‘Ik acht het niet onmogelijk dat we tussen nu en 2030 dagen gaan kennen van 45 graden’

Al veertien dagen lang houdt David Dehenauw, hoofd van de weerdienst van het KMI en weerman van VTM en RTL, permanent anderhalf oog op de weerkaarten. Vrolijk wordt hij daar niet van. ‘Het is al een rampzomer geweest. En voorlopig is er niet veel beterschap in zicht.’

Auto’s kolkten zaterdag als speelgoedwagentjes in een afvoerpijp door de straten van Dinant. In Namen verschoof de aarde, in Waals-Brabant stond de modder lokaal anderhalve meter hoog, in Antwerpen en Oost-Vlaanderen liepen straten en kelders onder.

“Heel spannend was het”, zegt weerman David Dehenauw. Uiteindelijk bleek de tol minder zwaar dan die van de verwoestende regenval van vorige week, maar dat neemt niet weg dat meteorologen, hydrologen en gouverneurs de weerbeelden afgelopen weekend opnieuw met dichtgeknepen billen analyseerden.

“Onweders zijn zo onvoorspelbaar, je moet daar echt bovenop zitten. Ieder uur was er zaterdag een overleg van Celeval, de evaluatiecel van Binnenlandse Zaken. In de covidcrisis zitten daar virologen; als het over weercrisissen gaat, dan zit ik er namens het KMI. Om de drie uur was er ook een vergadering met de gouverneurs van de bedreigde regio’s en het kabinet Binnenlandse Zaken. Dat heeft goed gewerkt.”

Wat kan je dan nog doen op zo’n moment?

“Je kan het natuurlijk niet tegenhouden. Je kan wel heel veel doen qua voorbereiding. Voldoende manschappen voorzien voor noodinterventies, bijvoorbeeld. Zaterdag waren er nog heel veel mensen bezig in de vallei van de Vesder met herstellingswerken door de ramp van vorige week. Die mochten niet in gevaar komen. En stel dat er in Luik weer slechte onweders geweest waren aan de bassins van de stuwdammen, dan moet je op het ergste voorbereid zijn en tot evacuaties overgaan. En dat doe je niet wanneer de boel al aan het overstromen is.”

Is dat dit weekend overwogen?

“Ja. We hebben de situatie daar, maar ook in Namen en Luxemburg, met argusogen bekeken. Een uur voordat we zouden beslissen over evacuatie, zaterdag in de late namiddag, heb ik dan aan de hand van simulaties kunnen aantonen dat de zware onweerszone boven het zuiden van Luxemburg aan het verzwakken was. Mijn inschatting was dat dat een regenzone aan het worden was en niet opnieuw geactiveerd zou worden tot onweer. Daarom heb ik geadviseerd om het hoofd koel te houden. Die verantwoordelijkheid is zwaar. Je gaat niet zo maar 30.000 mensen evacueren, als dat niet nodig is.”

Zijn er geen fouten gemaakt?

“Ik moet nog voldoende afstand nemen van wat gebeurd is. Ik sta nog steeds in crisismodus. Maar ik denk dat de evaluatie in hoofdzaak positief zal blijven wat het KMI betreft.”

Er zijn nochtans wel al bedenkingen bij de aanpak van de overstromingen van vorige week, de vraag is onder meer of een stuwdam in Eupen niet veel te laat is opengezet en de ramp zo veel erger gemaakt heeft.

“Ik ben geen hydroloog of waterbouwkundig ingenieur, dus voor mij is het onmogelijk om daar een goed antwoord op te geven. Ik weet alleen dat het zeer complexe materie is en dat we pas een goed zicht zullen hebben op de waarheid wanneer de emoties zijn gaan liggen en we een grondige wetenschappelijke analyse kunnen voeren. En dit zal absoluut moeten onderzocht worden.”

We hebben nu twee keer zwaar noodweer gehad in twee weken tijd. Is dit hoe de rest van de zomer eruit zal zien?

“Het weer zal beter worden dan zaterdag, daar ziet het wel naar uit. Momenteel ben ik vrij optimistisch. Wat niet wil zeggen dat er mooi weer zit aan te komen. (neemt er de weerkaarten bij) Maandag buien en onweer, dinsdag nog kans op een donderslag, vanaf woensdag zitten er wel een paar drogere dagen aan te komen. Maar vanaf komend weekend wordt het weer een week lang erg wisselvallig en buiig en kans op onweer, bij een maximumtemperatuur van 21 graden.”

“En dan is de hamvraag: hoe snel zal de toestand op het terrein hersteld zijn? De modellen van de hydrologen zijn namelijk afgestemd op riolen die werken, op rivieren waar geen puin in ligt en die in de originele bedding ligt. Dat maakte ons zaterdag ook erg bezorgd: hoe gaat de Vesder reageren op zware neerslag?”

Kunnen we stilaan spreken van een rampzomer?

