Humo sprak met Guy en Françoise Van Holsbeeck, de ouders van Joe: 'Ik begrijp dat de omstanders in het Centraal Station niet gereageerd hebben'
'Schrijven jullie erbij dat we alle mensen bedanken voor hun steunbetuigingen?' Meer dan tienduizend kaartjes ontvingen Françoise en Guy Van Holsbeeck in de dagen en weken na de moord op hun zoon Joe: onmogelijk om die allemaal persoonlijk te beantwoorden.
Het is een druilerige zondagmorgen, twee weken na de Stille Mars, de dader is gevat in Polen, de media hebben zich op andere kluiven gestort. In de Vitrerie-Miroiterie du Cinquantenaire proberen pa en ma Van Holsbeeck te vergeten dat de wereld voor hen wél stopte met draaien, die fatale twaalfde april. Thuis is de stilte ondraaglijk, vertellen ze, nu de trompet, de saxofoon en de ukelele van Joe niet meer klinken. Guy en Françoise over de dag waarop - ook - de muziek stierf.
'Het was een ongeluk: een heel goede jongen die toevallig op een heel foute jongen is gebotst'
HUMO Hoe komt het dat jullie twee zonen Jimmy en Joe heten?
Guy Van Holsbeeck «Als het meisjes waren geweest, had mijn vrouw mogen beslissen. Nu lag de keuze bij mij: ik ben een grote fan van Jimi Hendrix, en 'Hey Joe' blijft een prachtig nummmer. Ik hield van zijn muziek, zijn persoonlijkheid, zijn pacifisme. En ik speel zelf gitaar. Spijtig genoeg heb ik Woodstock gemist.»
HUMO Luisterde Joe zelf naar Jimi Hendrix?
Guy «Daar was hij nog niet aan toegekomen. Hoewel: op zijn kamer heb ik één van mijn Hendrix-cd's zien liggen.»
Françoise Van Holsbeeck «Die muziek was hij nog volop aan het ontdekken.»
Guy «Eigenlijk luisterde hij naar alles: klassiek, Franse chansons, en de laatste tijd ook veel ska.»
HUMO Hij was zelf ook muzikant.
Guy «Ja. Onze twee zonen zijn samen vier jaar naar de muziekacademie geweest: Jimmy - de oudste - koos voor de drums, Joe voor trompet en saxofoon. Toen ze iets ouder werden en hun studie meer tijd begon op te slorpen, raakten ze hun motivatie een beetje kwijt.»
Françoise «Maar de laatste twee jaar was Joe er weer veel mee bezig.»
Guy «Hij speelde zelf in een ska-groepje. Alles wat niet duur was, diende als instrument. Hij kon uren door het huis lopen met een toetertje of een harmonica. (lacht) Zijn ukelele werkte soms behoorlijk op mijn zenuwen: hij bleef spelen tot net voor hij aan tafel kwam, en als hij gedaan had, vertrok hij - ukelele in de aanslag - alweer naar boven. Op andere dagen lag er een trompet naast zijn bord. Nu goed: ik had hem zélf verteld dat je, om goed te worden, véél moet oefenen.»
HUMO Op scoutskamp maakte hij de jonge gasten zelfs wakker door op zijn trompet te blazen.
Guy «Thuis ging hij altijd heel vroeg slapen, rond halftien. Maar op scoutskamp ging hij als laatste naar bed en stond hij als eerste op. Het schallen van zijn trompet was het begin én het einde van de dag.»
Françoise «Joe zat bij de zeescouts, hij was gepassioneerd door varen. Eigenlijk had hij tal van passies: strips en boeken bijvoorbeeld. Op vakantie moest ik soms echt zeggen: 'Jongens, stop nu eens twee minuten met lezen!'»
Guy «Als er wind stond, wilde hij gaan varen. Hij was een uitstekend navigator. Onlangs - een paar weken geleden - heeft hij nog eens een prijs gewonnen bij de zeescouts. Puur toeval, zei hij zelf meteen: de beste zijn, dat hield hem niet bezig.»
HUMO Was hij een levensgenieter?
Guy «Als hij door iets gepassioneerd was, kon hij dat op de hele wereld overbrengen. Toen hij trompet begon te spelen, wilden plots al zijn vrienden een trompet. Als hij een spreekbeurt moest geven, genoten zijn klasgenoten van het spektakel, van zijn opgewonden gepraat en gegesticuleer. Wanneer hij thuis de trap afkwam, leek het alsof hij elke tree in tweeën wilde stampen (lacht).
