Humo sprak met Conchita Wurst, winnaar van het Eurovisiesongfestival 2014

Om als man waardig een mini-jurk te dragen moet je ballen hebben. Een baard is ook geen bezwaar. En het Eurovisiesongfestival winnen ook niet. Dames, heren en allen ertussenin: Conchita Wurst!

Het interieur buigt mijn gedachten om naar bepaalde films van Rainer Werner Fassbinder, waarin eenzame mannen in uitgekiend clair-obscur boven de zoveelste halve liter bier zitten te somberen, als ze al niet glazig in een verte zonder perspectief staren. Ik had zo’n man kunnen zijn, was ik in die Weense hotelbar niet in het eclatante gezelschap van Conchita Wurst, die tegelijk Tom Neuwirth is. Dit jaar won la Wurst met het lied ‘Rise Like a Phoenix’ triomfantelijk de 59ste editie van het Eurovisiesongfestival.

'Heteroseksualiteit is nog altijd de norm: jongens horen te voetballen, en daarmee uit'

Conchita Wurst heeft zich opgekleed. Nu ja, ik had ook niet verwacht dat ze in een tuinbroek of een beige overgooier op mij zou komen afgesloft. Ze is hooggehakt, beweegt elegant, en draagt con gracia een erg diep gedecolleteerde minijurk, die ook voor de achteloze waarnemer een petieterig behaatje onthult: een verwaarloosbare cupmaat in het land van de deinende dirndl. En wat haar baard betreft: alleen een vrouw kan zich zo subtiel scheren. Nu ik hier toch ben, stel ik een vraag.

HUMO Wat was tot nog toe het belangrijkste gevolg van je triomf op het Eurovisiesongfestival 2014?

Conchita Wurst «Het gevolg waaraan ik de meeste waarde hecht, heeft eigenlijk niets met mijn carrière op zich te maken. Mijn ouders hebben een hotel in Bad Mitterndorf, in de Oostenrijkse deelstaat Stiermarken. Door mijn deelname aan het Eurovisiesongfestival vlooide de pers uiteraard mijn hele leven uit, zodat het publiek al snel wist dat ik een kind van hôteliers was. Twee weken na het festival belde mijn vader me ineens op – hij was door het dolle heen: ‘We zijn elke dag volgeboekt!’ Dat specifieke, op het eerste gezicht totaal onbelangrijke effect van het Eurovisiesongfestival maakt me echt blij. Mijn ouders werken graag, en ik ben er zeker van dat ze nog het gelukkigst zijn als ze handen tekortkomen. Voor mij persoonlijk is het Eurovisiesong- festival natuurlijk een keerpunt: de keuzes die ik me nu op artistiek gebied kan permitteren, waren ervoor nog ondenkbaar. Al was het maar omdat ik toen zo goed als onbekend was.»

HUMO Je teert op dit ogenblik nog steeds op ‘Rise Like a Phoenix’, op één nummer dus. Is het in een commerciële wereld niet ongewoon dat je geen plaat uit hebt?

Wurst «Volgens mij niet. Ik ga op mijn intuïtie af. En die geeft me in dat ik vooral mijn tijd moet nemen, en dat ik me door niets of niemand moet laten opjutten. In de maanden tussen de Oostenrijkse preselecties en het Eurovisiesongfestival had ik het overigens ook veel te druk om een plaat op te nemen. Nu ja, ’t was misschien wel goed geweest mocht ik nu al een cd op de markt hebben, maar er is een bepaalde kwaliteitsnorm die me zowel afremt als uitdaagt: perfectie. En daarvoor heb ik tijd nodig. Ik wil vooral niets uitbrengen waar ik niet voor de volle 100 procent van houd.»

HUMO Op je website, die ‘About Tolerance’ heet, staan twee uiteenlopende biografieën: de levens- beschrijving van Tom Neu- wirth – zo heet je volgens de burgerlijke stand – wijkt af van die van Conchita Wurst: Conchita is niet in Oostenrijk, maar in Colombia gebo- ren, en ze is opgegroeid in Duitsland.

