Humo sprak met Patrick Dewael, voorzitter van de terreurcommissie: 'Wij vreesden een dérde en zelfs een víérde aanslag'

Patrick Dewael, de grijze vos van de liberalen, is als enige van het oude triumviraat Verhofstadt-De Gucht-Dewael nog actief in het Belgische parlement.

'Het is tijd om onze grondwet nog eens duidelijk uit te leggen, aan nieuwkomers én aan jongere generaties'

Deze week wordt een eerste voorlopig verslag over de hulpdiensten gepubliceerd. In het najaar komen politie- en veiligheidsdiensten aan de beurt in de onderzoekscommissie.

Patrick Dewael «We zijn begonnen met het onderzoek naar de hulpdiensten uit respect voor de slachtoffers van Zaventem en Maalbeek. We wilden weten of al het mogelijke is gedaan om de gewonden te helpen, de doden te identificeren en de nabestaanden op te vangen. Hoe verliep de coördinatie vanuit het crisiscentrum en tussen de hulpdiensten? Er is altijd ruimte voor verbetering, maar als je weet dat de hulpverleners met een pure oorlogssituatie werden geconfronteerd, hebben ze zeer goed opgetreden. De verhalen van de hulpverleners waren bijzonder aangrijpend. Je ziet iemand die nog leeft, maar die hoogstwaarschijnlijk het transport naar het ziekenhuis niet eens zal overleven. Verzorg je hem of kies je voor de zwaargewonde vrouw naast hem die meer kans lijkt te maken, maar wiens been twintig meter verder ligt? Dat soort gruwelijke beslissingen moesten ze voortdurend nemen.»

HUMO Het speciale communicatienetwerk Astrid voor de hulpdiensten bleek snel overbelast.

Dewael «Ja, omdat het intensief werd gebruikt, maar ook omdat het, zo hebben we geleerd, verkéérd werd gebruikt. Je moet de knop op het toestel blijven indrukken, alleen zo blijf je in de wachtrij. Als je opnieuw probeert, beland je weer achteraan in de rij, met verzadiging tot gevolg. Nogal wat hulpverleners bleken dat niet te weten. Toen ze vervolgens met hun gsm wilden bellen, botsten ze op de Belgische staatshervorming.»

HUMO Pardon?

Dewael «In Brussel zijn de stralingsnormen voor gsm-masten strenger dan in Vlaanderen en Wallonië, waardoor er minder capaciteit is en ze dus sneller overbelast raken. Hulpverleners hebben dat omzeild door vaste lijnen of WhatsApp (een berichtendienst via internet, red.) te gebruiken, want dat lukte wel.

»Een ander punt was dat we bij de gasramp in Ghislenghien, bijvoorbeeld, die ik als minister van Binnenlandse Zaken heb meegemaakt, konden terugvallen op noodplannen die goed werkten. In Zaventem en Maalbeek waren die er ook, maar ze waren niet voorzien op een terreuraanslag. Die dimensie wordt nu overal toegevoegd.»

HUMO Wat verandert dat aan de situatie? Een niet-terroristische explosie zou toch dezelfde gevolgen kunnen hebben?

Dewael «Er waren twéé locaties waar je je op moest concentreren. De hulpverleners in Zaventem hebben bijvoorbeeld het ziekenhuis Saint-Luc in Sint-Lambrechts-Woluwe willen ontzien, omdat ze dachten dat daar veel slachtoffers van Maalbeek zouden binnenkomen, en in Maalbeek dachten ze dat Saint-Luc overspoeld zou worden door slachtoffers van Zaventem. Uiteindelijk bleef de capaciteit van dat ziekenhuis onderbenut. Het zou een goed idee kunnen zijn om een soort Booking.com voor ziekenhuis- en operatiekamers op te zetten, zodat je van minuut tot minuut kunt zien welk ziekenhuis welke capaciteit ter beschikking heeft.