»Joe was ongelooflijk gedreven, één brok energie. Hoe vaak heb ik niet gezegd: 'Maar wees nu toch eens wat kalmer, mesure tes trucs.' Als kind was hij al zo: als het hard regende, wilde hij buiten in de plassen gaan springen.»
HUMO In de krant vertelden jullie dat hij 's morgens niet genoeg had aan één kommetje ontbijtgranen.
Françoise «Hij lepelde een liter melk en een half pak cornflakes op. Alles was buiten proportie bij Joe: zijn eetgewoonten, zijn vriendschappen, zijn passies. Il était hors norme, in alle opzichten.
» (stilte) Weet je wat zo moeilijk is? Waar ik zo boos van word? Jarenlang probeer je je kind positieve waarden mee te geven, duidelijk te maken wat kan en wat niet kan, wat goed en wat slecht is. Et puis, c'est Le Mal qui l'emporte. Plots - poef! - is het gedaan.»
Guy «Een maand geleden zei ik nog tegen mijn vrouw: 'Wat hebben we het toch goed!' We hebben allebei werk, we zijn niet rijk maar kunnen wel goed leven, zelfs af en toe eens op restaurant gaan. Geen gezondheidsproblemen, fijne ouders, fijne kinderen. 'Zoveel geluk, in een wereld vol problemen en echtscheidingen, is dat wel normaal,' zat ik me af te vragen.»
Françoise «Mijn vriendinnen klaagden al weleens over hun pubers, maar ónze zonen trokken zonder één probleem door hun adolescentie. Zij waren niet agressief, zij sloegen niet met de deuren...»
Guy «Maar toen keerde het plots.»
De laatste dag
HUMO Is dat het lot?
Guy «Ik noem het een ongeluk: Joe was een heel goede jongen die toevallig op een heel foute jongen is gebotst - zoals je ook door een auto gegrepen kan worden. Hij heeft het gevaar niet opgezocht, hé, hij zat niet elke middag in het Centraal Station. Hij zat gewoon op een vriendin te wachten, en dan zou hij naar huis komen.»
HUMO Hebben jullie hem nog gehoord op de dag van de moord?
Françoise «Een kwartier voor zijn dood heeft hij me nog gebeld: hij zou iets later thuis zijn. Nog een halfuurtje later hing Guy aan de lijn om te zeggen dat hij me zou komen oppikken.»
Guy «We hebben onze kinderen altijd gevraagd voorzichtig te zijn: ga niet alleen de stad in, laat je vergezellen door vrienden. Maar zelfs dat helpt niet altijd: Jimmy is ooit aangevallen door vier volwassen kerels toen hij met zes vrienden over het Martelarenplein liep. En Jimmy is geen kleine jongen, en zijn vrienden evenmin.»
Françoise «Toen heb ik gezegd: 'Als ze jullie aanranden en bedreigen, onmiddellijk alles afgeven - álles, zonder discussie.'»
Guy «Bij Joe hébben ze volgens mij niet eens gedreigd.»
Françoise «Het is té snel gegaan.»
HUMO Weet u ondertussen eigenlijk wat er precies gebeurd is?
Guy «We hebben de volledige video gezien. Je ziet dat die twee Poolse jongens door het station wandelen, rond Joe en zijn vriend cirkelen en even met ze praten. Wellicht vroegen ze de weg naar de Nieuwstraat. Dan wandelen ze weg en keren ze weer terug: wellicht een tactiek om iets dichter te naderen zonder dat het slachtoffer argwaan ruikt. Vervolgens proberen ze Joes mp3-speler af te pakken en probeert mijn zoon hen - in een reflex - af te weren met zijn arm. Toen heeft één van de twee Poolse jongens zijn mes gebruikt.»
Françoise «Volgens mij beseften ze plots dat Joe over heel veel kracht beschikte. Hij zag er misschien sloom uit, maar hij was groot en sterk.»
Guy «Ze móéten er vooraf over nagedacht hebben. Ik heb óók altijd een mes op zak, maar om meteen te kunnen steken, moet je dat mes klaarhouden.»
