Humo sprak met: VRT-journalist Peter Verlinden (60) en zijn vrouw Marie Bamutese (36)
Na meer dan een kwarteeuw buitenlandverslaggeving zet Centraal-Afrika-kenner Peter Verlinden binnenkort een punt achter zijn carrière bij de VRT. ‘De massamedia tonen kapotte gebouwen en dode mensen, maar niet wat er vanbinnen kapot is gegaan.’
'Soms zie je ze denken: een oude blanke man en een jong zwartje, ze zal wel goed zijn in bed'
Het traumatische verleden van Marie heeft hen bij elkaar gebracht: toen ze Peter Verlinden in 2010 haar plannen uit de doeken deed voor een boek over de gruwel die ze als tiener had doorstaan, kon ze niet vermoeden dat uit die ontmoeting een huwelijk en twee kinderen zouden voortvloeien.
Na een warme ontvangst met drie dikke zoenen vertelt Marie meteen dat ze niet opnieuw alle horrorverhalen wil oprakelen: ‘Daar word ik letterlijk ziek van.’ Ze was pas 12 toen op 7 april 1994 in Rwanda de genocide uitbrak. Ze zag die dag hoe haar Tutsi buurvrouw met een machete in stukken werd gehakt. Met haar familie vluchtte ze naar Congo. Toen de troepen van de huidige Rwandese president Paul Kagame ook die vluchtelingenkampen aanvielen, moest ze de brousse in vluchten.
In het pakkende boek ‘Marie. Overleven met de dood’ leest u hoe ze in de brousse overleefde op modder en slakken, hoe ze onder lijken sliep om niet ontdekt te worden, en hoe ze misbruikt werd door mannen die beloofden haar te helpen. Op haar 17de, na vijf zielsverwoestende jaren, arriveerde ze via mensensmokkelaars in Brussel. Vandaag kampt ze nog steeds met nachtmerries.
MARIE BAMUTESE «Als je het niet hebt meegemaakt, kun je niet begrijpen wat zoiets doet met een mens.»
HUMO Wat deed je beslissen om niet langer te zwijgen?
BAMUTESE «Ter herdenking van vijftien jaar genocide, in 2009, werd Peters reportage over de Rwandese vluchtelingen in de Congolese brousse heruitgezonden. Daarvóór wilde ik niets meer met Rwanda te maken hebben: ik was te gedegouteerd door wat mij was overkomen. Tot ik die reportage zag: ‘Tiens, bestáát dat, een blanke journalist die dezelfde kijk op de situatie heeft als ik?’
»Ik heb toen de VRT om zijn contactgegevens gevraagd: ‘Ik heb heel veel meegemaakt, en ik wil daarover getuigen. Zwijgen is geen optie meer.’ Ze gaven me Peters mailadres, en toen hebben we enkele berichten uitgewisseld. Maar pas eind 2010 hebben we elkaar voor het eerst ontmoet, op de Boekenbeurs.»
PETER VERLINDEN «Ik signeerde op de Boekenbeurs, daarna zijn we naar een taverne gegaan waar Marie me vertelde dat ze een boek wilde uitbrengen over wat ze had meegemaakt. Ik was volgens haar de uitgelezen persoon om het te schrijven.»
HUMO Een mooie kans voor een Centraal-Afrika-kenner?
VERLINDEN «Zeker.»
BAMUTESE «We zagen elkaar regelmatig om te praten over die boekenplannen. Op een dag kwam naar boven dat hij gescheiden was (Verlinden heeft drie volwassen dochters uit zijn vorige huwelijk, red.). Geleidelijk aan vloeiden werk en privéleven in elkaar over, en nu zitten we hier bijna acht jaar later als getrouwd koppel met twee kindjes.»
HUMO Waar ben je voor gevallen bij Peter?