»Nog iets: men heeft urenlang moeten werken in de vrees dat er een dérde of zelfs víérde aanslag kon volgen. In Zaventem lag er zelfs een derde bom. Hoe had men dan moeten reageren? Dat stond in geen enkel noodplan. We moeten ook een hiërarchie respecteren: eerst wordt het gemeentelijke noodplan gevolgd, dan het provinciale, ten slotte het federale. Bij terreuraanslagen zouden er sneller een federaal commando en een coördinatiecentrum moeten komen.»

HUMO Wat is het voordeel daarvan?

Dewael «In Zaventem is er ondanks de duidelijke procedure geen operationele commandopost ter plaatse opgericht, in Maalbeek wel. Je had discussies tussen de Brusselse brandweer, die onder het Brusselse Gewest valt, en hulpdiensten die onder andere departementen vallen. Er is gelukkig niets dramatisch gebeurd, maar het zou toch beter zijn om alles sneller onder één operationele leiding te brengen. De onderzoekscommissie moet kijken waar er ruimte voor verbetering is, zonder afbreuk te doen aan het werk van de mensen die het uiterste hebben gegeven in omstandigheden die niemand van ons hopelijk ooit hoeft mee te maken.»

undefined

'De noodplannen waren simpelweg niet voorzien op een terreuraanslag'

HUMO Het grootste pijnpunt: een bevel om de metro stil te leggen deed er een halfuur over om ter plaatse te raken. In die tijd was de bom in Maalbeek al ontploft.

Dewael «De terrorist zat al op de metro vóór het bevel was vertrokken, dus die aanslag had je niet kunnen voorkomen. Maar de procedure kan wel sneller, want een volgende keer kan het een kwestie van minuten zijn. In vrijwel iedere stad heb je vandaag WhatsApp-groepen waarin de burgemeester, de politiecommissaris, de brandweercommandant en de hulpdiensten elkaar in realtime op de hoogte kunnen houden. Dergelijke efficiënte communicatie zouden we ook op een hoger niveau kunnen organiseren.»

HUMO We weten het nu allemaal beter omdat we weten wat er is gebeurd. Maar je kunt niet alles voorzien in een noodplan.

Dewael «Natuurlijk zul je nooit alle risico’s kunnen uitsluiten, maar je kunt wel zoveel mogelijk middelen efficiënt proberen in te zetten. In Nice heeft men voor het eerst een vrachtwagen gebruikt, men kan dus steeds opnieuw nieuwe technieken aanwenden. Hoe wapen je je daartegen als samenleving? Hoe doe je al het mogelijke om zoiets te voorkomen en blijf je tegelijk trouw aan je democratische rechtsstaat zonder de noodtoestand af te kondigen of Guantánamo’s op te richten?»

HUMO Frankrijk is nu drie keer aan de beurt geweest. Denkt u dat daar een specifieke reden voor is?

Dewael «Ze zijn natuurlijk het baken van de verlichting, van symbolische waarden waar IS-militanten een bloedhekel aan hebben. En na Parijs heeft president Hollande de oorlogstaal niet geschuwd: ze hebben deelgenomen aan de operaties in Syrië en Irak. Maar laten we nog even afwachten: het kan hypothetisch ook het werk van een gestoorde geest zijn. Je kunt ziek in je hoofd zijn om andere dan religieuze redenen.

»Een risicovrije samenleving zullen we nooit kunnen waarmaken, nee. Ik was als minister in Londen om het cameranetwerk te bekijken dat het hele metronetwerk in de gaten hield. Daar waren ze zeer trots op, maar de volgende dag, 7 juli 2005, ontploften er drie bommen in de Londense metro. Die aanslagen heeft men niet kunnen voorkomen, maar de daders konden dankzij de camerabeelden wel snel geïdentificeerd worden.»

Zand in de machine

HUMO Na de aanslagen in Parijs ging Brussel in een lockdown: de metro lag dagen plat, scholen bleven dicht. Maar na de aanslagen in Brussel bleef de metro wel rijden en bleven de scholen open. Waar is de logica?