Françoise «Het waren roofdieren. Op de camerabeelden zie je heel goed dat ze, nog vóór ze toesloegen, al aan het zoeken waren naar een slachtoffer.»
HUMO 'Waar waren de wakers en de wachters,' vroeg kardinaal Danneels zich enkele dagen later af. De moord gebeurde rond halfvijf, op een weekdag, toen het erg druk was in de lokettenhal van Brussel-Centraal.
Françoise «Vol was het station zeker niet: het was paasvakantie. Ik denk niet dat ik zelf iets gemerkt zou hebben wanneer ik vijf meter verder had gestaan. Ik begrijp dat de mensen niet gereageerd hebben.»
Guy «Zelfs de vriend van Joe, die er vlak naast stond, heeft nauwelijks iets gezien. Hij weet zelfs niet wie de messteken gegeven heeft.»
HUMO Wie heeft u verwittigd?
Guy «Mijn andere zoon heeft me gebeld, maar de ernst van de zaak drong niet meteen tot mij door. Pas toen ik op weg was naar mijn vrouw en gebeld werd door een politieagent - 'Kom zo snel mogelijk!' - wist ik dat het écht serieus was. Toen we bij het station aankwamen, werden we meteen door een agent naar het ziekenhuis begeleid.»
HUMO Heeft de politie u goed opgevangen?
Guy «Daarover kunnen we niet klagen.»
Françoise «Ook de dienst slachtofferhulp was impeccable. De agenten hadden het er zélf moeilijk mee, zo'n gratuit geweld is ook voor hen onbegrijpelijk.»
'Pech, jongen'
HUMO Heeft zijn vriend na de messteken nog iets tegen Joe gezegd?
Guy «Neen. Hij heeft wel gezegd dat Joe er verwonderd uitzag, hij leek niet te lijden. Joe zei: 'Bon,' en daarna is hij ingestort.»
Françoise «Misschien heeft hij nog wel naar ons gevraagd. Wat zeg je anders op zo'n moment?»
Guy «Zelfs mensen van negentig zitten op hun sterfbed nog om hun ouders te roepen. Ik hoop dat hij in dat laatste moment - toen wij er niet waren - niet aan ons gedacht heeft. Die onmacht is schrijnend: waarom hebben we ons kind niet kunnen helpen?»
HUMO Als ouder kan je niet altijd bij je kind zijn...
Guy « Joe heeft een mooi leven gehad, hij was gelukkig. Natuurlijk hadden we weleens een discussie - wie zet de vuilnisbakken buiten? - maar toch niet vaak. Ik zei altijd: 'Als wij jullie kunnen vertrouwen, krijgen jullie ook veel vrijheid.'»
Françoise «Een kind moet thuis bepaalde waarden meekrijgen: vriendschap, liefde, beleefdheid, verantwoordelijkheidsgevoel.»
Guy «Toen Joe een mp3-speler wilde, heeft hij die niet zomaar gekregen: hij moest ervoor werken, hij moest sparen. Dat leerden we onze zonen al van toen ze klein waren.»
HUMO De ouders dragen een grote verantwoordelijkheid?
Françoise «Tegen een klein kind dat vloekt, moet je zeggen: 'Hier vloekt men niet.'»
Guy «Als ze de eerste keer een appel stelen, moet je ingrijpen en de ouders tot de orde roepen.»
Françoise «Het is niet de taak van de samenleving om kinderen op te voeden. De samenleving kan enkel helpen.»
HUMO De vriend van Joe was al een paar keer overvallen: hebben jullie daar met Joe over gesproken?
Françoise «Joe maakte zich geen zorgen, hij stelde me altijd gerust. Zelfs zijn vrienden zeiden: 'Van Joe blijven ze wel af.'»
Guy «Op de duur raak je gewend aan dat soort toestanden, en die gewenning is gevaarlijk. We horen op het nieuws dat er in Bagdad wéér dertig mensen zijn opgeblazen, en we halen de schouders op. Toen onze oudste was aangevallen in de stad, zeiden wij zelf: 'Pech, jongen!' Hopelijk verandert er nú iets: de tolerantie tegenover dat soort misdaden moet verdwijnen. Als zelfs een mensenleven geen belang meer lijkt te hebben, moeten de politici ingrijpen.»