BAMUTESE «Het totaalpakket. Je kunt met Peter over álles praten. Hij weet heel veel, maar is daar te bescheiden over, vind ik. Hij heeft in z’n carrière de meeste dingen kunnen doen die hij wilde, maar hij had meer kunnen bereiken als hij een tafelspringer was geweest. Hij is één van de betrouwbaarste en meest kritische journalisten, én hij is empathisch – anders zou hij niet zo met Rwanda begaan zijn.
»Die dingen vind ik belangrijker dan het leeftijdsverschil. Voor mij was dat geen punt.»
VERLINDEN «We hebben daar zelfs nooit over gepraat.»
BAMUTESE «Al dacht ik eerst wel dat hij tien jaar jonger was (lacht). Ik heb pas na een paar jaar zijn leeftijd gevraagd: ‘Méén je dat? Oei!’ Hij heeft me z’n identiteitskaart moeten tonen, omdat ik hem maar niet wilde geloven (lacht). Ik zou ook niet weten wat ik met een 36-jarige man zou moeten aanvangen. Vaak vind ik mannen van mijn leeftijd te onvolwassen – ik heb dan ook een heftig verleden.
»Dat Peter ouder is, betekent niet dat alles vanzelf ging. Ik heb het erg moeilijk gehad om mensen opnieuw te durven vertrouwen. Door wat ik heb meegemaakt, was ik mijn vertrouwen in de mens tout court kwijt. Hulpeloze vluchtelingen die werden vermoord uit machtswellust, hebzucht en onbeschrijfelijke haat. In Afrika meed ik bewust mensen, om te overleven: elke Afrikaanse man betekende gevaar. Zelfs mensen die beweerden me te zullen helpen, hadden andere bedoelingen. Op den duur weet je niet meer wie je kunt vertrouwen. Maar hoe ouder je wordt, hoe meer je kunt rationaliseren. Door mensen als Peter te leren kennen, heb ik dat vertrouwen stukje bij beetje teruggewonnen. En door m’n pleegmoeder, die me op mijn 17de in haar familie opgenomen heeft, terwijl ze niet veel afwist van wat er in Rwanda gebeurde. Zij heeft me als eerste doen inzien dat er toch mensen bestaan die om anderen geven.
»M’n opleiding was ook heel waardevol. Ik hou van sociale filosofie en ethiek. Uit het werk van Hannah Arendt (Duits-Amerikaanse Joodse filosofe, red.) heb ik geleerd hoe machtsverhoudingen kunnen escaleren, en hoe mensen in beesten kunnen veranderen. Die moordenaars waren ervan overtuigd dat ze iets goeds deden.
undefined
'De Rwandese genocide heeft ons samengebracht en zal altijd deel uitmaken van ons huwelijk'
»Ik put ook veel kracht uit m’n geloof. Het maakt me vergevingsgezind. Binnenkort neem ik deel aan een debat over slachtoffers van seksueel geweld. Ik wil meegeven dat het normaal is dat je daar zo moeizaam van herstelt. Maar er wordt haast nooit gepraat over de dader als slachtoffer van zíjn situatie. Mensen die gruwelijke dingen meegemaakt hebben, worden ofwel overgevoelig, zoals ik, ofwel ongevoelig. In dat laatste geval kunnen ze vaak zelf tot gruweldaden overgaan. Maar is zo iemand dan een dader of een slachtoffer? Natuurlijk is seksueel misbruik afschuwelijk, maar je helpt niemand door in die slachtofferrol te blijven zitten. Dat is zowat mijn levensfilosofie.»
HUMO Sterk.
BAMUTESE «Ik verlies af en toe nog de pedalen, hoor. Soms ga ik voor het minste door het lint.»
VERLINDEN «Ik noem dat de ‘blootliggende zenuwen van Marie’. Eerst wist ik niet wat er gebeurde. Ze kon erg gevoelig reageren of heel kwaad worden over iets onbenulligs. Ondertussen begrijp ik waar dat vandaan komt.»
