Humo sprak met Lotto-CEO Jannie Haek: 'De Nationale Loterij is een suikertante die voor stabiliteit zorgt.'

Op 18 oktober zal het tachtig jaar geleden zijn dat de Nationale Loterij haar eerste trekking organiseerde. Toen opereerde ze onder de naam Koloniale Loterij, maar de volksmond sprak liever over de ‘koloniale kloterij’ of ‘kolossale kloterij’. Die profane alliteraties zijn Jannie Haek – CEO van de Loterij, voordien niet onomstreden bij de NMBS en nog eerder kabinetschef van Johan Vande Lanotte – naar eigen zeggen nog nooit ter ore gekomen.

Jannie Haek «De kolossale kloterij? Hm, dat wist ik niet. Maar u moet niet alles geloven wat men u vertelt. De connotaties zijn altijd overwegend positief geweest: de Loterij draait in de eerste plaats om solidariteit. Met de Congolezen, in het begin, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog ging de opbrengst van de Loterij van de Winterhulp naar landgenoten in moeilijkheden.»

HUMO Overstemde die nobele generositeit de frustratie over de karige return on investment?

Haek «Mensen willen winnen, dat is eigen aan spelen: als ik kleurenwies speel, speel ik ook om te winnen. Dat is het leven. Maar onze spelers zijn ook graag solidair, ja. Bij kleurenwies moet de winnaar ook de pinten betalen.»

HUMO Jullie keren per gespeelde euro 52 centiemen uit aan de winnaars.

Haek (knikt) «Per 100 euro vloeit 52,5 euro terug. En 20 euro gaat naar de productie en de verdeling van onze producten. We drukken loten en organiseren trekkingen. Niet onbelangrijk: het is ook de broodwinning van vijfduizend Belgische gezinnen, zó veel verkooppunten zijn er over het hele land. De rest gaat terug naar de collectiviteit. In de vorm van subsidies aan organisaties en projecten.»

HUMO Ik heb hier een achttiende-eeuwse versregel die u wellicht vaker voor de voeten geworpen krijgt: ‘A lottery is a taxation, upon all the fools in creation.’

Haek (onverstoorbaar) «Per jaar registreren wij 210 miljoen spelmomenten, in 50 miljoen daarvan is er een winnaar.»

HUMO De populaire vertaling van die versregel luidt: ‘Een loterij is een taks op domheid.’ Speelt u zelf?

Haek «Absoluut. Ook toen ik hier nog níét zat. En ik ben geen zeldzaamheid, hoor: elk jaar kopen meer dan 6 miljoen Belgen één van onze producten. De doktoor. De pastoor. De student. Iedereen speelt. Sommige mensen hebben dat niet graag: een elitaristische reflex. Het lot geeft iedereen dezelfde kans, en dat wordt niet geapprecieerd door diegenen die denken dat ze beter, slimmer of sterker zijn dan de rest. Ze vinden een lottotrekking vervelend omdat het té correct is, waardoor hun kansen slinken. Toen David Van Reybrouck voorstelde om een deel van het parlement via lottotrekking samen te stellen, kwam het grootste verzet van mensen die vinden dat ze meer aanspraak mogen maken op een mandaat – omdat ze zichzelf slimmer achten.»

HUMO Er zijn andere argumenten denkbaar. Geert Noels is geen al te grote aanhanger van uw business omdat hij een fundamentele ontkenning van de wiskunde inhoudt.

Haek «Er zijn mensen die een racefiets kopen van 2.000 à 3.000 euro. Niet om boodschappen mee te doen, maar om op zondagvoormiddag in groep een lus te rijden. Iemand die een dure koersfiets koopt, beschouwt dat niet als een rationele investering: hij wil plezier maken. Leven. Andere mensen kopen een abonnement bij Club Brugge, om te gaan kijken hoe 22 mensen tegen een bal trappen. Dat is niet bij wet verboden, voor zover ik weet. Dat heet samenleven: samen dingen doen. Er is niks doms of verkeerds aan wat de Loterij doet. Integendeel: mensen zijn ermee bezig, het creëert samenhorigheid en warmte.»