Françoise «Twee jaar geleden hebben ze mijn handtas uit mijn wagen gestolen terwijl ik aan het stuur zat. Anderhalf jaar lang heb ik niet dezelfde weg durven nemen. Als ik voor een stoplicht stond, kreeg ik schrik. Maar toen ik een verklaring ging afleggen bij de politie, zeiden ze: 'Maar mevrouw, wat kunnen we doen?'
»Dat gevoel van straffeloosheid stoort heel veel mensen, en dáárom was er zoveel volk op de Stille Mars. Als Dimitri, Johan of Mohammed was neergestoken, zouden er evenveel betogers zijn opgedaagd. Jullie geloven toch niet dat iedereen voor Joe is gekomen?»
HUMO Uiteindelijk trokken er 80.000 mensen door de straten van Brussel: hebt u er lang over getwijfeld of u die Stille Mars zou steunen?
Françoise «Neen.»
Guy «We vonden het wel belangrijk dat ze niet georganiseerd werd door een politicus of een politieke partij. De burgemeester stelde voor alle aanvragen voor een betoging te bundelen in één grote manifestatie op zondag. Zo had hij meteen een reden om de aanvraag voor een extreem-rechtse manifestatie op zaterdag af te wijzen.
»Wij wilden de Stille Mars graag steunen, omdat het een mars van de jongeren was, van de vrienden en vriendinnen van Joe.»
Françoise «Het was een echt appèl aan onze politici.»
Guy «Het was niet onze mars. Daarom heb ik gezegd dat wij ook niet vooraan zouden lopen. Wij liepen achter de jongeren.»
Voor altijd in bermuda
HUMO In de media reageerden jullie bijzonder sereen op de moord. Wat was jullie eerste reactie?
Guy (ferm) «Mijn eerste reactie was extreem-rechts - dat gold voor alle rechtstreeks betrokkenen, overigens. Maar toen ik voor het eerst met een journalist praatte, dacht ik: de boodschap van Joe zou zeker niet extreem-rechts geweest zijn.»
HUMO Joe was geen racist?
Françoise «Helemaal niet, en wij ook niet. Alleen zijn we natuurlijk wel ménsen: als je kind is vermoord, reageer je niet rationeel.»
Guy «Ook de vrienden van Joe reageerden niet extreem.»
HUMO Hebt u met die vrienden gesproken?
Guy «Ze komen nog altijd bij ons thuis. (stilte) Aan de kamer van Joe hebben we nog altijd niets veranderd, zijn vrienden en vriendinnen lopen er nog altijd binnen. Dan zitten ze daar een beetje muziek te beluisteren of een spelletje te spelen op zijn computer. Alsof mijn zoon er nog altijd is.»
HUMO Is dat niet moeilijk?
Guy «Eigenlijk doet het ons deugd. Toen Joe nog leefde, hoorden we altijd muziek. Nu is het soms zo stil in huis.»
Françoise «Hij was altijd omringd door vrienden en vriendinnen: c'était la bande. Zijn vriendinnen bleven geregeld bij ons thuis slapen - in zijn kamer.»
HUMO Ah, bon!
Françoise «Dat was normaal. Hij zat al acht jaar bij de scouts: daar was alles gemengd. Voor Joe was vriendschap met een jongen hetzelfde als vriendschap met een meisje.»
HUMO Had hij al een vriendinnetje?
Françoise «Neen. Hij keek wel op een andere manier naar meisjes, maar...»
Guy (onderbreekt) «... maar Joe was nog een kind, en dat bedoel ik niet denigrerend. Hij was nog een echte jongen. Als hij had afgesproken met vrienden, ging hij het huis uit in zijn korte broek. In de zomer én in de winter, cool of niet cool: hij liep nu eenmaal graag in bermuda rond. Daarom hebben we hem ook in zijn bermuda in de kist gelegd.»
HUMO Hij zat zijn jaar over op school: vond hij dat erg?
Guy « Neen.»
Françoise «Maar hij was er ook niet tevreden mee, Guy . Hij vond het spijtig dat hij niet meer samen met zijn vrienden in de klas zat. Eén keer zittenblijven was genoeg geweest.»
HUMO Hij hield niet van studeren?
Guy «Hij ging naar school omdat hij moest: luisteren en stilzitten was niks voor hem. Voor het vak Engels haalde hij slechte cijfers: daar had hij een afkeer van. Maar een avondcursus Engels volgde hij met plezier, want daar stond geen leraar voor de klas, en de cursisten mochten praten en overleggen met elkaar. Het was er niet schools, begrijpt u?»