BAMUTESE «Om een voorbeeld te geven: ik kan niet tegen kinderleed, want dat heeft mij het diepst getroffen in de brousse. Ik heb er stervende kindjes gezien die probeerden te drinken van de borst van hun dode moeder. Of baby’s die achtergelaten waren door hun ouders, omdat die wisten dat hun kinderen anders in hun armen zouden sterven. Baby’s zijn onschuldig: dat ik de onschuld zelf voor mijn ogen heb zien doodgaan... (Stil) Dat heb ik nog niet helemaal verwerkt. En dat komt soms weer naar boven. Zo vertrokken we onlangs voor een week naar Zuid-Frankrijk. Petro (hun zoontje van 10 maanden, red.) had een zware keelontsteking, en daar had hij onderweg veel last van. Vroeger was ik zelf een kind en kon ik de kindjes in de brousse niet helpen, maar nu ben ik een volwassen moeder: mijn kind mag níét afzien. Ik beval Peter te stoppen aan het eerstvolgende tankstation, maar toen hij daar voorbijreed, werd ik woedend.»
VERLINDEN «Er stond een enorme file, en stilstaan had geen zin. Het leek mij beter om naar het volgende tankstation te rijden.»
BAMUTESE «Op zo’n moment ben ik niet meer voor rede vatbaar. Dan neemt hij me terug mee naar de brousse en voel ik die onmacht weer.»
VERLINDEN «Terwijl ik denk: Petro heeft pijnstillers gekregen, hij zal wel oké zijn. Enfin, geen makkelijk moment. Het was bovendien aan het regenen en er zaten nog twee andere kinderen op de achterbank. Ik heb geleerd om op zulke momenten kalm te blijven en haar te laten uitrazen. Er komt altijd wel een moment waarop we daar rustig over kunnen praten.»
BAMUTESE «Ik kan soms heel hevig reageren, en niet iedereen kan daar even goed mee om.»
VERLINDEN «Ik ben daar behendiger in geworden, maar we hebben al verschillende keren tegen elkaar gezegd: ‘Het is een half wonder dat we die eerste drie jaar overleefd hebben.’ We hadden al dertig keer uit elkaar kunnen gaan.»
BAMUTESE (lacht) «Dat is waar.»
VERLINDEN «De Rwandese genocide heeft ons samengebracht en zal altijd deel uitmaken van ons huwelijk. Uiteraard zijn daar ondertussen een pak gevoelens bij gekomen, maar we zijn geen relatie begonnen uit blinde verliefdheid. Ik ben na onze eerste ontmoeting niet naar huis gereden met de gedachte: ‘Goh, díé vrouw wil ik in mijn bed!’ Al was ik wel gefascineerd door haar. Misschien maar goed dat we niet smoorverliefd waren, onze relatie was een weloverwogen keuze.»
staatsvijand
HUMO Het was vast niet makkelijk om Peter in je verleden te laten graven voor het boek?
BAMUTESE «Je loopt sowieso niet te koop met zo’n verleden. Vóór het boek in 2015 uitkwam, heb ik eigenlijk een vals leven geleid. Ik droeg een masker, zodat anderen niet zouden weten wat er in mij leefde. Toen het verscheen, sprak m’n baas me met grote ogen aan: ‘Hoe heb je dat al die jaren kunnen verstoppen?’ Meer dan tien jaar heb ik voor de stad Antwerpen gewerkt, zonder één nacht te kunnen doorslapen of tot rust te kunnen komen. In 2009 ben ik ook bevallen van Matteo (haar zoontje uit haar eerste huwelijk, red.). En toch had ik altijd een positieve evaluatie!»
HUMO Je bent geen enkele keer gecrasht?
BAMUTESE «Toen niet, maar wel tijdens het schrijven van het boek en in de periode erna. Ik was óp.»
VERLINDEN «Sinds Petro’s geboorte gaat het veel beter.»
undefined
undefined
'Peter Verlinden: 'Door mijn leeftijd is het vaderschap fysiek zwaarder, maar aan de andere kant ben ik nu veel geduldiger.''
HUMO Je was 12 toen de genocide uitbrak. Besef je ondertussen welke gruwel je hebt meegemaakt?