HUMO De logica van Noels is nochtans kraakhelder: mensen beseffen niet genoeg hoe laag hun winstkansen zijn. Ze zien het als een investering: ‘Als ik maar lang genoeg blijf inzetten, win ik dat geld ooit terug.’ Wiskundig gezien houdt dat geen steek.

Haek «Het zijn toch vooral onze concurrenten die zulke zwaktes proberen te exploiteren.»

HUMO Unibet. Napoleon Games. Ladbroke’s. And the likes.

Haek «Ik viseer niemand in het bijzonder, maar wij onderscheiden ons van concurrenten die spelen ontwikkelen om veelspelers aan de haak te slaan. Ze zetten een bak in een donkere hoek van een café, het liefst vlak bij de toiletten, en spelen in op de zwakte van het individu. Wij mikken op de massa en werken veel transparanter: mensen weten hoe groot hun – eerlijke – kans is om de jackpot te winnen.»

HUMO Hebt u zicht op het sociaal-economische profiel van uw spelers?

Haek «Het zijn voornamelijk mannen van – pakweg – 40 jaar oud.»

HUMO Maar wat is hun sociaal-economische achtergrond?

Haek «Daar hebben wij geen studies over.»

HUMO Verbruikersorganisatie OIVO doet om de zoveel jaar een rondvraag: daaruit blijkt dat vooral mensen uit bescheiden en lage sociale groepen aan loterijspelen deelnemen.

Haek «Ik weet niet of dat klopt. Wij hebben een heel intensieve winnaarsbegeleiding: daar wordt dat beeld toch niet bevestigd. Zoals ik al zei: onze spelers zijn een doorsnede van de bevolking. Het is een aloude, elitaristische reflex om hen met een zeker misprijzen te bekijken. Neem Yvetje. (Abrupt) Kijkt u weleens naar ‘Thuis’?»

HUMO Ik ken de belangrijkste personages.

Haek «Yvette is de bomma die bij de familie Bomans inwoont. Ze speelt geregeld op de Lotto: omdat ze dat leuk vindt, ze zet geen zotte bedragen in. Een maand geleden heeft ze gewonnen. Geen jackpot, maar een aardig bedrag dat ze gebruikt heeft om de kinderen en kleinkinderen op familiebezoek naar de VS te sturen. Dat is merkwaardig genoeg het profiel van onze speler. Yvetje heeft gewonnen, en is ook solidair geweest met het jeugdvoetbal, onze Olympische atleten en de deelnemers aan de Special Olympics. Is Yvette dom als ze solidair is met die mensen? Ik twijfel eerder aan de verstandelijke vermogens van de mensen die dat dom noemen. De Nationale Loterij is een suikertante die voor stabiliteit zorgt.»

Het jacht van de CEO

HUMO Loterijspelen waren vanaf 1830 verboden in België, tot de Grote Depressie van over de oceaan binnenrolde en het ministerie van Koloniën om geld verlegen zat. Om die reden werd in 1934 de Koloniale Loterij opgericht.

Haek «Loterijen zijn nog altijd verboden, tenzij ze toegestaan worden – en de Nationale Loterij krijgt inderdaad zo’n licentie van de overheid.»

HUMO Toch interessant dat de grote principes voor realpolitik bezwijken wanneer er geld nodig is.

Haek «Was er geld nodig, of solidariteit?»

HUMO Enfin, het...

Haek «Ja, maar wat: enfin? De inkomsten werden niet gebruikt om oorlogsinspanningen te financieren, hè? De winnaars zijn solidair met onze goede doelen. Ontwikkelingssamenwerking. Socioculturele organisaties. Wij ontwikkelen geen spelen met winstmaximalisatie als doel. Laat staan dat we bekommerd zijn om het jacht van de CEO en de aandeelhouders op het eiland Man.»