Wurst «Ik denk dat ik namens alle travestieartiesten spreek: wij springen omzichtig om met onze drag persona – wij hebben er respect voor, en we sol- len er dus niet mee. Er mag op tijd en stond gelachen worden, maar een drag persona nemen we serieus. Ik dacht dan ook: ‘Natuurlijk verdient Conchita een eigen leven, want ze moet méér zijn dan alleen maar Tom Neuwirth in travestie.’ Ik hou van Latijns-Amerika en van de Spaanse cultuur, vandaar Colombia als geboorteplaats voor Conchita. Maar genoeg stelt m’n Spaans niets voor, en daar moest ik een oplossing voor vinden. Toen heb ik maar bedacht dat ze in Duitsland was opgegroeid (lachje). Er een beetje mysterie omheen spinnen is natuurlijk ook deel van het spel.»

HUMO Travestieartiesten hebben haast allemaal een burleske kant. Het feit dat ze hun drag persona, hun personage, serieus nemen, doet daar volgens mij geen afbreuk aan.

Wurst «Helemaal met je eens. Kijk, mensen houden dingen graag gescheiden om ze beter te kunnen begrijpen, en daarom vragen ze me vaak: ‘Je komt op voor tolerantie – een ernstig onderwerp – en toch heb je een gewild grappige naam: Conchita Wurst. Hoe rijm je dat?’ ’t Klinkt altijd alsof ik tegen een ongeschreven wet heb gezondigd. Wel, ik ben én ernstig én komisch. Alle dragqueens die ik ken, zijn grappig en geestig, maar hebben ook iets te vertellen. Zodra je in travestie bent, kom je, zeker in deze tijd, in een situatie terecht die een politieke lading heeft – travestie is haast vanzelf een maat- schappelijke positiebepaling. Het gebeurt dan ook vaak dat een draggueen zich moet ver- dedigen, omdat ze, of ze dat nu wil of niet, altijd iets lijkt uit te lokken. Alleen maar door haar verschijning.»

HUMO Zoek je graag het gezelschap van andere dragqueens op?

Wurst «O ja. De travestiegemeenschap is ontzettend divers. Ik ben heel blij dat ik en- kele meiden van ‘Rupaul’s Drag Race’ heb leren kennen, een Amerikaans talentenjachtprogramma voor travestieten. We blijken, waar ook ter wereld, eigenlijk allemaal dezelfde pro- blemen te hebben, die vaak neerkomen op tolerantie of het gebrek eraan, maar even- goed kunnen we een enthousi- ast, maar volstrekt onnozel ge- sprek voeren over de voors en tegens van verschillende merken wimperlijm.»

VREEMDE EEND

HUMO Ik zag foto’s op het internet waarop de 14-jarige Tom Neuwirth al volop blijk gaf van belangstelling voor meisjeskleren. Hoe herinner jij je die jongen van toen?

Wurst «Als een jongen die zich veiliger en ook dapperder voel- de als hij iemand anders speelde. Door meisjeskleren aan te trekken, voelde ik me op slag een personage dat Tom Neuwirth overtrof, en daar voelde uitgerekend Tom Neuwirth zich lekker bij. Toen ik een jaar of 10 was, rende ik al rond met de rok van mijn moeder aan.»

HUMO Wie heeft die foto’s genomen?

Wurst «Eén van mijn neefjes. ’t Mag gek klinken, maar in mijn familie wist iedereen dat ik me graag in meisjeskleren vertoonde, en daar maakten die mensen geen punt van. Mijn grootmoeder heeft mij er zelfs altijd in gesteund, hoe jong ik ook mocht zijn. Als ik geen meisjeskleren of meisjesachtige kleren kreeg in de winkel, zette ik het meteen op een oorverdovend krijsen – jazeker, ik was een etter – en dan zei mijn grootmoeder al snel: ‘Kóóp die rok voor hem, dat we ein- delijk naar huis kunnen!’ Vaak speelden mijn grootmoeder en mijn moeder het spel ook mee: ‘Ben je van plan die jurk meer dan één keer te dragen, en zo niet, mogen wij hem dan eens aantrekken? (lacht) Mijn vader deed alsof hij het niet zag, denk ik. Hij bemoeide er zich liever niet mee.

