Hyperrealistische filters op TikTok zijn de nieuwe hype, maar niet onschuldig: ‘Zet het filter uit en je denkt dat je lelijker bent dan daarvoor’

Razend populair: de nieuwe Bold Glamour-filter op TikTok, die je er dankzij AI haast onmerkbaar veel beter laat uitzien. Onschuldig is de filter niet: jongeren kloppen steeds vaker aan bij plastisch chirurgen. Ingrepen zijn een belangrijk statussymbool geworden.

Al meer dan 16 miljoen TikTok-gebruikers hebben video’s geüpload met de Bold Glamour-filter. Een van hen is de bekende make-upartiest en beauty blogger NikkieTutorials, die deze filter of all filters uitprobeert. ‘Dit is ongezond, dit is niet goed voor de samenleving, maar het is prachtig’, roept ze uit.

Ze vat de nieuwste hype op het platform goed samen. De filter creëert een look waar menig gebruiker in de ochtend graag mee de deur uitstapt. De AI-technologie die erachter schuilgaat, haalt alle oneffenheden uit het gezicht. Ze detecteert bepaalde gezichtskenmerken en past deze aan op basis van voorgeschreven schoonheidsidealen. Zichtbare jukbeenderen, verfijnde make-up, strakgetrokken ingevulde wenkbrauwen en optimaal gebruik van een bronzer en highlighter. Alsof je de salon van een professionele make-upartiest verlaat.

Het is de eerste filter waarmee je je echt vereenzelvigt, zegt plastisch chirurg Jan Vermeylen, auteur van het boek Fillers zijn killers. ‘Deze filter is zo goed. Je ziet jezelf in een betere versie. Vanaf het moment dat je de filter wegneemt, valt je eigen aangezicht tegen. Je denkt dat je lelijker bent dan je daarvoor was.’

Impact op zelfbeeld

Filters op sociale media zijn natuurlijk niet nieuw, maar ze worden wel steeds realistischer. Onderzoek over beautyfilters toont aan dat mensen die vaak filters gebruiken eerder cosmetische ingrepen plegen. Het verschil tussen de spiegel en het beeld dat je online van jezelf neerzet wordt te groot, te confronterend. Vooral jongeren willen er steeds meer uitzien zoals de look die een filter als Bold Glamour hen voorschotelt.

Goede business voor plastisch chirurg Vermeylen, zou je denken. Maar jongeren keren bij hem onverrichterzake huiswaarts. ‘Iemand van 21 jaar die bij mij komt voor een filler? Die stuur ik terug, tenzij het om iemand met een aangeboren afwijking gaat. Perfecte lippen perfecter maken, ik wil daar niet aan meedoen.’

Bij tekenen van ouderdom helpt hij iemand graag. ‘Maar een jongere die zegt ‘ik begin neusplooi te krijgen, die moet weg’: dat heeft niks met esthetiek te maken. Dan lijk je op een Teletubbie.’ Iedereen gaat met de fillers op elkaar lijken, stelt hij, terwijl hij juist probeert de bijzondere kenmerken van een persoon te behouden.

Vermeylen schat dat hij een toename van 50 procent ziet in aanvragen van jongeren. ISAPS, de internationale organisatie van plastische chirurgen, meldde dat er in 2021 wereldwijd 106.033 procedures voor botox werden verricht bij tieners onder de 18 jaar. Tussen 19 en 34 jaar zijn dat er 1.767.459.

Snapchat zette de trend in gang. Waar dat nog ludiek was, vreest de plastisch chirurg nu voor de psychologische impact van de steeds authentiekere filters. ‘Jongeren staan onder grote druk van sociale media. Als je dan iemand hebt met een laag zelfbeeld, die is een vogel voor een kat. Een gevaarlijke evolutie.’

Chelly Maes (Leuven School of Mass Communication Research) onderzoekt de effecten van mediagebruik en de impact hiervan op het zelfbeeld en schoonheidsideaal. Ze kijkt daarbij naar het gebruik van filters bij 12- tot 18-jarigen. Zelfrepresentatie is hier nauw aan verbonden, stelt ze: jongeren willen het beeld dat ze online van zichzelf neerzetten consequent volhouden.

Die consistentie wordt gewaarborgd door het gebruik van plastische chirurgie: het uiterlijk moet aangepast aan het heersende schoonheidsideaal. Als het verschil tussen de spiegel en de beelden op de gsm sterk verschilt, kan dat ervoor zorgen dat je je slechter gaat voelen over je uiterlijk, zegt Maes.

Statussymbool

Plastische chirurgie wordt meer en meer gepromoot door influencers, en het is een stuk betaalbaarder geworden. Dat doorbreekt het taboe rondom cosmetische behandelingen. Mensen komen er steeds meer voor uit dat ze iets hebben gedaan aan hun uiterlijk, ook om aan te tonen dat ze over genoeg kapitaal beschikken om deze ingrepen te laten uitvoeren. Een statussymbool.

De wensen van jongeren worden extremer, zegt de plastisch chirurg. Waar de oudere generatie het belangrijk vindt dat ze er goed blijft uitzien zonder dat de ingreep zichtbaar is, laten jongeren zich er juist op voorstaan. Fillers dus, in plaats van botox. Ze zetten het resultaat meteen online. Hun volgers juichen dat toe, en dat creëert een verslavend effect. Vermeylen: ‘Het is te vergelijken met The Rolling Stones, die doen al twintig jaar afscheidstournees maar kunnen niet stoppen. Het is te plezant om op het podium te staan.’

Voorheen zag je er met socialemediafilters vooral grappig uit – denk aan de honden- en kattenfilters en uitgerekte gezichten. Maar de huidige filters hebben een ander doel. Wat deze nieuwe filter eigenlijk zegt, is dat iedereen er beter kan uitzien. Is dit, zoals NikkiTutorials uitroept, niet goed voor de samenleving? Moet de filter verboden worden, zoals sommige TikTok-gebruikers zeggen?

Maes is geen voorstander van een verbod. Het is een evolutie die je niet kunt tegengaan, stelt ze. Volgens haar is de beste oplossing om er op school over te praten, en les te geven in weerbaarheid om het zelfbeeld te versterken. Ook Vermeylen gelooft niet in verbieden. Deze tendens is niet te stoppen, zegt hij.

Alles is een zelfregulerend systeem, voegt hij er nog aan toe. ‘Er komt altijd een antireactie. Die is al gaande. Kijk naar Selena Gomez, die botox heeft afgezworen. Ze was het beu om op anderen te lijken. De look van Greta Thunberg is de toekomst.’

(DM)