BAMUTESE «Steeds meer. Dat ik nog zo jong was, is voor een deel mijn geluk geweest. Ik zag alles, maar had daar geen vragen bij. Je neemt dat allemaal onbewust in je op, en later speelt alles zich als een film weer voor je ogen af. Verdringen heeft geen zin, het haalt je toch weer in. En dan stort je in. Bij mij is dat gebeurd door Peter te ontmoeten.»
VERLINDEN (lacht) «’t Is mijn schuld.»
BAMUTESE «Door het boek te schrijven, werd ik gedwongen om dingen te herbeleven. Als ik zei: ‘We zaten diep in de brousse toen we werden aangevallen door militairen’, dan vroeg hij: ‘Welke militairen? Wat hebben ze precies gedaan? Schoten ze of gebruikten ze messen?’ Hij wilde alle details weten, waardoor er bij mij iets in opstand kwam. Op een bepaald moment dacht ik: ons huwelijk zal dit niet overleven.»
VERLINDEN «Er kwamen heel veel pijnlijke herinneringen naar boven. Maar we hebben wel altijd overlegd met de arts die Marie behandelde voor haar posttraumatische stressstoornis.»
BAMUTESE «Die zei: ‘Crash maar, dat is de enige manier om achteraf weer recht te krabbelen.’ Ik was verlamd. Ik kon niet meer autorijden en stond soms al om halfelf aan de schoolpoort om Célina (hun 5-jarige dochtertje, red.) op te halen. Dan vroeg de juf: ‘Waarom ben jij hier zo vroeg?’»
HUMO Maar het boek heeft wel geholpen bij je verwerkingsproces?
BAMUTESE «Absoluut. Er zijn twee Maries geweest: een Marie die werd mishandeld en een Marie die dat ontkende om te kunnen overleven. Door het boek werden ze verplicht om samen te smelten, en dat was een zware innerlijke strijd. Vanbinnen was ik kapot, maar niemand die daar weet van had.»
VERLINDEN «Ik zal nooit kunnen begrijpen wat Marie heeft meegemaakt, maar dat is misschien niet slecht: anders bestaat het gevaar dat ik ook instort. Ik was dus in zekere zin verplicht om afstand te bewaren. Tijdens de eerste sessies bij de therapeut dacht ik nog: al die geitenwollensokkentoestanden. Maar in de lezingen die we samen geven, over minderjarige vluchtelingen, leg ik nu de nadruk op de innerlijke kwetsuren. Wat tonen de massamedia over oorlogen? Kapotte gebouwen en dode mensen, maar niet wat er vanbinnen kapotgegaan is.»
BAMUTESE «Terwijl dat nooit helemáál geneest.»
VERLINDEN «Heb je ‘Kinderen van de collaboratie’ (Canvas-reeks waarin kinderen van al dan niet vermeende collaborateurs uit WO II aan het woord kwamen, red.) gezien? Die hebben zelf niets meegemaakt, maar ze hebben wel de verscheurdheid van hun ouders overgenomen. Er staan ons nog moeilijke momenten met onze kinderen te wachten.»
BAMUTESE «Dat begint nu al. Peters moeder is zwaar ziek geweest, waardoor er vorig jaar niemand was op Célina’s grootouderfeest op school. Ze was daar erg van aangedaan: ‘Waarom heb ik geen zwarte oma? Heb jij geen moeder?’ Hoe leg je dat uit aan een 5-jarig kind? ‘Ik had een moeder, Béatrice, maar ze is gestorven.’ ‘In Afrika?’ ‘Ja, mensen met slechte bedoelingen hebben haar doodgemaakt.’ ‘En opa ook?’ ‘Jammer genoeg wel.’ ‘O, mama, dan gaan we nooit naar Afrika!’ Vroeger liet ik mijn emoties daarover niet zien, nu wel. Kinderen voelen het toch aan wanneer je iets verborgen houdt.»
HUMO Ben jij al naar Afrika teruggegaan?