»Van het soort jongen dat ik altijd ben geweest, zou je kunnen denken dat hij al op de kleuterschool gepest werd, maar dat was niet het geval. Ik kan me niet herinneren dat iemand mij tussen mijn 6de en mijn 10de een vreemde eend vond. Dat veranderde in mijn tienerjaren: toen hadden ze plots wel wrede bijnamen voor die vreemde jongen, namen die ik liever niet uitspreek. Hoe pijnlijk het ook was, toch dacht ik: ‘Hier moet ik doorheen.’ Sterker nog: ‘Hier moet ik in m’n eentje doorheen.’ Ik had er geen idee van wie me zou kunnen helpen om die pestkoppen te verdragen.»

HUMO Dat je je aan je lot overgelaten voelde, maakte het allemaal nog pijnlijker, denk ik.

Wurst «Ja, maar toch ben ik dankbaar voor hoe het allemaal gelopen is. Die kwelling van toen heeft ervoor gezorgd dat ik nu ben wie ik ben. In mijn tienertijd wist ik al: ‘Ik kan die treiteraars niet veranderen, ik kan alleen mezelf veranderen.’ En dat heb ik dan maar gedaan. Ik ben me er al vroeg van bewust geworden dat ik zo veel mogelijk van mezelf moest pro- beren te houden.»

HUMO Tegen die tijd wist je vast ook al dat je gay was. Had je daar meteen vrede mee?

Wurst «Het bracht me in de war. Toen ik begon te beseffen dat ik homo was, hield ik níét van mezelf. Ik dacht: ‘Er is iets vreselijks met me aan de hand.’ Zoals de meeste mensen ben ik in een wereld opgegroeid waarin heteroseksualiteit zodanig voor de hand ligt dat het zelfs de onbetwiste norm is. Op dat gebied is er nauwelijks iets veranderd, vrees ik. Jongens horen te voetballen, en daar- mee uit.»

HUMO Er zijn nog altijd jonge homo’s die niet uit de kast durven te komen. Die zelfs klem zitten in de kast, en geen uitweg zien.

Wurst «En dan maar zelfmoord plegen. Ik weet het. Maar die gedachte is nooit in me opgekomen, hoe moeilijk ik het ook had. Ik wilde vooral geen slachtoffer zijn. Ik weet dat veel jonge homo’s het nog aanzienlijk moeilijker hebben gehad dan ik. Ik mag dan wel in een veeleer conservatief milieu zijn opgegroeid, maar toch hebben mijn ouders mij altijd gezegd: ‘Je moet datgene doen waar je echt van houdt, en je moet zijn wie je echt meent te zijn.»

HUMO Volgens mij valt het conservatisme van je ouders geweldig mee.

Wurst «Dat denk ik ook wel.»

HUMO In de rest van West- Europa staat Oostenrijk anders wel als een conservatief land bekend.

Wurst «Ik heb niet de indruk dat Oostenrijk vandaag de dag opvallend conservatief is. Maar de geschiedenis van mijn ge- boorteland is en blijft pijnlijk, en ook wel hatelijk, wegens de verschrikkingen die zich in het verleden hebben voorgedaan.»

HUMO Ik neem aan dat je het nu over de Tweede Wereldoorlog hebt.

Wurst «Die Tweede Wereldoorlog werkt nog steeds na in Oostenrijk – hij belast zelfs nog mensen van mijn generatie. Als men het over ‘het typische Oostenrijkse conservatisme’ heeft, gaat het volgens mij nog het meest over ons oorlogsverleden. Veel jonge Oostenrijkers zijn zich in ieder geval zeer bewust van het slechte imago van hun land, en ze schamen zich.