Dewael «Dat is een boeiende vraag. Het OCAD (Orgaan voor de Coördinatie en de Analyse van de Dreiging, red.) bepaalt onafhankelijk het dreigings-niveau. De veiligheidsraad en de mensen in het crisiscentrum beslissen welke maatregelen nodig zijn. Probleem is dat het nu versnipperd gebeurt. De Brusselse scholen vallen onder de Franstalige Gemeenschap en minister Joëlle Milquet beschouwde ze als potentieel doelwit: zij wilde ze dicht. Een crèche valt onder Welzijn, een tram of een metro onder de gewestelijke mobiliteitsminister: als al die overheden autonoom de situatie willen inschatten, dreigt er chaos. Die beslissing moet centraal genomen worden.»

HUMO Door de terreur zouden we nog gaan herfederaliseren.

Dewael (glimlacht) «Wie weet, dat zou in sommige gevallen niet eens zo onverstandig zijn. Een onderzoekscommissie kan voor een catharsis zorgen: als alles op tafel komt, komen er niet alleen nieuwe inzichten, maar vind je ook de bereidheid om daar iets mee te doen. De verbindingsofficier in Turkije die de informatie te laat zou hebben doorgestuurd, is daar al publiekelijk voor berispt door zijn voogdijminister.»

HUMO Maar de verbindingsofficier bleek met vakantie, en door besparingen was er geen vervanger. Is hij niet te vroeg aan de galg geknoopt door minister Jambon?

Dewael «Dat zullen we moeten onderzoeken. In welke omstandigheden moet die ambtenaar werken? Heeft hij in het verleden versterking gevraagd? Wij werken net als een onderzoeksrechter à charge en à decharge. Hetzelfde geldt voor het incident in Mechelen, waarbij informatie van de politie over Salah Abdeslam te laat is doorgegeven. Wat is er precies gebeurd? Ligt dat aan een te logge procedure, aan een personeelstekort, aan persoonlijke onverenigbaarheden? We zullen geen nieuwe politiehervorming voorstellen, maar we willen wel opsporen waar er zand in de machine zit, en wat je eraan kunt doen.»

HUMO Een eerste kritisch verslag van het Comité P heeft al tot een woedende brief van commissaris- generaal De Bolle en het federaal parket geleid.

Dewael «Het ligt gevoelig, ja. Veel politiemensen hebben in de zoektocht naar terreurverdachten hun bed opgemaakt in hun kantoor en zijn dag en nacht supergemotiveerd in de weer. Als je dan, oververmoeid en prikkelbaar, een paar uur wordt ondervraagd door de inspecteurs van het Comité P om te kijken of er niets fout is gegaan, kan de stoom weleens uit je oren komen, nee? We hebben nu geprobeerd het onderzoek naar de veiligheidsdiensten te verzoenen met hun eigen operationele onderzoek, en de plooien lijken gladgestreken te zijn.»

HUMO Het incident in Mechelen bewijst toch dat het Comité P meer dan nodig is. Een moslimagent beschikt over waardevolle info over Salah Abdeslam, en zijn commissaris weigert het door te geven. Tezelfdertijd heeft voogdijminister Jambon het over ‘dansende moslims’. Begrijpt u dat moslims dan kwaad worden?

Dewael «Ik ga niets over Mechelen zeggen zolang we dat niet in de commissie behandeld hebben. Het roept wel vragen op over hoe informatie in het systeem terechtkomt. Moet je alles invoeren, met als risico dat je verzuipt in misschien niet altijd even correcte informatie? Of moet een hiërarchische overste eerst checken of de info wel zwaarwichtig genoeg is?»

undefined

'De parlementaire onderzoekscommissie zal geen nieuwe politiehervorming voorstellen, maar we willen wel opsporen waar er zand in de machine zit'

HUMO Los van Mechelen: we hebben bedroevend weinig moslims bij de politie en de veiligheidsdiensten, terwijl zij het best geplaatst zijn om dingen te weten te komen. Alleen: de politieoversten vertrouwen hen niet.