Françoise «En: hij kreeg er geen cijfer. Op cijfers knapte hij af.»
Guy «Als klein ventje al was het eerste wat hij 's ochtends vroeg uitbracht: 'Ik houd niet van school.' Zes maanden lang heeft hij dat gedaan, tot ik zei: 'Hou erover op, Joe, ik wilhet niet meer horen.' Ik was bang dat hij het op de duur zélf zou geloven. En toen hield hij ook op: Joe schikte zich. Hij was fatalistisch in die dingen.»
Françoise «Hij was ontzettend nieuwsgierig, maar hij was te ongeduldig. Hij had zoveel hobby's die minstens zo interessant waren als wat hij in de klas leerde. Hij zat altijd bij het raam: zo hoefde hij niet te missen wat er gebeurde in het park.»
Guy «Ik heb laatst nog een briefje op zijn kamer gevonden, een citaat van iemand, waardoor hij zich kennelijk aangesproken voelde: 'Op school leren ze ons van de natuur te houden. Maar waarom mogen we dan niet door het venster in de klas de vogels observeren?' (lacht)»
HUMO Een kind van de natuur.
Guy «C'est ça. We waren er zeker van dat hij later niet voor een kantoorbaan zou kiezen. Boswachter, dat leek ons misschien wel wat.»
Françoise «Hij was ook gepassioneerd door wetenschap.»
Guy «Hij moest buiten zijn.»
Twee oude mensen
HUMO Leek Joe op Jimmy?
Guy «Toch wel, al is de oudste - hoe zal ik zeggen - iets gesofisticeerder. Hij kleedt zich graag mooi. Joe trok zich daar niks van aan.»
Françoise «Joe was meer: voeten op de grond. Jimmy is ook een leider, een gangmaker die veel dingen in beweging brengt, alleen: Joe sortait de la masse. Ze hielden wel van dezelfde dingen: lezen, varen, muziek maken.»
HUMO Waren het vrienden?
Françoise «Twee handen op één buik.»
Guy «Als wij een opmerking over de één maakten, nam de ander automatisch zijn verdediging op. Bon, dan waren wij snel uitgepraat. Je kon niet kwaad zijn op die jongens.
»Als Joe lachte, lachte hij nooit met iemand; hij kwetste mensen zo min mogelijk. Daardoor kon hij op veel goodwill rekenen: als hij weer één of ander wild plan bedacht, waren mensen niet geneigd hem tegen te houden. Ik vind het prachtig zijn vrienden nu verhalen over hem te horen vertellen: uit hun woorden komt nog een andere Joe te voorschijn dan degene die wij hebben gekend. Het is nog meer uitgesproken hém.
»Op het forum van de zeescouts heb ik ook aardige dingen over hem gelezen. Als een jongen triest was, trok Joe zich zijn lot persoonlijk aan: hij sloeg hem op de schouder, riep uit dat het toch een mooie dag was, et c'était koekenbak. Hij pakte iedereen in met zijn enthousiasme.»
Françoise «Ik weet wel: 'Mijn kind, schoon kind,' dat zegt elke ouder. Soms lijkt het irreëel wat wij over Joe vertellen, alsof het een sprookje is: 'Er was ooit een jongen die te aardig was om waar te zijn.' Maar het sprookje eindigt wel slecht.»
Guy «Wij vragen ons vaak af: 'Wat zou daar later van geworden zijn, van iemand met zoveel charisma?'»
HUMO Was hij soms ook weleens triest?
Françoise «Toen zijn mooie nieuwe fiets gestolen was, toen was hij helemaal van zijn apropos. Hij zou ik-weet-niet-wat met de dieven hebben uitgehaald: het was sterker dan hemzelf. Joe kon niet tegen onrechtvaardigheid.»
Guy «Dat heb ik hem nog moeten uitleggen, met handen en voeten: in deze wereld bestaat geen echte rechtvaardigheid. Ik zei: als je op school tien keer iets achter de rug van de leraar flikt en de elfde keer word je gestraft, ook al heb je er niks mee te maken, dan hoef je niet boos te zijn: die straf is bestemd voor die tien keer dat je goed bent weggekomen. Zo zit de wereld in elkaar.»