»Israël heeft ook een vreselijk imago – het verslechtert in deze tijd met de dag. Ik heb op het Eurovisiesongfestival twaalf punten gekregen van Israël. Dat verbaasde iedereen: ‘Hoe kan uitgerekend Israël nu twaalf punten aan uitgerekend Oostenrijk geven?’ Mij verbaasde die hoge score niet, want ik weet dat Israël een erg grote en vitale LGPD- gemeenschap heeft (Lesbian & Gay Pride Day, red.), die niets te maken wil hebben met de politiek van het land, en ook geen zin heeft om ter gelegenheid van het Eurovisiesongfestival het oorlogsverleden van Oostenrijk nog maar eens in rekening te brengen.»

HUMO Toen je je homoseksualiteit ontdekte, woonde je op het platteland. De gezonde buitenlucht niet te na gesproken, lijkt me dat niet meteen een voordeel voor een jonge homo.

Wurst « Toen ik 14 was, ging ik naar de modeacademie in Graz, en vanaf toen was ik openlijk homo. Ik dacht: ‘Dit is nu mijn stad, en hier doe ik wat ik voel dat ik moet doen.’»

HUMO Een belangrijke vraag voor jonge homo’s is: ‘Hoe vertel ik het mijn ouders?’

Wurst «In 2007 nam ik als Tom Neuwirth deel aan de talentenjacht ‘Starmania’. Ik was 17. Een journalist zei me toen: ‘Ik wil het met je over je liefdesleven hebben.’ Ik wilde daar wel over spreken, maar toch had ik zo m’n twijfels. Moest ik nu zeggen dat ik gay was? Je moet weten dat ik nooit eerder publiekelijk over mijn homoseksualiteit had gepraat. Het kwam niet in me op. Dat interview was dan ook van de grootste betekenis voor mij, maar ik was wel doodsbang voor de gevolgen ervan. Ik was niet bang voor mijn carrière of voor mijn reputatie, ik was al- leen maar bang voor mijn ouders.»

HUMO Die natuurlijk allang wisten dat je homo was.

Wurst «Uiteraard! Maar dat nam mijn angst niet weg, want ik wist niet hoe ze zouden rea- geren als ik het in het openbaar over mijn homoseksualiteit zou hebben. Ik stond dat interview dus toe, en ging vervolgens li- nea recta naar huis in Bad Mitterndorf. Daar heb ik mijn moeder verteld dat er een interview zou verschijnen waarin ik zei dat ik gay was. En dat heel Oostenrijk dat zou kunnen lezen. Dat was misschien niet het verstandigste dat ik ooit heb gedaan, want mijn ouders bleken diep geschokt, bijna in paniek zelfs. Zoals zo veel mensen hechtten ze het grootste belang aan wat de buitenwereld over hen dacht. En als hôteliers hadden ze veel mensen van het dorp nodig. Toen het interview ver- scheen, waren er drie weken lang spanningen tussen mijn ouders en mij, maar uiteindelijk bleken de reacties op mijn officiële coming-out geweldig mee te vallen.»

HUMO Wat is er eigenlijk van Tom Neuwirth geworden? Wurst «Die is thuis aan het lanterfanten. Zodra ik aan het werk ga, gaat hij even liggen, de luilak (lacht). Er zijn tal van redenen waarom Conchita voor mij de beste manier is om in de schijnwerpers te staan. Nu ja, ik kan Tom natuurlijk nooit helemaal wegcijferen, en het is soms ook heerlijk om Conchita even op te bergen, mijn pruik af te zetten en thuis eventjes ronduit banaal te zijn – een pizza bestellen, een wasje draaien en ondertussen online mijn rekeningen betalen.»

HUMO Is de pruik het belangrijkste element van Conchita?

Wurst «Ze is in ieder geval magisch: ik hoef ze maar af te zetten en Conchita verdwijnt op slag.»

HUMO Hoe heeft Tom Neuwirth Conchita Wurst geschapen? Had hij een stappenplan? Een concept?

Wurst «Neen, ze was er ineens. Ik ben al sinds mijn 14de met travestie vertrouwd, en daarmee bedoel ik: het serieuze werk met alles erop en eraan, extreem lange valse wimpers bijvoorbeeld. Conchita, die toen nog geen naam had, heeft jarenlang haar kans afgewacht, maar ze is er volgens mij altijd al geweest. In 2010 probeerde ik iets uit met vrouwelijkheid en een baard, en ik voelde me er goed bij. En toen nam Conchita het van me over.»