Dewael «Dat geloof ik niet. Er is altijd een gezond wantrouwen tegen iedereen nodig. Je hebt agenten en straathoekwerkers nodig die veel kunnen signaleren, maar…»

HUMO Als zelfs Bart De Wever toegeeft dat er een racismeprobleem in zijn korps is, zal het wel kloppen, zeker?

Dewael «In Antwerpen had je zelfs andere excessen en heeft datzelfde Comité P de vinger op de wonde gelegd. Maar dat goede informatie systematisch niet wordt gebruikt omdat er te weinig allochtone agenten zijn, of omdat ze niet gehoord worden? Dat valt nog te bezien. Het lijkt me dat er in Mechelen toch meer factoren spelen dan dat de agent in kwestie een getaande huidskleur heeft.

»Ik kan niet vooruitlopen op het onderzoek, maar dat we een tandje bij zullen moeten steken in de rekrutering van Arabischsprekende agenten, staat vast.»

HUMO In Frankrijk pleitte een onderzoekscommissie voor een apart terrorisme-agentschap, genre FBI.

Dewael «Ik weet niet of dat zo’n goed idee is. Veel van wat de FBI weet, gaat nooit naar de CIA en omgekeerd. Het lijkt me veel belangrijker dat alle informatie beschikbaar is. Wij hebben trouwens bij de laatste politiehervorming vastgelegd dat politiemensen wettelijk verplicht zijn hun informatie te delen. Heb je dan wel zo’n aparte dienst nodig? Een wijkagent in Molenbeek kan bij een controle van het domicilie ook de beslissende info vinden waardoor een terreurnetwerk kan worden opgerold. We hebben misschien niet altijd voldoende geïnvesteerd in informatica en ander materiaal, maar die troef van duizenden ogen en oren op het terrein zou ik toch niet opgeven.»

HUMO Zal de commissie ook durven vast te stellen dat, wanneer Parijs, Londen en New York efficiënt werken met één politiezone, dat in Brussel ook beter zou zijn?

Dewael «Je kent de politieke gevoeligheden. Laten we ons onderzoek afwachten. Maar ik heb wel vastgesteld dat de Brusselse brandweer uitstekend heeft gefunctioneerd, en dat die in één gewestelijke zone voor heel Brussel is georganiseerd. (Glimlacht) Is dat ook een antwoord?»

Kruis noch keppel

HUMO Uw andere stokpaardje is de invoering van een preambule voor de grondwet, een inleiding die onze waarden nog eens duidelijk moet maken.

Dewael «Ik zou dat nuttig vinden, ja. Onze grondwet doet de meeste mensen denken aan saaie artikelen over communautaire bevoegdheidsverdelingen, terwijl ze veel belangrijker artikelen over de grondrechten van ieder individu bevat, en die rechten ook waarborgt. We zijn ons er te weinig van bewust dat we één van de oudste en meest liberale grondwetten ter wereld hebben. Het is nuttig om nog eens de nadruk te leggen op de gelijkheid van man en vrouw, het recht op zelfbeschikking en de scheiding van geloof en staat.»

HUMO Dat staat er toch al in, tot ieders tevredenheid?

Dewael «Ik weet niet of het allemaal zo begrepen wordt, bijvoorbeeld door nieuwkomers in onze samenleving, of de nieuwe generaties van de eigen bevolking. De scheiding van geloof en staat vind je niet expliciet terug in de grondwet, de gelijkheid van man en vrouw staat er nog niet zo lang in, en het recht voor mensen van hetzelfde geslacht om te trouwen blijkt er niet uit. Sommige regels zijn onduidelijk zodat rechters ze moeten interpreteren en je naar een gouvernement des juges dreigt te evolueren. Bijvoorbeeld over de gescheiden zwemuren, of het dragen van religieuze tekenen in een openbare functie. Kunnen we dan niet proberen de basisakte van onze samenleving duidelijker te maken?»