“De eerste week van augustus moeten we alvast geen beterschap verwachten. En na 15 augustus is de piek van het toeristisch seizoen aan de kust voorbij. In de Ardennen is heel het toeristische seizoen in het water gevallen: het regende al voordien en nu is hun infrastructuur kapot. Dus ja, durf ik het woord rampzomer uitspreken? Het is nog te vroeg voor de eindconclusie, maar tot nog toe is het zeker een rampzomer.”

“Ik durf zelfs niet meer te hopen dat het mooi weer wordt. Ik ben al blij als het stopt met die buitensporige regenval en mensen geen schade meer lijden, overlijden of gekwetst geraken.”

Het is niet alleen bij ons twee keer op korte tijd prijs, er zijn tegelijk ook overstromingen in Duitsland, tornado’s in Tsjechië en zware wateroverlast in Oostenrijk. Is er een verband?

“Ja, heel zeker. Ons klimaat verandert. De extremen nemen toe, doordat we vaker dan vroeger gedurende lange tijd hetzelfde weer hebben. Dat komt omdat de straalstroom nagenoeg stilvalt, en die valt dan weer stil door de zeer snel opwarmende Noordpool en noordelijke gebieden, waardoor het verschil in temperatuur met de kreeftskeerkring verkleint.”

Hoe valt dat noodweer te rijmen met de hittegolven van de afgelopen zomers?

“Die horen bij elkaar. Blijft een hogedrukgebied hangen, dan krijg je kurkdroog weer. Dat hebben we de afgelopen jaren meegemaakt. Dit jaar krijgen we de ene depressie na de andere over ons heen. Buien worden ook nog eens zwaarder in een opwarmend klimaat. Wil dit nu zeggen dat het voortaan elke zomer het een of het ander zal zijn? Neen, maar dit gaat wel vaker voorkomen.”

“Ik denk dat we gewoon moeten worden aan extremen. In feite zeg ik dus dat extremen niet meer zo extreem zijn. De grenzen van het extreme worden verlegd naar nog extremer, zowel aan de kant van droogte als wateroverlast. Het slechtst denkbare wordt nu het nog slechter denkbare.”

Zoals?

“Ik ben geen klimatoloog, maar uit mijn ervaring als meteoroloog: ik acht het niet onmogelijk dat we tussen nu en 2030 dagen gaan kennen van 45 graden. Het record staat nu op 41,8. Daar gaat het niet bij blijven. 50 graden zoals in Canada lijkt me bij ons niet waarschijnlijk binnen de tien jaar, maar het is best waarschijnlijk dat dat elders in Europa wel het geval zal zijn. Het tegendeel zou me zelfs verbazen.”

Niet dat we niet gewaarschuwd waren, maar veel mensen zijn toch geschrokken nu de gevolgen van de klimaatverandering zo tastbaar worden. En moedeloos ook wellicht, want dit valt niet meer te keren door je diesel in te ruilen voor een elektrische wagen, toch?

“Nee. Zelfs al stoppen we nu met alle uitlaatgassen, dan zal het tij niet meteen keren. Maar ik geloof de klimatologen: er valt wel degelijk nog wat te doen. Ja, de hele wereld zal moeten meewerken, maar de hele wereld, dat zijn ook jij en ik, wij allemaal samen. Je kan als individu niet zeggen dat je het je niet aantrekt.”

“Ik hoor nu de Chinese president toch ook zeggen dat hij de extreme neerslag daar (China kende afgelopen week de zwaarste regenval in duizend jaar, AVB) au sérieux neemt. Hoe cynisch het ook is: in hoe meer landen de gevolgen zichtbaar worden, hoe groter de druk zal zijn om mee te stappen in een internationale aanpak. Men zal in Brazilië uiteindelijk ook beseffen dat men zichzelf aan het vernietigen is door hele lappen Amazonewoud voor economisch gewin in brand te steken.”

Is uw job als weerman er lastiger door geworden?

“Absoluut. Nu is het natuurlijk uitzonderlijk, ik sta al veertien dagen in constante staat van paraatheid, probeer niets aan mijn aandacht te laten ontsnappen. Ik slaap niet veel, maar als ik slaap, slaap ik goed, en dat houdt me op de been.”

“Maar op andere dagen merk je het effect ook. Hoe meer extremen er zijn, hoe meer werk het is om het weer te voorspellen. We worden kwetsbaarder voor het weer, dus je moet per gemeente heel accuraat zijn. We moeten onweders zo snel mogelijk heel precies lokaliseren. De belangstelling voor weer en klimaat is de afgelopen twintig jaar ook exponentieel toegenomen. Als ik in de beginjaren van mijn carrière twee journalisten per week aan de lijn had, was het veel. Nu gaat er geen dag voorbij.”

“En toch zien we dat effect bij verkiezingen niet zo. Ik vraag me af of dat zal veranderen nu we zelf door de klimaatverandering getroffen zijn. Zullen meer partijen nog meer de klimaattoer opgaan? En zo ja, gaan die partijen dan gevolgd worden door het electoraat? Daar kijk ik met grote belangstelling naar.”