HUMO Praten jullie veel met Jimmy?
Françoise «Normaal wel, ja, maar nu valt het ons te zwaar: we hebben zelf te veel verdriet om Jimmy te troosten. Gelukkig kan hij bij zijn vriendin terecht. En bij zijn vrienden.»
Guy «Wij hebben onze vrienden nu ook nodig.»
Françoise «Met ons tweeën lukt het niet.»
Guy «Thuis zijn wij twee oude mensen, overmand door verdriet.»
Françoise «We kunnen niet meer met elkaar praten.»
Levenslang appelsienen persen
HUMO Kennen jullie mensen die hetzelfde hebben meegemaakt?
Guy «Ze nemen nu contact met ons op. Maar de meesten zijn nogal pessimistisch over de toekomst.»
Françoise «De ouders uit de zaak-Dutroux, onder anderen.»
Guy «Rechtvaardigheid zal niet geschieden, zeggen ze.»
HUMO Paul Marchal?
Françoise «Niet alleen de Marchals beweren dat, ook de Lejeunes en de Russo's zijn ontgoocheld.»
Guy «Niet ontgoocheld: ontevreden. Toen ik zei dat de Stille Mars toch iets teweeg had gebracht, keken ze me allemaal wat meewarig aan.»
Françoise «Het volk heeft gereageerd - dat is nog maar het begin, hè.»
Guy «Mensen die na een gewelddadig incident een kind hebben verloren, vertellen ons dat de moordenaar na vijf jaar alweer vrij rondliep. Het spijt me: ik ben een pacifist, maar dat zou ik niet aanvaarden.»
HUMO Wat is voor u een rechtvaardige straf?
Guy «Een strenge straf. Minimaal twintig jaar, me dunkt.»
Françoise (zucht) «Vijfentwintig. Effectief hè, niet dat ze, op grond van de wet-Lejeune, na acht jaar alweer vrijkomen. Dat is larie. Onze zoon hebben ze, als je de algemene levensverwachting in aanmerking neemt, vijftig jaar afgenomen.»
HUMO In de krant stond dat u de daders bij voorkeur in Polen opgesloten ziet. Omdat het regime daar strenger is?
Françoise «Voor de moordenaar, in elk geval. Voor zijn medeplichtige weet ik het nog niet.»
Guy «De gevangenis maakt geen beter mens van je. Dat hij wat mij betreft voor de rest van zijn dagen maatschappelijk werk levert: appelsienen persen in een rusthuis, de straat vegen - desnoods met een agent ernaast.
»Maar: hebben die jongens vroeger al niet in een instelling gezeten?»
HUMO Dat is niet helemaal duidelijk, al hebben ze beiden wel een strafblad.
Guy «Dat is hét probleem: jonge delinquenten moeten heropgevoed worden, met de hulp van hun ouders. Zijn zij niet verantwoordelijk voor hun kroost? Het is niet normaal dat jongens met een strafblad de straten onveilig maken; het betekent dat ons gerechtelijk systeem faalt.»
Françoise «Voor sommigen toch.»
Guy «Je komt altijd op hetzelfde uit: opvoeding. Kinderen zonder opvoeding groeien op voor galg en rad - ça s'en fout de la police, ça s'en fout des sanctions, ça s'en fout de tout. Zulke kinderen zijn niet bang als hun ouders hen, na een misdrijf, in het politiekantoor komen ophalen.»
Allemaal Joe
HUMO Twee weken geleden hebben jullie in Brussel een mis van de Poolse gemeenschap bijgewoond. Waarom?
Françoise «Uit respect voor dat land. Het Poolse volk heeft Joe niet vermoord, het waren individuen. Hun nationaliteit doet er niet toe.»
Guy «Ik heb heel wat Poolse klanten. Toen het nieuws bekend raakte, kwamen ze onmiddellijk naar de winkel om hun deelneming te betuigen. En om te vertellen dat ze zich diep schaamden voor hun landgenoten. Ik zei: 'U hoeft zich nergens voor te verontschuldigen: u hebt geen misdaad begaan.'»
HUMO Toen bekendraakte dat de criminelen Polen waren en niet - zoals eerst was gezegd - Marokkanen, gingen er stemmen op om ons met zijn allen bij de Marokkaanse gemeenschap te verontschuldigen. Moesten we dat doen?