HUMO Ik heb liever een onafhankelijke rechter die beslist over botsende waarden dan politici. De Raad van State heeft net beslist dat onverdoofd slachten tot de godsdienstvrijheid hoort, wat ook de meningen van politici mogen zijn.

Dewael «Het is het parlement dat de regels maakt en de overheid moet neutraal blijven in een religieus zeer verscheiden maatschappij. Thuis en op de markt loopt iedereen erbij zoals hij wil, maar de overheid moet neutraal zijn.»

HUMO Zoals de Franse staat, die een gemeentebediende verbood mee een kerststal op te richten?

Dewael «Dat gaat dan weer wat ver. Er is een verschil tussen laïciteit en neutraliteit.»

HUMO Dus alleen islamitische symbolen en gebruiken zijn in strijd met de neutraliteit van de staat.

Dewael «Nee. Maar een politieman, een ambtenaar van de burgerlijke stand of een rechter mag geen schijn van partijdigheid uitstralen. Ze moeten zich onthouden van hoofddoek, kruisje of keppeltje, maar evengoed van een T-shirt van Greenpeace of Open VLD. Zelfs al kunnen ze ook met die attributen perfect correct en gewetensvol hun job doen, op dat ogenblik moeten ze de neutrale staat vertegenwoordigen, en niet hun eigen levensbeschouwing.»

HUMO In uw nieuwe inleiding op de grondwet staat één stekelige zin: dat het burgerlijk recht absolute voorrang heeft op religieuze voorschriften. Bij ieder conflict wint de seculiere staat het van de godsdienstvrijheid. Dan kun je die toch beter meteen afschaffen?

Dewael «De katholieke zuil zou zich niet meer bezondigen aan het opdringen van haar visie, zei Bart De Wever onlangs. Is dat zo? Recent nog werd een katholiek rusthuis veroordeeld voor het weigeren van euthanasie: dan blijkt het primaat van de wet op de religieuze voorschriften toch niet voor iedereen even duidelijk. Je mag je godsdienst beleven zoals je wil, maar als je naar een gemeenschapsschool gaat die in haar reglement de neutraliteit huldigt, dan weet je dat je daar geen hoofddoek kunt dragen. Als je bij de overheid aan het loket werkt, dan mag de klant een neutrale ambtenaar verwachten. We hebben lang gevochten om de gelijkheid van man en vrouw af te dwingen, dus als religies dat openlijk met de voeten treden, dan leidt dat vroeg of laat tot een botsing van werelden en waarden.»

HUMO Leerlingen vertegenwoordigen de staat niet, het zijn klanten. Waarom moeten zij neutraal zijn?

Dewael «Het gemeenschapsonderwijs heeft, om redenen die hun valabel lijken, beslist tot zo’n verbod, ook omdat ze vonden dat één en ander uit de hand liep – steeds jongere kinderen die al dan niet vrijwillig meevasten tijdens de ramadan, bijvoorbeeld. We zijn verontwaardigd als arme kinderen de dag moeten doorkomen met een zakje chips, maar als ze om religieuze redenen niets te eten krijgen, is het plots oké?»

undefined

'We zijn verontwaardigd als arme kinderen de dag moeten doorkomen met een zakje chips, maar als ze om religieuze redenen niets te eten krijgen, is het plots oké?'

HUMO Jogchum Vrielink, mensenrechtenspecialist van de KUL, zegt dat het enige wat de inleiding beoogt, een rondje islambashen is. Ze zou verdere stigmatisering en verdeeldheid veroorzaken.

Dewael «Dat ontken ik formeel. Ik heb die man nog nooit gesproken, misschien moet ik dat eens doen. Al zou ik niet alle grondwetspecialisten te eten willen geven die er een verschillende interpretatie van grondwetsartikelen op na houden.»

HUMO U stond in Tongeren trots op de eretribune met koning Filip toen de zevenjaarlijkse Kroningsfeesten voorbijtrokken, een oeroude katholieke processie. Waar is daar de strikte scheiding tussen kerk en staat?