TOAST KANNIBAAL

HUMO Wanneer ben je het ongelukkigst geweest in je leven?

Wurst «Ik ben een zondags- kind. Ik blik zelfs met genoegen terug op mijn tienerjaren, toen ik gepest werd. Maar vandaag kan ik me diep ongelukkig voelen als ik merk dat ik onopzettelijk mensen heb gekwetst van wie ik houd. Mensen die ik verdriet heb gedaan door iets te zeggen of te doen, maar nog het meest: door iets níét te doen. Als zoiets gebeurt, kan ik me daar wekenlang beroerd door voelen. Maar goed, als ik niet van je houd, kun je mij niet kwetsen, hoe hard je ook je best doet. Precies daardoor ben ik tegen een hoop weerstand en negativisme bestand.»

HUMO Wat verwacht je van de liefde, rond deze tijd van het jaar?

Wurst «O mijn God! Verwachtingen koesteren vind ik op zichzelf al gevaarlijk. En omdat ik dat vind, ben ik wellicht niet goed in relaties. In alle relaties die ik tot nog toe heb gehad, begon ik op een bepaald moment te zwijgen – iets zinde me niet meer, en – hoe belachelijk het ook mag zijn – ik hield op met praten.»

HUMO Terwijl je mij juist heel erg spraakzaam lijkt, iemand die zichzelf maar al te graag nader verklaart.

Wurst «Ik ben dolgraag aan het woord, zodat ik dat stugge zwijgen in relaties ook niet meteen kan verklaren. Het over- komt me. O, wat ben ik dom in relaties! Ik ga er ook heel vaak van uit dat mijn partner vanzelf moet weten wat ik wil zeggen als ik zit te zwijgen. Kan het nog dommer? Maar ’t is sterker dan mezelf.»

HUMO Je kunt wellicht goed alleen zijn.

Wurst «Meer nog: ik ben graag alleen – ik geniet ervan.»

HUMO Wie waren je vroegste rolmodellen?

Wurst «Om te beginnen: Shirley Bassey en Barbra Streisand. En later Céline Dion. Shirley Bassey was al vroeg in mijn leven een vertrouwd ge- luid bij mij thuis. Al mijn vrien- den dweepten met The Back- street Boys en met Britney Spears. Ik hield daar ook wel een beetje van, maar dat be- lette mij niet om helemaal weg te zwijmelen op de tonen van Shirley Bassey – ik ben altijd al dol geweest op gigantische producties en enorme arran- gementen, ook al was dat niet echt cool in mijn tienertijd.»

HUMO Judy Garland, Mar- lene Dietrich, Céline Dion, Shirley Bassey, Barbra Streisand, Cher, Dolly Parton, Madonna, Kylie Minogue, Lady Gaga: allemaal heteroseksuele zangeressen die in de homogemeenschap erg in de smaak vallen. Hoe verklaar je die voorliefde aan een geïnteresseerde hetero?

Wurst «Ze zijn allemaal glamourous, en wij, gays, zijn doorgaans tuk op mensen met glamour. Sommigen dragen fabelachtige jurken, en dan zwijg ik nog over hun pruiken (lacht). En al die vrouwen hebben op een bepaald moment in hun leven moeten vechten om zich staande te kunnen houden. Ze hebben iets moeten overwinnen. En ze hebben ook wel een tragische kant. Dat is in elk geval wat mij in hen aantrok, want ik kan niet namens de hele homogemeenschap spreken.»

HUMO Als ik je baard even buiten beschouwing laat, heb je zachte, vrouwelijke trekken. Denk je dat die vrouwelijkheid ook mentaal dominant is bij jou?

Wurst «Dat weet ik eigenlijk niet. In ieder geval heb ik nooit het onweerstaanbare verlangen gevoeld om op en top een vrouw te zijn.»

HUMO Je bedoelt: van ombouwen is nooit sprake geweest.

Wurst «Nooit.»