BAMUTESE (knikt) «In 2011 zijn we naar Zuid-Afrika gegaan. Na meer dan twaalf jaar weer op Afrikaanse bodem staan was een hele ervaring. Maar de Oost-Kaap is niet Afrika-Afrika: het is daar te blank. Naar zwart Afrika zijn we drie jaar later gegaan, een week Kinshasa. Lang genoeg voor mij, want Congo is het land waar ik heb afgezien. Toen we over de Congostroom vlogen, zag ik plots opnieuw hoe mensen vermoord werden. (Zachtjes) Een nachtmerrie. De boottocht op de Congostroom was nog erger: ik werd omringd door blije mensen, maar was zelf kapót.
»Ik denk niet dat ik nog een voet in Rwanda zal zetten zolang dit regime er heerst. Het zou ook niet verstandig zijn: Peter staat er op de lijst van staatsvijanden, en door ons boek kunnen we volgens de Rwandese wet levenslang krijgen.»
VERLINDEN «Ontkenning van de genocide noemen ze dat.
»We zijn heel bekend in Rwanda: de communicatiecel van de president volgt de sociale media om te zien wat er over Rwanda verschijnt. (Neemt zijn smartphone) Hier, een afbeelding van een middel tegen kakkerlakken, met erbij geschreven: ‘Je bent met vergif getrouwd, en nu ben je zelf giftig.’»
BAMUTESE «Een verwijzing naar mij. Daarom zit ik ook niet op sociale media.»
HUMO Boezemt dat jullie angst in?
BAMUTESE «Je leert het van je af te zetten. Ze winnen wanneer wij ons verlamd voelen en opgeven.»
VERLINDEN «Tegelijk biedt bekendheid de beste bescherming: het zou te opzichtig zijn als ons iets zou overkomen. Maar we mijden wel bepaalde cafés in de Brusselse Matongewijk, omdat er Rwandese spionnen zitten. En als ik naar Centraal-Afrika ga, zorg ik ervoor dat ik nooit alleen ben, en dat ik enkel van een buffet eet en nooit van een geopende fles drink – er worden veel mensen vergiftigd. Dat is geen paranoia, het zou dwaas zijn om risico’s te nemen.»
HUMO Marie, je zussen en je broer hebben de genocide ook overleefd en wonen in Frankrijk. Zie je hen vaak?
BAMUTESE «Om de drie maanden ongeveer, maar we bellen vaak. En úren aan een stuk. Als ik mijn zussen een week lang niet heb gehoord, krijg ik afkickverschijnselen (lacht).»
HUMO In juni 2014 werd jullie gevel beklad met de boodschap ‘NEGERS!’. Hoe kijken jullie daarop terug?
BAMUTESE «Ik had de illusie dat ik in België 100 procent veilig was, maar dat bleek dus niet zo te zijn. Dat besef vond ik het ergste: je voelt je nérgens meer veilig. Maar ik relativeer alles. Voor mij is een racist iemand met persoonlijke problemen of tekortkomingen. Is de dader er beter van geworden? Ik betwijfel het, al hoop ik voor hem van wel, anders is het voor niets geweest (lacht). Ik heb dat woord meteen weggeveegd.
»Ik ben wel vaker in aanraking gekomen met racisme. Ik heb vaak gesolliciteerd zonder een reactie te krijgen. Of huisbazen wilden me geen appartement verhuren, zodra ze mijn achternaam hoorden.»
VERLINDEN «Als mensen ons voor het eerst zien, zie je ze soms denken: ‘Een oude blanke die een jong zwartje binnendoet: ze zal wel goed zijn in bed.’ Tja, zij hebben eerder een probleem dan wij.»
HUMO Peter, jij zei na dat incident: ‘Als de dader zich komt melden, willen we ’m nog trakteren op een Rwandese barbecue.’ Is hij ondertussen opgedaagd?
