Ondanks – of misschien net dóór – de stroom artikelen, meningen en theorieën die over onze arme hoofden wordt uitgestort, zijn er nog veel onduidelijkheden over het virus dat de wereld nu al een jaar in de klem houdt. Ab Osterhaus en Bram Palache schreven daarom ‘Virus’, een boekje met antwoorden op vijftig vragen over covid-19, andere virale dreigingen die diep in de jungle of in een industriële pluimvee- of varkensstal op de loer liggen, en hoe we ons ertegen kunnen wapenen. ‘Halve maatregelen zijn niet genoeg. Je moet het virus het land uit krijgen’
Beide heren spreken alvast met kennis van zaken. Bram Palache sleutelde als biochemicus voor de farma-industrie ruim dertig jaar aan nieuwe griepvaccins en werkt nu als consultant rond griepvaccinatie en de gevaren van influenza voor risicopatiënten. Professor virologie Ab Osterhaus geldt in Nederland, een beetje zoals Marc Van Ranst bij ons, al jaren als de nationale viroloog: een even gezaghebbende als rechtvoorderaapse stem over corona- en andere virussen. Osterhaus, momenteel verbonden aan de Tierärztliche Hochschule in Hannover, speelde met zijn onderzoeksgroep een belangrijke rol bij de identificatie van SARS en MERS, de illustere voorlopers van het virus dat nu voor zoveel ellende zorgt. Hij zat dus al – figuurlijk – met zijn neus in de coronavirussen lang vóór de wereld hun verwoestende impact ondervond.
HUMO In de meeste Europese landen worden alweer versoepelingen doorgevoerd en kan men binnenkort beginnen te vaccineren. Mogen we stilaan uitkijken naar het einde van de pandemie of kraaien we te vroeg victorie?
AB OSTERHAUS «Ik denk eerder dat laatste. Maar ik ben het eens met de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie, red.) dat je positief moet blijven denken. Dat de vaccins eraan komen, betekent dat we in elk geval tegen de zomer onze risicogroepen gevaccineerd kunnen hebben, en misschien zelfs nog meer mensen. Dat is fantastisch. Máár: eerst moeten we nog heelhuids de winter door.»
BRAM PALACHE «De vaccins zijn in aantocht, maar de bevolking vaccineren wordt nog een hele operatie. Ik denk niet dat het normale leven zich voor de zomer zal kunnen hervatten.»
HUMO Een stevige hindernis zijn de feestdagen die eraan komen. Het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Spanje lassen een kerstpauze in: kan zo’n tijdelijke versoepeling een heropflakkering veroorzaken?
OSTERHAUS «Veel mensen zeggen nu dat er licht is aan het einde van de tunnel, maar dat is het dus: aan het éínde van de tunnel. Ik ben er helemaal niet gerust in. Wat mij de afgelopen weken heeft gestoord, is dat wij in Nederland de winkels openhielden – weliswaar met het advies om niet te gaan winkelen. Maar dat werkt natuurlijk niet. Integendeel, het had net een enorme aantrekkingskracht, ook op onze zuiderburen (lacht). De mentaliteit is niet oké. We hebben de koopwoede rond sinterklaas gehad, we krijgen nog kerst, en tot overmaat van ramp volgt ook nog eens Nieuwjaar, dat iedereen natuurlijk in groep zal willen vieren. Als je ziet welke opstoot Thanksgiving in Canada heeft veroorzaakt, denk ik dat we ons hart moeten vasthouden.»
HUMO Moeten we rekening houden met een derde golf?
OSTERHAUS «De strategie ontbreekt in Europa. Kijk naar wat sommige Aziatische landen, Australië en Nieuw-Zeeland hebben gedaan: die hebben bewezen dat je het probleem de baas kunt met een heel harde lockdown van een aantal weken, waarna je heel geleidelijk de boel weer opent, gecombineerd met een grondige test- en quarantainestrategie en efficiënt contactonderzoek. Dán krijg je een beheersbaar geheel. Horeca- en andere bedrijven – óók alle kunst- en vrijetijdsbestedingen – kunnen dan gewoon weer opengaan. Het aantal doden en ziekenhuisopnamen is er een fractie van wat we hier in Europa zien. Zowel voor de volksgezondheid als voor de economie was het beter geweest om ons harder op te stellen.»