Dewael «Het staat iedereen vrij dat te doen, of net niet. Net zoals sommige ministers het Te Deum bijwonen in Brussel en anderen niet. Trouwens, als minister en parlementslid heb ik ook moskeeën bezocht en deelgenomen aan islamitische bijeenkomsten. Maar ik ga zelf geen katholieke of islamitische activiteiten organiseren.»

HUMO Blijven we ook de lonen van de priesters betalen in uw ideale seculiere staat, en de kosten van het katholieke onderwijs?

Dewael «Als je de religie voor een stuk subsidieert, heb je er een zekere controle over. Misschien is dat te verkiezen boven een door Saoedi-Arabië gesponsorde fundamentalistische lezing van de Koran door sommige imams. Daarnaast heeft iedereen de vrijheid om onderwijs te organiseren, dat staat ook in de grondwet, en je hebt de vrijheid om gebruik te maken van welzijnsinstellingen of ziekenhuizen van een bepaalde signatuur of niet. Dat is de vrijheid van initiatief.»

HUMO Dus als er morgen een groot islamitisch onderwijsnet wordt opgericht, is er geen probleem?

Dewael «Niet met de grondwet, nee, ze hebben dat recht. Maar ik zou het verstandiger vinden om aan een multiculturele samenleving te werken: je zou in één school verschillende godsdiensten en levensbeschouwingen kunnen leren kennen, in een vak levensbeschouwing, ethiek en filosofie. Tegelijk mogen we trotser zijn op een aantal principes en waarden waar onze voorgangers voor gestreden hebben. We zijn die zo evident gaan vinden dat we verleerd hebben om ze te verdedigen.»

HUMO De grondwet verhindert politici ook toe te geven aan de waan van de dag, bijvoorbeeld door na aanslagen meteen te raken aan de rechten van minderheden of beklaagden.

Dewael «En maar goed ook. In Frankrijk hebben politici een paar maanden geleden beslist de noodtoestand uit te roepen, en nu durft niemand die nog in te trekken. Hier zal het langer duren voor er ook maar iets verandert, omdat je eerst de helft van het parlement moet overtuigen welke artikelen er gewijzigd moeten worden. Daarna – ten vroegste in 2019 – komen er verkiezingen, waarna het nieuwe parlement zich met een tweederdemeerderheid akkoord moet verklaren met de wijzigingen.»

Blauw bloed

HUMO Hebt u ooit overwogen om samen met Gwendolyn Rutten een blog op te starten?

Dewael (verbaasd) «Pardon?»

HUMO Noël Slangen en Annemie Turtelboom hebben ooit met haar Kippenvel.org opgestart, en u weet hoe het met hen is afgelopen.

Dewael «Oei, nu doe je mij kippenvel krijgen (lacht).»

HUMO Of besluiten dat vriendschap in de politiek zeer relatief is.

Dewael «Je moet niet in de politiek gaan om vriendschappen te maken of te cultiveren, daar zijn andere plaatsen voor. De vervanging van een minister is altijd een pijnlijke aangelegenheid, maar je kan het Gwendolyn niet kwalijk nemen dat ze haar verantwoordelijkheid neemt. Bij Open VLD duidt de voorzitter de ministers aan.»

HUMO Maar als één partij zou moeten weten dat interne afrekeningen niet goed zijn voor het verkiezingsresultaat…

Dewael «Het ging hier niet over de persoon, maar over het beleid. Annemie heeft een behoorlijk stinkend lijk in haar kast gevonden dat daar niet alleen door Freya Van den Bossche is gedumpt, zoals Bart De Wever zei, maar door de héle vorige Vlaamse regering. Blijkbaar had Geert Bourgeois toen last van zijn reukorgaan. Annemie had het sneller op tafel moeten leggen: ‘Jongens en meisjes, dit is het probleem. Hoe lossen we het nu collegiaal op, en nemen we ook samen de verantwoordelijkheid?’ Annemie heeft het alléén op zich genomen en ze heeft er alle kritiek voor geïncasseerd – zeer onterecht overigens.»