VERLINDEN «Nee. We hebben ook geen klacht ingediend, want dat zou niet veel opgeleverd hebben. De media-aandacht daarrond was trouwens een complete verrassing. Het was in de nasleep van de verkiezingen waarbij Filip Dewinter campagne had gevoerd met de uitspraak: ‘Het probleem van Vlaanderen is niet de vergrijzing, maar de verbruining.’ Ik had een stuk over diversiteit en racisme geschreven, dat al af was voor onze gevel beklad werd. Maar m’n VRT-collega Erik Wijnen stelde voor om dat incident eraan te koppelen. Dat heeft een mediastorm ontketend. Ik had geschreven dat de N-VA een groot deel van Vlaams Belang had opgeslokt, en daardoor de grootste verantwoordelijkheid draagt om iets te doen aan het racisme in onze samenleving. Dat nam de N-VA mij erg kwalijk: ze vonden dat ik hen voor racisten uitschold.»
HUMO Even terzijde: wat ligt er op een Rwandese barbecue?
BAMUTESE (lacht) «Pikante geitenbrochettes, kip en bakbanaan. Dat alles overgoten met veel ambiance en drank.»
HUMO Klinkt goed. Ook nu laat Dewinter weer van zich horen met de smakeloze campagne ‘Crimigranten buiten’.
BAMUTESE «Dat is haast misdadig. Wie zijn die ‘migranten’ precies? Sorry, maar Marokkanen die in België zijn geboren, zijn Bélg. Ik ontken niet dat sommige vreemdelingen criminelen zijn, maar ze extra criminaliseren kan voor een boemerangeffect zorgen.»
VERLINDEN «En waarom zoeken sommigen hun toevlucht tot de criminaliteit? Je moet de oorzaken aanpakken, niet alleen de gevolgen.»
BAMUTESE «Ik vind het erg voor onze samenleving dat zulke politici verkozen raken. Ik heb met eigen ogen gezien waartoe polarisering en culpabilisering leiden. Als ik over de genocide praat, zul je mij nooit horen spreken over Hutu’s, Tutsi’s of Twa’s. Het zijn allemaal slachtoffers, en niemand mag geviseerd of gedood worden wegens z’n afkomst.»
VERLINDEN «Campagnes zoals die van Dewinter worden nu aanvaard. Politici hebben minder gêne om met zulke slogans naar buiten te komen, en de mainstreammedia nemen niet meer uit zichzelf een kritische houding aan. Maar je moet als journalist toch niet wachten tot er een politieke reactie komt? Als je enkel weergeeft wat mainstream is bij het volk, waarin ligt dan nog je opdracht als journalist?»
HUMO Is dat één van je vele frustraties waarom je begin volgend jaar een punt zet achter je VRT-carrière?
VERLINDEN «‘Frustraties’ is te sterk uitgedrukt, maar ik ben na al die jaren wel zwaar teleurgesteld in de massamedia. Mijn deeltijds ouderschapsverlof voor Petro loopt tot eind februari 2019, en dat is een goeie gelegenheid om te stoppen.
»Ik heb me vaak een roepende in de woestijn gevoeld over het Rwanda-dossier, maar het boek ‘In Praise of Blood’ van de Canadese journaliste Judi Rever heeft me in een nieuwe fase gebracht. Ze schrijft over de misdaden die het RPF (de Tutsi-rebellen van het Rwandees Patriottisch Front, red.) onder leiding van president Kagame heeft begaan. Het RPF heeft zichzelf altijd een bevrijdingsbeweging genoemd omdat ze zogezegd de genocide van de Hutu’s op de Tutsi’s beëindigd hebben, maar ze hebben zich ook schuldig gemaakt aan grootschalige moordpartijen, vooral op Hutu’s. Ik wist al in april 1994 dat het RPF volop aan het moorden was en heb toen aan het oude Rwandese regime verschillende keren gevraagd om me de kans te geven dat te laten zien, maar dat mocht ik niet. Ik ben tweemaal van het Rwanda-dossier gehaald door mijn toenmalige hoofdredacteur Wim Willems, die mij partijdigheid verweet. Nu, 24 jaar later, bevestigt het boek van Rever, dat vertrekt vanuit onderzoek van het Rwandatribunaal, wat ik al jaren zeg. Als ik vroeger op de redactie sprak over ‘de dictator Kagame’, kreeg ik steevast te horen: ‘Maar hij heeft toch ook veel goeds gedaan voor het land?’ Sinds hij in 2017 met 98,7 procent van de stemmen verkozen werd, worden eindelijk de wenkbrauwen gefronst. Zelfs Poetin durft niet zover te gaan (lacht).»