Guy «Niemand heeft beweerd dat de daders Marokkanen waren. Het parket heeft alleen het bericht verspreid dat het 'Noord-Afrikaanse types'waren. Dat kon gelijk wie zijn, toch? Op de Stille Mars heb ik tal van allochtonen gevraagd om mee op te stappen: 'U moet óók laten horen dat u er genoeg van hebt.' En de meesten gingen daarop in. Maghrebijnen worden óók op straat lastiggevallen: het is ieders probleem.»
Françoise «Het kwaad is overal. We hebben te veel belang aan het materiële gehecht. Vroeger moest je een sigaret in je mond hebben wilde je erbij horen. Nu moet je rijk zijn en knap. Als je geen mooie wagen hebt, ben je een loser.
»De reclame verziekt veel. Is het nog normaal dat kinderen, onder invloed van de spotjes op tv, de kleur van de wagen van hun vader kiezen? Nee! Hou er asjeblief mee op onze kinderen dergelijke waarden in te prenten! Je slaagt niet in het leven omdat je rijk bent - het maakt het enigszins makkelijker, dat is alles. Wij geloven in andere waarden.»
Guy «Tegenwoordig krijgen jongelui die gaan samenwonen alles op een schoteltje aangereikt: hun ouders kopen een wagen, een keuken, meubeltjes. Toen wij trouwden, hadden we niks. We huurden een appartement met twee luchtmatrassen en een gasbrander. Daar zijn we mee begonnen, stap voor stap, beetje bij beetje - zo groei je in het leven. Maar wat staat die jongvolwassenen, die alles al hebben, nog voor ogen? Nog groter, nog meer? Daar doe je het toch niet voor? Als je in het leven geen project hebt, wordt het zwaar.
»Wij hebben geen project meer.»
HUMO Op dit moment.
Françoise « Hopelijk verandert dat nog: we hebben nog een zoon.»
Guy «Maar nu maken we geen plannen meer. We hadden dit jaar al een vakantie geboekt voor ons vieren. Kunnen we daar nog heen zonder Joe? Ik zie me niet opnieuw in Arcachon, op tachtig kilometer van Bordeaux, kamperen en op het strand lopen waar we zo dikwijls samen zijn geweest.
»Ik heb ook geen zin meer in muziek. Tegen de jongens in mijn bandje heb ik gezegd dat ze het voortaan zonder mij zullen moeten doen: 'Ik doe niet meer mee.'»
Françoise «Zolang het proces niet is afgerond, kunnen wij niet rouwen. Er spelen nog te veel vragen door ons hoofd.»
Guy «Hoeveel pijn het ons ook doet, we zullen erop moeten toezien dat het allemaal volgens de regels verloopt. Want er is nog geen proces, hè. Er moet er nog eentje uit Polen komen, de jeugdrechter moet hem nog naar het hof van assisen doorverwijzen en assisen moet hem nog veroordelen - góéd veroordelen.»
HUMO Gaat u druk uitoefenen?
Guy «Tot nog toe heeft het gerecht mijn vertrouwen niet beschaamd, integendeel. Ik hoop dat ze zo voortdoen. Ik betwijfel wel of ik het op dezelfde manier ga aanpakken als meneer Marchal en meneer Lejeune. Als ik ooit een vzw opricht, zal het een grote zijn - anders heeft het geen zin.»
HUMO Hebben jullie indertijd meegelopen in de Witte Mars?
Françoise «Jazeker, maar toen waren ouders bezorgd om hun kinderen. Nu is iedereen bang, ouders én kinderen.»
HUMO Waarom hebben jullie na de Stille Mars geweigerd met Guy Verhofstadt te praten?
Guy «Ik was daar niet klaar voor: wat moest ik vertellen? Maar misschien moeten we meneer Verhofstadt binnenkort maar eens ontmoeten: via-via vernemen we dat de premier daar nog altijd voor openstaat.»
Françoise «Die mars ging, echt waar, ons bevattingsvermogen te boven.»
HUMO Hoe vreemd was het om plotseling het middelpunt van een mediaspektakel te zijn?
Françoise «Er is zóveel gebeurd. Je verliest je kind, je bereidt de begrafenis voor, je loopt mee in een mars, met tachtigduizend anderen. In vijftien dagen hebben we evenveel meegemaakt als andere mensen in vijftig jaar.