HUMO Het blijft een moeilijke positie voor een overheid: een business runnen die tot probleemgedrag kan leiden, maar die tegelijk een niet oninteressante cashflow genereert.

Haek «Wij richten ons op de massa, de doorsnee-Belg die kleine bedragen inzet: 210 miljoen spelen per jaar, met een gemiddelde inzet van 4 à 5 euro per keer.»

HUMO In 2012 richtte de Nationale Loterij een brief aan haar trouwe klanten, waarin reclame werd gemaakt voor een abonnementsformule: ‘U hoeft niet langer aan spelen te denken, alleen aan winnen.’

Haek «Die campagne is ingetrokken: dat toont dat we onze maatschappelijke functie ernstig nemen en dat de controle werkt. Als hier wordt vergaderd over een nieuw spelconcept, zul je nooit iemand horen zeggen: ‘Dit zet mensen aan tot spelen.’

»Of de overheid een monopolie moet hebben op loterijspelen, is niet de juiste vraag. Draai het om: ‘Moet je ze aan de markt overlaten?’ Ik vind van niet: onze concurrenten betalen weinig tot geen belastingen, creëren weinig werkgelegenheid en nog minder return voor de collectiviteit.»

HUMO U hebt sinds enige jaren een online aanbod, en sinds enkele maanden ook een mobiele site. Dat zijn commercieel logische stappen, maar hoe rijmt u ze met uw maatschappelijke opdracht?

Haek «Doe me een plezier en surf straks naar onze site: registreer je, doe dat nadien ook bij onze concurrenten en vergelijk. Bij ons heb je een elektronische identiteitskaart nodig, en wij hebben géén trekkingen om het kwartier. Dat doen we niet. Uit principe.

»Mijn dochter is 12: ze had onlangs genoeg geld bijeengespaard voor een iPad. Het kind was dolgelukkig. Ze belde me op een gegeven moment op omdat ze een spelletje wilde kopen. Aankoopprijs: 2 euro. Ik heb mijn kredietkaartnummer ingevuld, maar toen ik het volgende weekend mijn privémail openklikte, vielen mijn ogen uit hun kassen: ze had intussen voor 300 euro aankopen gedaan ín die app. Voor dergelijke verrassingen zul je bij de Nationale Loterij nooit komen te staan. Dat is niet onze bedrijfsstrategie.»

HUMO Waarom verbiedt de overheid jullie concurrenten niet, als die zo onscrupuleus werken?

Haek «Omdat de overheid ervoor gekozen heeft om ze toe te laten. Het is ook moeilijk om ze te verbieden: ze zijn gevestigd in Gibraltar of Malta en bieden hun producten online aan. Bovendien wérkt het ook niet: dat heeft men in veel landen geconstateerd. Je kunt iedereen verbieden om alcohol te drinken, maar wat voor zin heeft dat? Ik kan nog een lange lijst maatregelen bedenken die mensen die in termen van rendement en profijt denken, als muziek in de oren zullen klinken, maar op den duur houden we op met leven.»

HUMO Door zelf de lat hoog te leggen, jaagt u probleemgebruikers richting minder gewetensvolle aanbieders.

Haek «Dat is een moeilijk evenwicht, en daarom moeten onze producten ook aantrekkelijk zijn. Wij moeten alles doen om de juiste mensen te bereiken, zonder aan gezelligheid en transparantie in te boeten.»

HUMO U hebt in een eerder interview al ’ns te kennen gegeven dat u geen fan was van de Astrid Bryan-kraslotjes.

Haek «Om een andere reden: ik vind niet dat wij veel geld moeten stoppen in de nv Astrid Bryan. Want – laten we eerlijk zijn – dat is het: een bedrijf. Betalen voor de grote leegte: daar heb ik een probleem mee.»

HUMO En met de commerciële strategie erachter: jonge klanten ronselen?

