‘Ik beleef de laatste bladzijden van mijn leven, en die zouden niet zo droevig mogen zijn’

Roger Lybaert (89) slaakte deze zomer met een veelvuldig gedeelde open brief een opmerkelijke hartenkreet. Sinds het begin van de coronacrisis voelt hij zich een gevangene in het rusthuis, waar hij hermetisch afgeschermd wordt van de buitenwereld. Nu de derde golf zich aandient en de deur van het woonzorgcentrum opnieuw op slot gaat, weegt het tekort aan vrijheid eens zo hard door. ‘Ik wil gewoon met mijn scooter naar het dorp van Reet bollen.’

Een bezoek aan ­woonzorgcentrum De Vaeren in Reet is ­uitgesloten, dus installeert Roger zich met een beetje hulp van zijn dochter voor de webcam. Achter hem verschijnt zijn neef in beeld met een camera op de schouder. Neef en dochter draaien een televisie­documentaire over het leven van de innemende oud-­militair.

ROGER LYBAERT «Het is een beetje té, als je het mij vraagt. De aandacht die ik de voorbije maanden heb gekregen, mag nu gaan liggen: werkelijk iederéén wil mij interviewen. Ik heb zelfs even een column gehad in Libelle (lacht). Maar ik kan moeilijk ‘nee’ zeggen, dus zeg ik telkens toe.

»Ook in Reet wisten ze mij te vinden. Mensen die ik van haar noch pluim ken, spraken mij aan op straat: ‘Ah, die Roger. Hoe gaat het?’ Was me dat verschietachtig.»

HUMO U had niet verwacht dat uw open brief zoveel weerklank zou vinden?

LYBAERT «Zeker niet. Ik had die in de eerste plaats geschreven om mijn frustratie te kanaliseren. Uiteindelijk besloot ik de brief toch naar Knack-­journaliste Ann ­Peuteman te sturen, die mij geïnterviewd had voor haar boek ‘Verplant’. Dat bleek een goed idee, want veel mensen herkenden zich in mijn tekst. Jong en oud: ik heb tientallen vriendschapsverzoeken gekregen op Facebook van mensen die het knap vonden dat ik een probleem aankaartte waarmee hun ­ouders of groot­ouders ook kampen. Zelfs in ‘De afspraak’ mocht ik mijn ding doen. Presentator Bart Schols kreeg tranen in zijn ogen toen hij de ­laatste zin van mijn brief voorlas: ‘Wat heb je nog te klagen, oudje? Zwijg en sterf.’ Hij lijkt me nochtans geen man die snel weent.»

HUMO Uw woorden hakken er dan ook in.

LYBAERT «Dan is dat maar zo. Pas op: het woonzorg­centrum doet er alles aan om ons in de watten te leggen, en dat waardeer ik oprecht. Maar oude ­mensen worden zonder pardon ­opzijgeschoven, opgesloten in een glazen gevangenis. Onder het mom van geestelijk en lichamelijk welzijn worden we afgezonderd van onze geliefden. Tijdens de eerste lockdown mocht ik zelfs niet alleen in het parkje rond het woonzorg­centrum wandelen. Alles werd boven de hoofden van de ­bewoners beslist, zonder enige inspraak. Ik was, bij mijn weten, de eerste oudere die op televisie zélf het woord nam over deze problematiek. Ik hou van mijn vrijheid: het is niet omdat ik 89 jaar ben, dat het oké is om die zomaar af te nemen.»

HUMO U mist de vrijheden die jonge mensen wél nog hebben?

LYBAERT «Ik wil geen ­zotte of onverantwoorde ­dingen doen. Ik wil gewoon met mijn scooter naar het dorp van Reet bollen. Jonge mensen kunnen natuurlijk óók niet meer op café, en feestjes organiseren gaat niet meer – al is er een handvol idioten dat zich daar niets van aantrekt. Ze klagen dat hun levenskwaliteit een duik heeft genomen, maar ze zijn wél nog altijd vrij om het huis uit te gaan, te studeren of met een vriend of vriendin te gaan wandelen.

»Mijn vrouw is niet meer zo helder van geest: haar alle vrijheid geven zou een bar­slecht idee zijn. Maar de bewegingsvrijheid afnemen van iemand die nog perfect helder denkt, gaat te ver. Het doet me denken aan de oorlog, toen je je gedachten niet vrij kon formuleren en mensen elkaar verklikten. Vrijheid is ons hoogste goed. Laten we dat ondanks alle chaos en onzekerheid niet vergeten.»

HUMO U hebt zes kinderen, tien kleinkinderen en drie achterkleinkinderen. Hoe hard mist u hen?

LYBAERT «Lijfelijk contact met de mensen die je graag ziet, maakt het leven prettig. Ik mis hun genegenheid en de gezelligheid van warme familiefeesten. Ik wil hen knuffelen en vertroetelen, en de allerkleinsten dwaze fopcadeautjes geven. Ik zie hen groot worden op afstand en dat doet me zeer. Ik mis de kostbare jaren waarin ze evolueren tot jonge mensen met een eigen karaktertje.

»Ik weet wel dat ze mij graag zien en dat ze me hier niet vergeten. Maar ik beleef de laatste bladzijden van mijn leven, en die zouden niet zo droevig mogen zijn.»

