Humo scoort drugs in Antwerpen-Noord

De Antwerpse wijk Noord ligt al jaren in het vizier van de lokale politie. Drugshandel, geweld en andere overlast leken er onuitroeibare verschijnselen. Burgemeester Bart De Wever beloofde er bij zijn aantreden korte metten mee te maken. Door ‘irriterend’ politiewerk, razzia’s en GAS-boetes zouden de dealers en junks uit de straten van 2060 gespoeld worden en zou de markt ontwricht raken. Is er al enig effect te merken van die gespierde aanpak? Humo trok de Antwerpse probleemwijken in.

‘Vraag en aanbod blijven elkaar vinden, ondanks de verhoogde inspanningen. (...) Politie en parket voelen dat ze achter de feiten aan hollen en dat hun impact op het fenomeen eerder beperkt is.’ In de conclusie van het afgelopen donderdag in het Antwerpse justitiepaleis voorgestelde rapport ‘Lokale detailhandel in drugs in Antwerpen, 2012-2013’ kregen de drugsbeleidsplannen van burgemeester Bart De Wever er flink van langs.

In dat onderzoek, dat in opdracht van de stad en het OCMW werd uitgevoerd door de Gentse professor criminologie Tom Decorte, kenner van de Antwerpse drugsscene, worden de activiteiten van de ‘detailhandelaars’ (de drugsdealers dus) en hun klanten geanalyseerd aan de hand van processen-verbaal, parketdossiers en gesprekken met politie en justitie, maar ook met gebruikers en dealers.

Volgens Decorte is De Wever bij het plannen van zijn drugsoorlog uitgegaan van twijfelachtige en soms foutieve veronderstellingen. Zo gelooft men op ’t Schoon Verdiep dat een opgevoerde repressie zal leiden tot hogere straatprijzen, waarmee de markt ontwricht zou kunnen worden. Maar niet alleen is daar geen wetenschappelijk bewijs voor te vinden, onderzoeken in het buitenland zouden juist het tegenovergestelde suggereren.

Volgens De Corte is het zelfs mogelijk dat ongeacht de verhoogde repressie de lokale prijzen zullen blijven dalen. Hij denkt met andere woorden dat de dure Antwerpse War on Drugs weleens zou kunnen uitdraaien op een flinke verspilling van de sinjoor zijn belastinggeld.

In het rapport wordt ook gewaarschuwd voor symptoombestrijding, die ervoor zorgt dat de drugshandel zich gewoon verplaatst in de stad. En het verplicht laten afkicken van junks, waarvoor De Wever vorige week in Humo pleitte, zal uiteindelijk een weinig effectieve maatregel blijken; drugsverslaving is immers een gezondheidsprobleem ‘waarbij de vrije keuze gaandeweg ver zoekraakt’. Lees: zo krijg je de junks niet van de straat, en hun dealers evenmin.

Aan de onderkant

Dus gingen we zelf eens kijken in 2060, zoals de Antwerpse politie de probleemwijken van Antwerpen-Noord noemt. Uit het onderzoek van de processen-verbaal door Tom Decorte bleek dat in die buurt, ten noorden van de Carnotstraat en de Turnhoutsebaan en ten oosten van de Italiëlei, de gepakte dealers voor 82 procent niet-Belgen zijn, van wie 67 procent geen geldige verblijfspapieren op zak had. Van de cocaïneverkopers was het grootste deel afkomstig uit Noord-Afrika, terwijl de wiet meestal door Belgen wordt verkocht.

Op een zaterdagmiddag lopen we door als hotspots gebrandmerkte straten als de Lange Beeldekensstraat, de Handelstraat en de Diepestraat. Het gaat hier al lang niet goed. Buurtbewoners klagen steen en been over overlast, inbraken en dealers en gebruikers die er dag en nacht op zoek zijn naar elkaar. De afgelopen jaren heeft de lokale politie met veel machtsvertoon geprobeerd om orde op zaken te stellen, met de ene na de andere gecoördineerde actie: Fortuna, Minerva, en de laatste tijd de Saturn-acties. Hebben die ondertussen al iets uitgehaald?

Tonny van Montfoort, ex-gebruiker en ervaringsdeskundige in drugs voor de Stad Antwerpen, is onze gids. Hij is de zoon van wijlen Henk van Montfoort, bij ons in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw bekend als zanger en televisiepresentator van programma’s als ‘Hallo met Henk’. Tonny raakte als jongeman verslaafd aan heroïne en cocaïne, die hij tegelijk gebruikte. ‘Een snowball noemen wij dat,’ zegt hij. ‘Je verwarmt die twee samen in een lepel, en dan spuit je het mengsel in. Als je alleen coke pakt, maak je een harde landing. Met heroïne erbij blijf je langer ontspannen.’

Er is weinig dat de door het leven getekende man, die decennia aan de onderkant van de samenleving heeft geleefd, niet weet over drugs. Hij zou er uren over kunnen praten. Maar sinds hij is afgekickt, zet hij zich in voor de belangen van de Antwerpse drugsgebruikers en spreekt hij vooral over de foute aanpak van het drugsprobleem. Hij pleit onder andere voor gebruikersruimtes, waar junks onder controle hun drugs zouden kunnen consumeren. Vorig jaar richtte Van Montfoort samen met andere ex-gebruikers en op vraag van het Antwerpse stadsbestuur het Gebruikers Overleg Antwerpen (GOA) op. Samen willen ze de nieuwe burgemeester duidelijk maken dat zijn drugsbeleid een anachronistische stap terug is.

‘Met deze aanpak zullen er straks niet minder gebruikers zijn,’ zegt Van Montfoort. ‘Alleen maar repressie is zinloos, dat is iets van de eighties en de nineties, en we hebben ervaren dat het niet werkt. Veel verslaafden die nu sterven, zijn het product van dat repressieve beleid – we zitten dit jaar trouwens al aan 20 à 25 drugsdoden; mensen die gewoon versleten zijn. Ik ben één van de overlevenden. In mijn tijd bestond er behalve politieoptreden echt niets, ook geen hulpverlening. Zo val je in een put waar je niet meer uit raakt. Het is al goed dat De Wever niet op de Free Clinic bespaart. Als ze die sluiten, dan zullen we nog eens zien wat er op straat gaat gebeuren. De Free Clinic heeft mijn leven gered; ik heb letterlijk in de goot gelegen.’