undefined
'Ik kijk al jaren niet meer naar het journaal. Ik volg de actualiteit nog via nieuwssites, en ik steek mijn tijd liever in kranten lezen'
HUMO Heb je zin om Revers boek naar Wim Willems op te sturen?
VERLINDEN (fijntjes) «Wanneer de Nederlandstalige versie in oktober verschijnt, mag hij een exemplaar in zijn brievenbus verwachten. Ik zal er trouwens het voorwoord voor schrijven. (Neemt het boek) Judi vernoemt mij in het dankwoord: ‘I would like to single out the early critical work of documentary makers Peter Verlinden from Belgium and the late Yvan Patry from Quebec. I look back at their films and am floored at what they were able to show when others refused or were unable to do so.’ Daar ben ik heel trots op. Maar ik wil niet te bitter doen, noem me eerder gedesillusioneerd.
»Hoofd- en eindredacteurs baseren zich voor hun basisvisie al te dikwijls op het wereldgebeuren in de mainstreammedia. Begrijpelijk, je kunt onmogelijk alle dossiers tot in de details kennen. Maar ze zouden meer vertrouwen moeten hebben in de mensen die wél weten hoe het in elkaar zit. Ik heb bij Canvas voorgesteld om op basis van Judi’s boek een documentaire te maken, en ik hoop dat ik die kans ook zal krijgen. Voor mijn docureeks ‘Weduwen na de val’ heb ik Agathe Kanziga geïnterviewd (weduwe van de Rwandese president Juvénal Habyarimana, wiens moord de genocide van 1994 inluidde, red.). Ook toen geloofde een aantal collega’s eerst niet in mijn analyse van het Rwanda-dossier. Enkele maanden later hebben ze een bocht gemaakt. Als je je in dat dossier begint in te werken, zíé je dat ik gelijk heb. Maar je moet daar wel de tijd voor willen nemen. Daarom houd ik m’n hart vast voor Syrië: wie heeft de rapporten van het OPCW (de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens, red.) écht gelezen? Welke Vlaamse journalist heeft al terdege een antwoord gezocht op de vraag: ‘Zijn we zeker dat Assad een gifgasaanval heeft uitgevoerd?’»
HUMO Moet er dan gezwegen worden tot er zekerheid is?
VERLINDEN «Dat is moeilijk, want het ritme van de massamedia ligt enorm hoog. Vroeger had je nog een aantal uren om na te denken of extra bronnen te lezen vóór je begon aan je item voor het laatavondjournaal, nu moet je meteen live op Facebook of zelfs in ‘Het journaal’. Hoe kun je nu in zes vragen uitleggen hoe zo’n complex dossier in elkaar steekt? Sorry, maar dat is fake. De zogeheten ‘experts’ staan klaar om duiding te geven, maar eigenlijk zouden ze moeten zeggen: ‘We weten het nog niet.’ Maar ja, sommige journalisten hangen graag de held uit en etaleren zich graag als dé expert. Of ze nemen zomaar iets over uit een andere bron, zonder te dubbelchecken of het wel waar is. Ik moet altijd lachen als ik lees: ‘Onze redactie heeft de hand kunnen leggen op een dossier.’ Nonsens! Juister is: ‘Iemand die er belang bij heeft, heeft ons dit dossier toegestuurd.’
»De massamedia kennen een structureel probleem: alles moet te snel gaan, er is dikwijls een gebrek aan dossierkennis, en er schort wat aan het opleidingsniveau en de rekrutering van journalisten. Er zijn nu mensen die van de journalistenschool komen en snel stukken kunnen maken, maar bij het overlijden van Leo Tindemans grote ogen trekken: ‘Wíé?’ Het spijt me, maar eigenlijk zou je dan ontslagen moeten worden.»