HUMO Vindt u het soms moeilijk om aan een nieuwe dag te beginnen?

LYBAERT «Niet zolang ik mijn vrouw aan mijn zijde heb. We zijn 62 jaar geleden getrouwd, en ik vind haar nog altijd de schoonste en de liefste. Ik herinner me het moment dat ik haar voor het eerst zag: ze had bij ons thuis afgesproken met mijn zus, maar die bleef boven treuzelen. Ik heb haar toen meegenomen naar een opera, ik geloof dat het ‘La traviata’ was. De rest is geschiedenis.

»We wonen nog altijd samen en houden elkaar recht. We zijn twee sukkelaars bij elkaar, maar we vallen nog niet.»

HUMO Is er een geheim voor zo’n lange, liefdevolle relatie?

LYBAERT «Elkaars onhebbelijkheden verdragen. Vóór je het vraagt: die van mij ga ik hier niet verklappen (lacht). En ook: ik wist op den duur al op voorhand wat haar een plezier zou doen. Dat werkt enige relationele ­harmonie wel in de hand. Het is maar een tip aan alle jonge geliefden!»

HUMO Het woonzorgcentrum waar u verblijft, is niet gespaard gebleven. Hoeveel bewoners zijn er ondertussen overleden aan covid-19?

LYBAERT «22 mensen, geloof ik. Niemand heeft echt afscheid van hen kunnen nemen, daarvoor ging het te snel. ’s Morgens had ik hen begroet, ’s avonds waren ze er plots niet meer. Er is een ­herdenkingshoekje in­­gericht met foto’s van de mensen die gestorven zijn. Ik ben daar geregeld te vinden. Het is een goeie plaats om stil te staan en te mediteren.

»Het is belangrijk dat we hier goed voor elkaar zorgen. Dat heeft de coronacrisis me wel geleerd: we zitten samen opgesloten, dus maken we er maar beter het beste van. Nieuwelingen ga ik dan ook altijd begroeten. Ik zeg hun hoe alles hier in z’n werk gaat en heet hen welkom. Een gewoon gesprekje, maar de meesten zijn heel content dat ze zo hartelijk worden ontvangen.»

HUMO De vaccins komen eraan. Gaat u zich laten vaccineren?

LYBAERT «Ik ben in het voorjaar besmet met het coronavirus, dus ik zal wel antistoffen hebben. Ik weet niet hoe nuttig zo’n vaccin dan nog is. Maar als het nodig is, zal ik die spuit zeker laten zetten.»

HUMO Hebt u zwaar afgezien van uw besmetting?

LYBAERT «Mijn smaak en reuk zijn een hele tijd weggeweest, en ik ben nog altijd vermoeider dan ervoor. Je komt er niet uit zoals je er bent ingegaan. Maar schrik om te sterven had ik niet.»

HUMO Hebt u het gevoel dat uw leven voltooid is?

LYBAERT «Ik ben klaar met alles. Ik heb met mijn echtgenote afgesproken dat ik als eerste ga. Dan hoef ik haar niet te missen. Een beetje egoïstisch? Misschien, maar ze is er toch mee akkoord gegaan (lacht).

»Ik denk dat ik tevreden mag zijn over het leven dat me in de schoot is ­geworpen. Met wat geluk volgen er nog een paar fijne ritjes op de scooter en innige ontmoetingen met mijn familie.»

HUMO Hoe ziet kerstperiode er dit jaar uit voor u?

LYBAERT «Daar raak je een gevoelige snaar. Kerstmis is een familiefeest: het draait om innigheid, om de geboorte van een kind. Naar de midder­nachtmis gaan is uiteraard geen optie. Ik denk dat ik mijn vrouw eens goed ga vastpakken en wat televisie ga kijken. Of Netflix: mijn kinderen hebben dat onlangs geïnstalleerd. ‘The Queen’s Gambit’ leek me wel wat. Ik ben altijd een fervent schaker geweest. In het rusthuis heb ik niemand om tegen te schaken, maar de sport interesseert me nog altijd.»

HUMO Aan tijdsbestedingen geen gebrek: u schrijft ook al uw hele leven gedichten.

LYBAERT «Klopt. Vroeger op een typemachine, nu op de laptop. Dat vind ik het aangenaamst: een dt-fout betekent geen nieuwe bladzijde.

»Toen ik in het leger zat, was ik tijdens de week vaak weg. Ik was gestationeerd in Namen, ver weg van mijn toekomstige vrouw. Elke dag kreeg ze een briefje met de post. De dag nadat we waren getrouwd, heeft ze die allemaal verbrand. Ze wilde niet dat onze toekomstige kinderen ze zouden lezen (lacht).»

HUMO Zulke pikante gedichten?

LYBAERT (lacht) «Ik hoef niet op alle vragen te antwoorden, toch? Vandaag schrijf ik haar nog altijd gedichtjes. Over eenzaamheid, hartstocht, liefde... Of over het weer.»

HUMO Hoe kijkt u naar 2021?

LYBAERT «Ik hoop dat die ziekte verdwijnt en we weer in de volle lente- en zomerzon kunnen zitten. Ik zou weleens een pintje willen gaan ­drinken en op restaurant gaan. Ik ga het eten van de gaarkeuken in het rusthuis niet afbreken, maar ophemelen doe ik het evenmin (lacht).»