HUMO In mijn jeugd was het Eurovisiesongfestival bij mijn weten nog geen gay hoogdag. Nu wel.

Wurst «Het is ondertussen ons WK, ja. We mogen er doen wat we willen, en vooral: we mogen er, door de beste professionals omringd, zijn wie we het liefst willen zijn. En het Eurovisiesongfestival is ook larger than life. Alles is er overdreven aan, en daar houden wij van. Of tenminste: daar hou ik van.»

HUMO Twee jaar voor je overwinning op het Eurovisiesongfestival heb je als Conchita Wurst deelgenomen aan ‘Wild Girls on High Heels’, een Duitse realityshow waarin je samen met andere kortgerokte meiden moest zien te overleven bij een primitieve stam in Namibië. Waarom nam jij, met al je goede smaak, aan ‘Wild Girls’ deel?

Wurst (lacht) «Trash tv. Ik was toen net een contract bij een platenfirma kwijtgeraakt, en ik had allerlei muzikale plannen waar ik vooral geld voor nodig had. Eerlijk: ik had toen geen idee hoe het verder moest met Conchita. En toen kreeg ik dat voorstel van de televisie. Ik was er niet meteen dol op, maar ik moest in die tijd een hoop rekeningen vereffenen. ‘Vooruit dan maar,’ dacht ik, ‘ je wordt er lekker voor betaald en je bent nooit eerder in Afrika geweest.’ Maar ik heb me in dat programma niet één moment op m’n gemak gevoeld, en dat had niet eens te maken met de primitieve omstandigheden waarin we ons daar moesten zien te redden. Kijk, als het erop aankomt, ben ik lang niet zo gezellig en geestig en vlot als mensen denken. In ‘Wild Girls’ móést ik gezellig en geestig en vlot zijn, maar ik was simpelweg saai. Ik was dan ook een teleurstelling in vergelijking met die andere meiden – blonde stoten, zúlke tieten, en maar kwebbelen.»

HUMO Je leefde toen bij de Himba, die wellicht hun ogen uitkeken. Heb je ook iets van dat volk geleerd?

Wurst «Voor hen waren alle deelnemers aan ‘Wild Girls’ buitenaardse wezens, die blonde meiden met zúlke tieten net zozeer als ik. De Him- ba waren op een onschuldige, onbevooroordeelde manier in me geïnteresseerd. Ze vroegen me: ‘Waarom heb je man- nenarmen en het gezicht van een meisje? En die baard, wat heeft die te betekenen?’ Ze accepteerden wat ze zagen, maar ze waren er verwonderd over. Eén vrouw zei me dat ze ook wel zo’n baard zou willen. ‘Hoe kom je eraan?’ vroeg ze. Ik: ‘Hij komt gewoon uit m’n huid ge- groeid.’ Zij: ‘O, dat wil ik ook! Wat moet ik daarvoor doen?’ En tegen die tijd hielden ze ook allemaal van mij: ze discrimi- neerden niet.»

STRIJDBARE FLIKKERS

HUMO Tolerantie lijkt je hoofdthema, zowel in je leven als in je werk als entertainer. Wat is tolerantie volgens jou?

Wurst «Meer dan alleen maar verdraagzaamheid. In mijn optiek komt tolerantie neer op: meer vrijheid. De vrijheid om te houden van wie je wil hou- den, en natuurlijk ook vrijheid van meningsuiting, die altijd en overal los moet staan van religie. Ik ben me ervan bewust dat het begrip ‘tolerantie’ ook een bittere bijsmaak heeft: als je over iets zegt dat je het ‘tolereert’, klinkt dat altijd alsof je verdraagzaamheid eigenlijk een gunst is. Kortom, tolerantie is gewoonweg niet genoeg. Het gaat me om acceptatie, totale aanvaarding.»

HUMO ’t Zal wel een bijzonder lange weg zijn die naar totale aanvaarding van de andere leidt.

