‘Iedereen is ervan overtuigd dat hij de situatie beter zou aanpakken.’ Waarom gaat filmpje van een treinongeval viraal?

Een filmpje waarin te zien is hoe een auto gegrepen wordt door een trein is al dagenlang een hit op het wereldwijde web. Het bewuste fragment wordt niet alleen vaak aangeklikt, maar al even druk becommentarieerd. ‘De aantrekkingskracht van dat soort filmpjes zit hem in de herkenbaarheid. Iedereen kan zich er iets bij voorstellen en iedereen is ervan overtuigd dat hij het anders en beter zou doen.’

Voor wie de voorbije dagen de schermtijd tot een absoluut minimum beperkte nog even de feiten op een rij. Het bewuste filmpje werd vorige week gemaakt in Bilzen, waar een vrouw zich met haar Mercedes vastreed op een afgesloten spoorwegovergang. Haar manoeuvre wordt gefilmd door een van de arbeiders die daar aan het werk zijn. De man maakt zich eerst boos op de bestuurster, schreeuwt haar vervolgens toe dat ze door moet rijden en wanneer dat niet lukt is te zien hoe ze haar wagen, terwijl ze nog achter het stuur zit, door een trein wordt meegesleurd. Ondanks de hallucinante beelden komt ze uiteindelijk met de schrik, en een paar gebroken ribben, vrij.

Dat het filmpje zich de voorbije dagen als een lopend vuurtje verspreidde over sociale media, verwondert Alain Van Hiel niet. ‘Omdat het een situatie is waar iedereen zich wel iets bij voor kan stellen,’ vertelt de hoogleraar sociale psychologie aan UGent. ‘En waarbij je dus automatisch gaat nadenken over hoe je het zelf zou aanpakken.’

Professor Mariek Vanden Abeele, die zich aan diezelfde UGent bezighoudt met digitale cultuur maakt de vergelijking met horrorfilms. ‘Die films vinden we ondanks de vaak lugubere inhoud aantrekkelijk omdat ze emoties oproepen en voor een bepaalde spanning zorgen. Dat is exact wat ook bij dit filmpje gebeurt. Komt daar nog bij dat de meeste mensen voor ze de beelden bekeken al wisten dat het al bij al goed afgelopen was. Dat maakt het nog aantrekkelijker om ze te bekijken.’

Ook de logaritmes van de verschillende socialemediaplatformen deden hun duit in het zakje. ‘Wanneer zo’n filmpje plots vaak aangeklikt wordt, zorgen die logaritmes ervoor dat het ook actief gepusht wordt’, legt Vanden Abeele uit. ‘Dat haalt de drempel om het te bekijken een stuk naar beneden. Ik heb zelf bijvoorbeeld geen enkele moeite moeten doen om het te vinden, het dook vanzelf in mijn verschillende nieuwsfeeds op.’

Forse commentaren

Het filmpje is niet alleen alomtegenwoordig, het wordt online ook van forse commentaren voorzien. Verschillende experten mogen er dan al op wijzen dat zowel de man die filmde als de bestuurster door de stress van het moment in een soort freeze-toestand terechtkwamen, toch nemen de zelfverklaarde kenners hen online allebei op de korrel. Zo wordt de man die het hele gebeuren filmde verweten dat hij de vrouw een uitbrander gaf. Net dat zou voor haar paniekreactie hebben gezorgd. Met alle gevolgen van dien. Ook de bestuurster zelf wordt hard aangepakt. Haar rijvaardigheid wordt in vraag gesteld - op haar zestigste zou ze volgens de zelfverklaarde experts te oud zijn om nog te rijden - en sommige commentatoren blijken uit de beelden zelfs af te kunnen leiden dat de vrouw aan dementie lijdt.

Het is een fenomeen dat online wel vaker de kop opsteekt, zegt Vanden Abeele. ‘Door de relatieve anonimiteit die ze daar genieten, zijn mensen geneigd om de normen van de groep over te nemen. Ook al liggen die niet helemaal in lijn met het gedrag dat die mensen in het normale leven zouden stellen. Wanneer de meerderheid van de mensen tekeergaat tegen de protagonisten van het filmpje is het verleidelijk om daar ook zelf in mee te gaan.’

‘Het is hetzelfde soort groepsgedrag dat we bijvoorbeeld ook bij hooligans zien. Niet alle mensen die relschoppen zijn in het dagelijkse leven gewelddadig. Maar in zo’n groep doen ze mee met het gedrag dat de meerderheid stelt.’

Echokamer

Van Hiel heeft het in die context over een echokamer. ‘Wanneer de initiële commentaren bij zo’n filmpje negatief zijn, zien we vaak dat die daarna enkel maar versterkt worden. De initiële tendens blijft, maar om hun commentaar er toch nog uit te doen springen, doen mensen er dan een schepje bovenop.’ Dat kan volgens Van Hiel ook in de andere richting werken. ‘Had de man die alles filmde iets heel heldhaftigs gedaan dan zou hij waarschijnlijk met steeds grotere loftuitingen overladen zijn.’

Het virale succes van het filmpje kan dan wel verklaard worden, voor de betrokkenen is het allesbehalve aangenaam om beelden van het incident plots overal te zien opduiken. Net daarom deed het parket dit weekend een oproep om de beelden niet langer te delen.

‘Zowel de vrouw in kwestie als haar wagen komen herkenbaar in beeld’, zegt woordvoerder Pieter Strauven. ‘Ze heeft heel veel geluk gehad dat de gevolgen niet zwaarder waren. Maar door het filmpje voortdurend te blijven delen dreigt dit iets te worden wat haar alsnog de rest van haar leven zal achtervolgen.’ Het parket onderzoekt momenteel de feiten en de rol van de man die de beelden maakte. Wie het filmpje van het treinongeval verder verspreidt hoeft ondanks de oproep van het parket geen vervolging te vrezen. ‘We zijn niet van plan om een heksenjacht te organiseren’, zegt Strauven. ‘Dit is niet meer dan een humane omroep om voor je zo’n filmpje deelt ook eens stil te staan bij de menselijke gevolgen.’

_(DM)