HUMO Zij is niet verantwoordelijk voor de put, wel voor de onrechtvaardige manier waarop ze die wilde vullen. De grootste dertig industriële elektriciteitsverbruikers betalen geen euro.

Dewael «Annemie heeft de enig haalbare wettelijke en technische oplossing gekozen, overigens met een collegiale beslissing in de Vlaamse regering, maar dat heeft zich tegen haar gekeerd. Op het einde leek zij alleen verantwoordelijk: én voor het lijk, én voor de oplossing. En de coalitiepartners keken alsof ze met geen van beide iets te maken hadden. Als je dan de afweging maakt dat je in die omstandigheden niet langer kunt functioneren, begrijp ik dat. Ze verdient respect voor haar beslissing.»

HUMO Blijft de defenestratie van Noël Slangen na zijn kritiek op de verdeling van de cultuursubsidies van minister Sven Gatz.

Dewael «Had ik niet begrepen dat Noël zelf zijn lidkaart had ingediend? Dat hij zichzelf een goed adviseur, maar een slecht politicus vond? Dat iemand in staat is tot zo’n zelfanalyse, is toch een zeldzaam gegeven? (glimlacht) Hij heeft wel nog eens bewezen dat hij een briljant communicatieman is: het is de eerste keer dat het ontslag van een voorzitter van een lokale partijafdeling het hoofdfeit was in het ochtendnieuws (lacht). Freedom of speech is heilig binnen de partij, maar daarom hoef je nog niet met iedere mening meteen naar de pers te lopen. Mocht iemand dat gedaan hebben toen Noël nog adviseur was bij Verhofstadt, de 16 (ambtswoning van de eerste minister, red.) zou te klein geweest zijn.»

HUMO Sneed zijn kritiek geen hout? Limburg is inderdaad bijna volledig vergeten in de verdeling van de subsidies.

Dewael «Zeker als je het puur cijfermatig bekijkt. Het is ook een vicieuze cirkel. Als je buiten de driehoek Gent-Antwerpen-Brussel valt en geen grote stad in je regio hebt, word je niet alleen minder bedeeld: zonder groot cultuurhuis heb je ook minder projecten en gezelschappen en kun je minder doen. De commissies vinden je werking minder de moeite, waardoor je nog minder middelen krijgt, enzovoort. Waar we in Limburg werk van moeten maken, is van een kunstencentrum zoals de Vooruit in Gent of Buda in Kortrijk.

»Nu, Tongeren ligt op twintig kilometer van Luik en Maastricht. Veel Tongenaren werken in Luik, zonder iedere keer op de taalgrens te spuwen (lacht). Cultuur kent geen grenzen, dus richten we ons ook op die twee steden, meer dan op Antwerpen of Brussel.»

HUMO Sven Gatz heeft zich aan de adviezen gehouden, omdat hij bang was anders van favoritisme beschuldigd te worden.

Dewael «Commissies adviseren alleen maar, het is de minister die beslist. Ik heb als minister van Cultuur de film ‘Minder dood dan de anderen’ van Frans Buyens gesubsidieerd, tegen een zwaar negatief advies van de filmcommissie in, en daarvoor heb ik spitsroeden mogen lopen in het Vlaams Parlement. Net als in de filmcommissie zaten daar toen veel katholieken die een film over euthanasie niet subsidieerbaar vonden. Maar af en toe moet je als minister een advies naast je neerleggen.»

HUMO Slotvraagje in Optima-tijden: projectontwikkelaars betaalden duizenden euro’s sponsoring voor een etentje met Geert Versnick. Hoeveel vraagt Patrick Dewael als bijdrage voor zijn jaarlijkse eetfestijn?

Dewael «Ik organiseer zelfs geen eetfestijn. De afdeling waar ik lid van ben, geeft wel elk jaar een brunch. En daar ben je welkom voor 15 euro (lacht).»