Haek (raakt lichtjes geïrriteerd) «Ook daar... Ik weet dat het moeilijk is om te begrijpen, maar wij hebben concurrenten die spelen van bedenkelijk allooi maken. Als wij erin slagen om klanten aan ons te binden, hebben wij ons werk goed gedaan. Want wij werken transparant en een deel van de inzet vloeit terug naar de gemeenschap. Alleen: om dat te doen, moeten we onze producten zo aantrekkelijk mogelijk maken. Het moet plezant zijn.»

HUMO Ik las in een parlementaire vraag dat 40 à 50.000 van uw klanten probleemgebruikers zijn. Dat lijkt me veel: klopt dat cijfer?

Haek «Het is erg moeilijk te becijferen.»

HUMO Wat doet u om die mensen te helpen?

Haek «Heel hard werken. En hoe meer we digitaal gaan, hoe meer we kunnen doen. We kénnen onze digitale spelers en zíén wat ze doen. Ken jij veel bedrijven die spontaan de telefoon nemen, klanten opbellen en zeggen: ‘U hebt een groot bedrag ingezet, bent u wel zeker dat u dat wil doen?’ Ik zie het onze concurrenten niet doen. We zijn ons bewust van de risico’s en exploiteren ze zeker niet ter meerdere eer en glorie van onze omzetcijfers.»

Politieke vrienden

HUMO Over uw omzetcijfers gesproken: ze zijn vorig jaar met 4 procent gedaald. Hoe komt dat?

Haek «De concurrentie. Sinds een jaar of twee adverteert die heel agressief. Op een kwartier commerciële televisie zie je minstens drie spots passeren. Dat is een andere cultuur dan de onze.»

HUMO Maar u moet uw nettoverlies van vorig jaar goedmaken: hoe gaat u dat doen?

Haek «Ho, maar dat zou redelijk simpel kunnen zijn in ons geval: één gesprek met de baas van de voetbalbond en de CEO van De Munt volstaat om het verlies uit de boeken te vegen. Maar werkt dat zo? We geven, subsidiëren, supporteren, sponsoren en geven zo kansen aan ideeën en mensen.»

HUMO Wie beslist over de besteding van de subsidies?

Haek «Wij zijn daar behoorlijk transparant over. Wie steun wil aanvragen, kan op onze website doorklikken. Wij hebben een kleine dienst in huis die elke aanvraag evalueert: wat zeggen de statuten? Probeert men niet sluiks een winstgevend doel te bedienen? Dan gaat het dossier naar een comité van wijzen, zeg maar, voorgezeten door een vertegenwoordiger van de voogdijminister – in dit geval de minister van Financiën. Die trancheren de projecten en kennen een bedrag toe. Dat gaat van een paar honderd euro voor kleine buurtinitiatieven tot prestigieuze projecten. De lijst is bekend.»

HUMO Er doen al langer dan vandaag verhalen de ronde over politiek gekonkel en manoeuvres om de geldstromen in de juiste richting te laten vloeien – meer bepaald naar de achtertuin van prominenten met de juiste partijkaart.

Haek «Ik ben hier bijna een jaar: ik heb nog geen enkel telefoontje gekregen.

»Die urban legend circuleert hardnekkig in bepaalde kringen, maar hier in huis (schudt het hoofd)... De toewijzing van subsidies gebeurt professioneel en transparant. Voor alle duidelijkheid: mij kan het niet schelen waar het geld naartoe gaat, als het maar goed besteed is en bruggen bouwt tussen mensen en ideeën.»

HUMO U kunt niet ontkennen dat u politieke vrienden hebt, waardoor verdachtmakingen nooit ver weg zijn.

Haek «Dat er verdachtmakingen zijn, ontken ik niet.»

HUMO En een geheim subsidiecomité waar volgens de geruchtenmolen over een apart potje subsidies beslist wordt?

Haek «Ik zeg u toch dat er een subsidiecomité is? Dat is helemaal niet geheim. What’s next? Straks komt u me nog vertellen dat er een clandestien parlement bestaat waar stiekem wetten worden gestemd?»

