviërs, die als agressors werden beschouwd. En langer geleden, in de Eerste Wereldoorlog, zijn honderdduizenden Belgen naar Nederland gevlucht. Ook zij werden met open armen ontvangen omdat de Nederlanders wisten: ‘Die Belgen kunnen geen kant op. Als wij ze niet opnemen, vallen ze ten prooi aan de Duitse oorlogsmachine.’ Het is geen racisme om witte christenen op te vangen, het is mededogen.»

HUMO Uw boek is twee maanden geleden in Duitsland uitgebracht. Hoe is het daar ontvangen?

KOOPMANS «Niet slecht, al verkoopt het minder goed dan mijn vorige boek. Ik heb best veel positieve reacties uit de politieke wereld gekregen. De liberalen hebben me uitgenodigd, ik heb een digitale meeting van de christendemocraten bijgewoond, ik was ook bij een hoorzitting van de Bondsdag. En in het coalitieakkoord van de Duitse regering staat dat men de asielmigratie wil reguleren door afspraken te maken met derde landen buiten de Europese Unie. Het dringt langzamerhand door dat we niet verder kunnen met dit systeem.»

HUMO Hoe sluitend is een nieuw systeem als je weet dat er, vroeg of laat, nog tientallen miljoenen klimaatvluchtelingen zitten aan te komen?

KOOPMANS «Er is geen totaaloplossing. Daarvoor moet eerst vrede op aarde heersen, en welbehagen in de mensen. Dat lijkt me meer een Bijbelse doelstelling (lacht). Maar er is nog veel potentieel voor verbetering.»

HUMO U bent de migratie erg dankbaar, staat in uw boek. U hebt uw dochter aan een Syrische arts te danken.

KOOPMANS «Ik heb mijn dochter vooral aan mijn vrouw te danken. Maar goed, die komt uit Turkije, die is ook een beetje vluchteling. Dus ja, mijn hele leven staat in het teken van migratie, zoals dat bij iedereen het geval is die in een Europese grootstad woont. Migratie heeft ons dagelijks leven op veel manieren verrijkt. Niemand wil terug naar het Europa van de jaren 50 met zijn culinaire beperkingen (lacht).

»Als je een positieve houding tegenover migratie hebt, hoef je de ogen niet te sluiten voor negatieve bijwerkingen. Anders geef je rechts-populistische partijen de ruimte om die problemen te exploiteren. De voordelen van migratie zijn het tastbaarst bij de bovenlaag van de maatschappij, de nadelen bij de onderlaag. Gek dat zo weinig sociaaldemocraten dat inzien. Ik definieer mezelf nog altijd als een sociaal-democraat, ook al heb ik weinig op met de sociaaldemocratie van vandaag, die een neoliberale agenda achternaloopt en alleen maar om meer migratie roept. Wat ze eigenlijk willen is: meer goedkope arbeidskrachten, meer globalisering. Dat zoiets tegenwoordig als links geldt, verbaast me elke dag weer.»