»Maar ons kind zijn we kwijt. Dat komt niet meer terug.»
Guy «Het raakte de mensen zo diep omdat het iedereen had kunnen overkomen: als de daders vijf minuten later ter plaatse waren gekomen, hadden ze iemand anders aangerand. Dat is duidelijk als je de videobeelden bekijkt: ils venaient pour faire un coup, ze speurden naar een slachtoffer. Het was ook niet de eerste keer dat ze samenwerkten.»
Françoise «Het spijt me, maar die kerels zijn niet meer op het rechte pad te brengen. Ik zeg: dat zijn vergissingen van de natuur.»
Guy «Een moordenaar en een handlanger die zich na de steekpartij vooroverbuigt om de mp3-speler die uit Joes handen is geglipt op te rapen. Met andere woorden: een handlanger die die messteken accepteerde.»
Françoise «Ze waren misschien verdwaasd, hoor ik zeggen, suf van de drugs. Heb je gezien hoe hard ze na de aanranding wegliepen? Zo kwiek ben je niet als je aan de drugs zit. Nee, wat mij betreft is er geen enkel excuus. En vergiffenis ook niet. Als ik hen zou vergeven, zou ik cinema spelen: ik vergeef ze nooit.»
Guy (rustig) «Ik voel geen haat: als ze voor me zouden staan, zou ik hen niet wurgen.
»Het woord is nu aan het gerecht: dat moet een voorbeeldig vonnis vellen. Gebeurt dat niet, tja, misschien voel ik dan wél haat opwellen - tegenover de criminelen of tegenover justitie.»
Prettige vakantie
HUMO Slagen jullie erin opnieuw te werken?
Guy «Sinds een week of twee ben ik weer aan de slag, elke dag, zaterdag en zondag, om de achterstand in te halen. Als ik in mijn atelier bezig ben, lukt het wel. Daar kan ik mijn gedachten verzetten.»
Françoise «Ik ben opvoedster, maar ik doe niks meer: ik durf niet meer buiten te komen. Ik moet ook voortdurend iemand om me heen hebben of ik raak in paniek. Elke dag, rond een uur of drie, breekt me het angstzweet uit.
»Vroeger nam ik elke dag de metro naar mijn werk, dat gaat niet meer. En hoe zal ik ooit weer het Centraal Station binnenstappen? Ik moet eerst in therapie, ik ben voortdurend bang voor de stomste dingen. Dat iemand in zijn auto naast me komt rijden en me de weg vraagt, bijvoorbeeld. Dat iemand uit de lift springt. Ik durf niet meer op straat, en thuis ben ik bang om voorbij de kamer van mijn zoon te lopen. Als ik zijn deur passeer, begin ik te zweten (huilt).
»We beleven ons verdriet allebei op onze eigen manier. Guy gaat elke avond even in de kamer van Joe zitten. Ik kan dat niet.»
HUMO Hield Joe eigenlijk een dagboek bij?
Françoise «Joe was van een ander tijdperk: hij was dol op zijn computer. Elke dag om kwart over zeven zat hij al met een vriend uit Waver te chatten, of hoe heet zoiets? Hij was zo ontzettend gulzig naar het leven, elke seconde telde: het was allemaal even intens. Daarom hadden de mensen hem ook zo graag, denk ik.»
Guy «Joe was klasverantwoordelijke. Voor de officiële klasfoto hadden ze zich allemaal, op zijn advies, verkleed zoals de Blues Brothers. Niet vanzelfsprekend op zijn school, de Sacré Coeur, waar ze bepaald streng zijn: daar met een zonnebril op je neus en een hoed op je hoofd rondlopen, nee, dat was ongewoon. Maar Joe lachte eens naar de directeur. En de directeur zei: 'Goeiemorgen, Joe.' En Joe zei: 'Goeiemorgen, directeur, mooi weer vandaag.' Hij kwam daarmee weg. En 's avonds, het was de laatste dag voor de paasvakantie, verliet hij de school: 'Prettige vakantie, meneer de directeur.'»
HUMO Wat zou Joe zeggen als jullie hem konden vertellen dat hij een nationaal figuur, een symbool is geworden?
Françoise «Hij zou het niet geloven.»
Guy (lacht) «Ik hoor het hem zo zeggen: c'est quoi ça, tout ce mic-mac?»