HUMO De Loterij subsidieert niet alleen, ze sponsort ook. Zoals de wielerploeg Lotto-Belisol, bekend van Jurgen Van den Broeck, bekend van zijn mislukte Tour de France.

Haek (wegwerpgebaar) «Beetje ernstig blijven, hè: hij is dertiende geworden – nét buiten de top tien. Eerste Belg. Zo slecht is dat niet.»

HUMO Het podium was het uitdrukkelijke doel.

Haek «Het is niet omdat je ambitieus bent en dat durft uit te spreken, dat je daar nadien extra hard op afgerekend moet worden. De lat lag hoog, maar daar is niks mis mee. De ploeg heeft als geheel een heel goede Tour gereden, met een groot hart: dat matcht met onze opdracht. Tony Gallopin rijdt niet met één oog op de hartslagmeter; hij denkt ‘Ik zal ’ns iets proberen’ en valt aan. (Mijmert) Het is een ongelofelijk mooie foto: Tony met het aanstormende peloton kort achter hem, als een monsterlijke vloedgolf. Voor hetzelfde geld had hij niet gewonnen, maar dan was dat niet erg geweest: er is niks mis met een gokje wagen.»

Alcoholische bullebak

HUMO In november bent u hier een jaar aan de slag: hebt u het nog naar uw zin?

Haek «Ik ben een gelukkig mens. Ziet u dat dan niet?»

HUMO In een interview met De Standaard gaf u na uw aanstelling toe dat u liever bij de NMBS was gebleven.

Haek «Ik heb er nooit een geheim van gemaakt dat ik de NMBS met spijt in het hart heb verlaten. Ik neem nog altijd de trein tot in Brussel-Centraal, elke dag wandel ik via het park tot hier. Verkwikkend. Vroeger werd ik aangeklampt door malcontente reizigers, nu vragen mensen me naar ‘de juiste nummers’.»

HUMO Ik heb enkele mensen uit de bedrijfswereld gebeld: ze drukten me op het hart dat de Nationale Loterij een gemakkelijk te leiden bedrijf is.

Haek (negeert de vraag) «Wat die pendelaars nooit doen is vragen ‘of ik niks kan regelen’.»

HUMO U werkte jarenlang als kabinetschef bij topministers, nadien maakte u de dienst uit bij een overheidsbedrijf met duizenden werknemers. Hier zijn uw inkomsten betrekkelijk stabiel, u hebt stakingen noch vertragingen aan uw been. Is deze job wel uitdagend genoeg?

Haek «Bij de NMBS waren we met drie: hier moet ik het helemaal alleen doen (grijnst). Maar is het uitdagend genoeg? Absoluut (leunt achterover).»

HUMO U hebt niet het gevoel dat u onder uw niveau speelt?

Haek «Nee. Ik denk dat de impact van dit bedrijf onderschat wordt. Je kunt er veel mee doen. Ons imago is goed, we zitten goed gepositioneerd in de markt. We hebben een nobel, eerlijk en correct product dat door bijna alle Belgen wordt gebruikt. We voeden de solidariteit, mijn medewerkers zijn gemotiveerd.»

HUMO Marc Descheemaecker – voormalig CEO van de NMBS en gaandeweg uitgegroeid tot uw nemesis – heeft intussen een rellerig boekje geschreven waarin hij op weinig oogstrelende wijze zijn gram probeert te halen: u wordt in dat boekje te kijk gezet als een intelligente, doch weinig geraffineerde bullebak met een drankprobleem.

Haek «Ik heb daar nooit op gereageerd en ik ga dat ook nu niet doen. (Met dichtgeknepen ogen) Ik weet nu wel dat ik op mijn tellen moet passen als ik Marc tegenkom: elke zin die ik uitspreek, kan tegen mij gebruikt worden.»

HUMO U doelt op die keer dat u hem vroeg: ‘Wat doet een CEO hier eigenlijk de godganse dag?’