Wurst «O ja, ongetwijfeld. Een week of drie na het Eurovisiesongfestival hadden de Europese verkiezingen plaats. De rechtse partijen gingen er overal met grote sprongen op vooruit, vooral in het Verenigd Koninkrijk. Terwijl Europa op het Eurovisiesongfestival toch voor diversiteit had gestemd, en voor vrijheid – progressief dus. Voor mij was dat een hoopvol teken.»

HUMO Ik zou je een citaat van de Nederlandse schrij- ver Gerrit Komrij willen voorhouden, die in 2012 is overleden. Het lijkt me nut- tig dat je weet dat hij de herenliefde was toegedaan. Hij schreef: ‘Tolerantie is maar een luxe. Tolerantie jegens minderheden ligt in geen enkele wet verankerd, noch is ze een natuurlijke eigenschap van de mens. Homoseksuelen moeten, denk ik vaak, maar ondergronds blijven. Hun arglistigheid en ongrijpbaarheid, hun grote vermogen om af en toe naar voren te komen en dan weer onder te duiken is altijd hun grootste kracht geweest. (...) Bewegingen van strijdbare flikkers mogen de liberale tolerantie best op de proef stellen, zolang de loopgraven maar blijven. Want de loopgraven – die zullen ze nog hard nodig hebben, zodra de uitslag van hun test bekend is.’

Wurst «Ik mag er niet aan denken dat ik als homo op gezette tijden weer de kast in zou moeten. En ik mag er al helemaal niet aan denken dat ik dat ooit nog uit vrije wil zou doen. Ik zou dat je reinste verraad aan mezelf vinden. Ik zou ook nooit een homo willen zijn die alleen maar blijk geeft van zijn homoseksualiteit op plaatsen waar het toe- gestaan is, of waar het oogluikend wordt toegestaan. Ik eis het recht op om net als andere mensen waar dan ook mezelf te kunnen zijn. Ik ben het dus volstrekt oneens met de meneer die dat geschreven heeft.»

HUMO Een homoseksuele kennis zei me ooit dat hij, als hij had kunnen kiezen, liever heteroseksueel was geweest – ‘een stuk makkelijker,’ schatte hij.

Wurst «Zo wil ik er niet over denken, maar ik begrijp hem wel. Als homo moet je niet zelden voor je rechten knokken: je krijgt ze nog altijd niet cadeau. Nu, ik ben te allen tijde bereid om voor mijn vrijheid te vechten. Jouw kennis zal wel een heel ander temperament heb- ben dan ik.»

HUMO Ik hoop dat ik me vergis, maar ’t lijkt me niet zo’n beste tijd voor de homogemeenschap in Europa. Ik denk niet alleen aan de zogeheten Russische homowet, en aan de toename van gaybashing, maar ook aan de massale betogingen tegen het homohuwelijk in Frankrijk, een prachtig land dat anders prat gaat op liberté, égalité, fraternité et tralala. Wat zou er aan de hand zijn?

Wurst «De internationale ho- mobeweging is sterk en weer- baar, maar de conservatieven worden conservatiever. Het schokt me als ik merk hoe conservatief jonge mensen van nu zijn, en niet alleen op het gebied van gender. Veel mensen, en niet alleen Russische politici, zijn het roerend eens met die zogenoemde antihomowet.»

HUMO Heb je al opgetreden in Rusland?

Wurst «Tot nog toe niet, neen. Maar ik zou het graag doen.»

HUMO Je optreden zou er vanzelf een politieke actie zijn, denk ik, en dus niet ongevaarlijk.

Wurst «Ik zou er in de eerste plaats voor mijn fans optreden, want ik weet dat ik veel Russische fans heb. Maar ondertussen zou ik iedereen luid- keels laten weten dat ik in Rusland ben. Hier in Oostenrijk ben ik niet bang voor gaybashing, maar in Rusland zou ik er wel- licht wel voor vrezen, al zal de gedachte ‘Hier ben ik! Wie doet me wat?’ altijd wel de boven- hand halen. Ik sta in de publie- ke belangstelling, ik ben een béétje beroemd, ik ontmoet veel mensen, en altijd zal ik mijn bekendheid gebruiken om het publiek op menslievender ge- dachten te brengen en voor mensenrechten en dus ook homorechten op te komen. ’t Is geen missie, maar iets dat ik als volstrekt natuurlijk ervaar. De kans dat ik de wereld verbeter, is piepklein, maar toch probeer ik. Ik zou het mezelf kwalijk ne- men mocht ik dat niet doen. En ik blijf, ondanks alles, denken: ‘We zijn op de goede weg.’»