HUMO Je kijkt dus zuchtend naar het journaal?
VERLINDEN «Sterker nog: ik kijk thuis al jaren níét meer. Ik volg de actualiteit nog via nieuwssites, en ik steek m’n tijd liever in kranten lezen en gespecialiseerde sites. Maar steeds op een kritische manier.»
undefined
undefined
'Ik ben gevallen voor het totaalpakket. Je kunt met Peter over álles praten. Hij weet heel veel, maar is daar te bescheiden over.'
HUMO Praat je daar soms over met collega’s als Rudi Vranckx?
VERLINDEN «Met verschillende collega’s wel, maar Rudi en ik praten al sinds 2009 niet meer. Spijtig, maar er is te veel gebeurd. Tot 2005 was ik zijn chef op de buitenlandredactie. Ik hield mij toen al volop bezig met Centraal-Afrika en hij had een project op poten gezet om een docureeks in Congo te gaan draaien zonder mij daar iets over te zeggen, hoewel ik verantwoordelijk was voor het Congo-dossier. Ik heb hem daarover aangesproken. ‘Daar zal vast niets van komen,’ was zijn antwoord. Maar in 2009 is die reeks er wél gekomen: ‘Bonjour Congo’, én een hele reeks items in ‘Het journaal’, naar aanleiding van vijftig jaar Congolese onafhankelijkheid. Er is toen een bespreking geweest met de hoofdredacteurs. Ik vond het niet collegiaal en niet professioneel dat een Midden-Oostenspecialist ineens één van de grote, mooie projecten over Congo toegewezen kreeg. Toen zei Rudi: ‘Ik vertrouw je niet, als chef buitenland heb je mijn carrière alleen maar geboycot.’ Ik viel van m’n stoel en ik weet nog altijd niet waarover hij het had. Sindsdien heeft hij zo’n geprivilegieerde positie verworven dat ik al lang het conflict niet meer aanga. Maar goed, ik heb nog veel mooie dingen mogen maken en het is ondertussen wel duidelijk wat ik waard ben.»
BAMUTESE «Maar het heeft je toch diep geraakt. Als Rudi had toegegeven: ‘Ik had beter met je overlegd’, dan was het op z’n minst uitgepraat.»
VERLINDEN «Laat ik zeggen dat ik door dat alles veel van de drive ben kwijtgeraakt om te blijven meedraaien in de dagelijkse nieuwsmolen. Dan besteed ik mijn tijd en energie liever aan andere dingen. Ik ga een wetenschappelijk boek schrijven over de relatie tussen massamedia en internationale conflicten, het vak dat ik aan de Leuvense universiteit doceer. Ik wil me verder toespitsen op mijn job als academicus en me daarnaast enkel nog bezighouden met dossiers als Rwanda, Congo en Burundi, en hopelijk ook met documentair tv-werk. Ik geef ook vaak lezingen, en ik wil met Marie vaker gaan praten over minderjarige asielzoekers en het trauma waarmee ze hier aankomen.»
HUMO En dan is er ook meer tijd voor het vaderschap, neem ik aan?
VERLINDEN «Daarin ben ik ondertussen al geroutineerd (lacht). Door mijn leeftijd is het fysiek zwaarder, maar aan de andere kant ben ik nu veel geduldiger. Ik ben op alle vlakken rustiger geworden. Ik voel ook minder de drang om naar Afrika te gaan, hoewel ik op m’n 30ste verliefd ben geworden op dat continent. Als woordvoerder van minister van Ontwikkelingssamenwerking André Geens mocht ik twee weken naar Congo, en dat heeft m’n leven omgegooid: het voelde als thuiskomen. De mensen zijn er zo warm! Met Marie heb ik een stukje van die passie in huis gehaald.»
BAMUTESE «Tss, is dat een compliment? (lacht)»