Haek «Ik herinner mij dat gesprek nog goed, op het einde van mijn eerste drukke week bij de NMBS. Men had een week met me geleurd, van hier naar ginder, en plots stond Marc in mijn deurgat. Ik heb hem – ‘Wees welgekomen, Marc’ – een glas wijn uitgeschonken en heb hem inderdaad gevraagd: ‘Wat doet een CEO hier?’ Ik vond dat een goeie...»

HUMO ...grap?

Haek «Geste. Ik wilde luisteren naar zijn goede advies.»

Gezagsgetrouw

HUMO Binnenkort zult u aan een nieuwe federale regering verantwoording moeten afleggen. De SP.A zal daar geen deel van uitmaken: dat zijn we, op een kort intermezzo in 2008 en 2009 na, niet meer gewoon. U nog veel minder.

Haek (wuift) «Ik heb al veel regeringen meegemaakt, in allerhande constellaties. Ik heb heel lang gewerkt met Inge Vervotte en Steven Vanackere als voogdijminister. Dat ging perfect.»

HUMO De belangrijkste bestaansreden van de volgende regering lijkt te worden: regeren zonder de socialisten. Dat maakt het toch iets lastiger?

Haek «Er zijn nog al regeringen gevormd vanuit die ambitie, dat is de politieke realiteit. Maar zodra ministers benoemd zijn en aan het werk gaan, willen ze een zo goed mogelijk beleid voeren.»

HUMO Nu ontkent u de politieke realiteit een beetje. De FOD Financiën was een puinhoop nadat er – publiek geheim – jarenlang een politieke oorlog tussen diensthoofden was uitgevochten.

Haek «Dat was geen strijd tussen maatschappijvisies, dat was een machtsstrijd tussen personen, die jammer genoeg veel te lang geduurd heeft.

»Een ministerpost is een gezagsfunctie. Ik heb daar ontzag voor, want ik ben een gezagsgetrouwe mens. We zullen zien wie de nieuwe voogdijminister wordt. Want dat speelt natuurlijk een grote rol: je moet in dialoog gaan over de opdracht en de grote strategische keuzes. In alle eerlijkheid: ik zal heel blij zijn als hij of zij zich voor deze boîte interesseert.»

HUMO U kijkt ernaar uit om de handen in mekaar te slaan met – pakweg – Jan Jambon?

Haek «Absoluut. Ik heb daar geen probleem mee. Politici zijn verkozen en die mensen lijken mij intelligent. Van mij moet je geen boek verwachten waarin ik afreken met deze of gene minister.»

HUMO Onlangs lekte uit dat de onderhandelaars overwegen om de topambtenaren politiek te benoemen, in plaats van via examens op zoek te gaan naar de meest geschikte kandidaten. Dat zou de regering in staat stellen om het helemaal zonder die vervelende socialisten te doen.

Haek «Ho, maar ik ben over het algemeen geen vervelende mens, hoor.»

HUMO Uw SP.A-achtergrond is vervelend.

Haek «Dat denk ik niet. De buitenwereld probeert dat ook altijd in de verf te zetten, maar een minister zoekt in de eerste plaats naar een vruchtbare wisselwerking met mensen die iets kunnen realiseren. Ik neem aan dat de aanstaande voogdijminister vooral wil dat de Nationale Loterij goed boert en met visie gemanaged wordt. Het draait uiteindelijk alleen maar om goede ideeën en als ze die bij mij kunnen komen plukken, zullen ze daarmee kunnen leven.»

HUMO Intussen smeult binnen uw partij een paleisrevolutie: doet dat zeer?

Haek «Het zou raar zijn om het tegendeel te beweren. Ik vind dat bij eender welke partij erg, want ik functioneer niet goed als er rond mij conflicten heersen.»

HUMO Tiens, dan heeft u uw reputatie wel erg hard tegen. Veel mensen kennen u als iemand die graag in de contramine gaat, al dan niet luid bulderend.

Haek «Ik zeg graag mijn mening, ja. Maar altijd op een eerlijke manier.»