HUMO Je bent ondertussen een homo-icoon, en ook wel een vrijheidssymbool, waardoor je een bepaalde politieke dimensie hebt. Het lijkt me niet onmogelijk dat die rol je entertainerschap overschaduwt.

Wurst «Ik voel me natuurlijk ge- flatteerd als ik te horen krijg dat ik een homo-icoon ben. Maar ik zou daar heel graag aan wil- len toevoegen dat ik verre van perfect ben. Ik heb mezelf nooit een homo-icoon genoemd, laat staan dat ik dat ooit doelbe- wust heb willen worden. Zoiets kun je niet nastreven, want het zijn altijd de anderen die je tot icoon verheffen. Het vleit me, maar je hebt anders wel gelijk: op dit ogenblik weegt het ‘homo-icoon’ flink tegen de en- tertainer op, maar dat komt natuurlijk ook doordat ik nau- welijks muziek uit heb. Ik teer op ‘Rise Like a Phoenix’, en dat nummer is niet bepaald een wereldhit geworden. Wie mij boekt, verwacht op artistiek gebied niet al te veel, heb ik al gemerkt. Ik verbaas sommige mensen: ‘Wow! Je kunt echt zingen!’ Alsof ze dus veeleer het omgekeerde hadden verwacht. Wellicht moet ik nog veel bewijzen, maar goed: daar wordt aan gewerkt.»

HUMO Zou Tom Neuwirth ooit genoeg kunnen krijgen van de beminnelijke Conchita Wurst?

Wurst «Best mogelijk. Maar op dit ogenblik is Conchita zó leuk dat Tom Neuwirth haar niet eens als werk ervaart. Dit is een bijzondere tijd in mijn leven, en ik ben er diep van door- drongen dat het zó voorbij kan zijn. ’t Is al zo vaak gebeurd dat een winnaar van het Eurovi- siesongfestival vrijwel meteen in de vergetelheid verdwijnt.

’t Komt er altijd op aan om je lot in eigen handen te nemen, en hard te werken voor eventueel succes. Dat probeer ik te doen. Ik ben gelukkig, en ik heb me in mijn leven nog nooit zo vrij en geprivilegieerd gevoeld als nu.»

HUMO En dan bedenken dat zelfs Conchita Wurst op een dag dood moet gaan.

Wurst «Ik ben halfweg de dertig ondertussen, en ouder worden vind ik een zegen.»

HUMO Waarom?

Wurst «Met de jaren leer ik mezelf beter kennen. Ik denk dat ik, als ik écht ouder zal worden, vooral pijn zal vrezen. Over mijn dood pieker ik niet, maar wel over die van mijn naasten, mijn ouders, in het bijzonder mijn moeder. Gedachten daaraan kunnen mij weleens uit mijn slaap houden.»

HUMO De dood van je moeder zul je dus erger vinden dan die van je vader?

Wurst «Ja. Pas op, ik hou van mijn vader, maar een moeder is een moeder. Je weet toch wat ik bedoel?»

HUMO Ik vind moederliefde niet absoluut.

Wurst «Ik voel me zo innig met haar verbonden. Ik weet verder niet hoe ik het moet verklaren: ik zal de dood van mijn moeder vermoedelijk erger vinden dan die van mijn vader. Ik ben gewoon eerlijk.»

HUMO Rusland, de Russische orthodoxe kerk en Wit-Rusland hebben zich tegen jouw deelname aan het Eurovisiesongfestival verzet. Heb je vijanden?

Wurst «Vast wel, maar ze kunnen me niet schelen. Haatgevoelens ken ik dan ook niet, ’t is te zeggen: ook haat laat me onverschillig. Is zo veel onverschilligheid nog wel beleefd? (lacht)»