HUMO Vooral Azië springt eruit. Heeft dat te maken met de mentaliteit daar? Of komt het doordat ze er weten wat een epidemie kan aanrichten?
OSTERHAUS «Dat is een belangrijk punt. Zuid-Korea heeft het op de harde manier moeten ondervinden met MERS, en ook Hongkong heeft met SARS zijn deel gehad. Daar was men op een nieuwe epidemie voorbereid en heeft men van in het begin keiharde maatregelen genomen.»
HUMO Dat er in heel Europa een tweede golf is gekomen, is eigenlijk onbegrijpelijk. De signalen waren er lang op voorhand en experts waarschuwden er eenstemmig voor. Hoe is het toch zo fout kunnen lopen?
PALACHE «De maatschappelijke druk was heel groot. De meeste landen hebben geprobeerd een evenwicht te vinden, en dat is niet altijd goed uitgepakt. Men praat nu ook weer volop over versoepelingen, terwijl we nog altijd op een redelijk hoog plateau zitten. Dat is levensgevaarlijk, want als je de maatregelen te snel loslaat, geef je het virus weer een kans.»
OSTERHAUS «Ik ben van opleiding dierenarts. Bij een uitbraak van mond- en klauwzeer, vogelpest of een andere dierenziekte worden er geen halve maatregelen genomen. Zo hebben we nu in Europa, onder meer in België, gevallen van de Afrikaanse varkenspest gezien. Wel, dan neem je geen enkel risico: bam, het slot erop tot de uitbraak onder controle is, en dan geleidelijk de zaak weer opengooien. Dat is voor de gezondheid van de dieren en economisch het beste wat je kunt doen. Al die compromissen en halve maatregelen zijn fijn, maar uiteindelijk ben je duurder af.
»De belangrijkste vraag moet zijn of de ziekenhuizen het aankunnen. In de zomer, toen de epidemie nog heel matig was maar mensen massaal uit vakantie begonnen terug te komen, pleitte ik voor een lockdown, gevolgd door een geleidelijke versoepeling met strenge test- en quarantainemaatregelen. Ik werd weggehoond, maar ik denk dat het uiteindelijk beter zou zijn geweest. De zachte aanpak in veel Europese landen heeft voor een hoop extra last gezorgd. Als we toen wat meer van onze vrijheid hadden opgegeven, hadden we uiteindelijk méér gekund: we hadden weer naar het theater en op restaurant kunnen gaan. Ik snap dat het moeilijk te verkopen is in onze democratie, maar in de landen die ik daarnet aanhaalde, lukte het dus wel. Omdat de mensen er beter beseffen waarmee ze te maken hebben, én ze er in de regel gehoorzamer zijn aan de overheid. Hoeveel verschil dat laatste maakt, zie je ook binnen Europa. Ik werk in Duitsland, en een Duitser is gehoorzamer dan de gemiddelde Belg. Ik kén jullie een beetje: ik heb jaren in Antwerpen gewoond (lacht).»
HUMO Volgens onze viroloog Marc Van Ranst houden we ons best aan de beproefde veiligheidsmaatregelen tot we aan minder dan vijftig besmettingen per dag zitten.
OSTERHAUS «Je moet gewoon zo laag mogelijk zitten. Mijn strategie zou zijn: probeer het virus het land uit te krijgen. Tolereer het niet. Drijf het uit, probeer de zaak niet alleen maar in te dammen. Vijftig besmettingen per dag gaat al aardig in die richting: ik ben het dus grotendeels met Marc Van Ranst eens.»
HUMO We zijn nu al een tijd met ontsmettingssprays en handgels in de weer, maar weten we eigenlijk hoe makkelijk het virus via voorwerpen wordt overgedragen? Australische onderzoekers toonden aan dat het op bankbiljetten, telefoonschermen en metaal liefst 28 dagen besmettelijk kan blijven.
OSTERHAUS «We weten dat het virus op gladde oppervlakken bij een heel lage temperatuur makkelijk 72 uur besmettelijk is. Op andere oppervlakken en bij hogere temperaturen is het moeilijk om geïnfecteerd te raken. We hebben ook de hele discussie gehad over winkelkarretjes. Als iemand in zijn hand hoest en zo’n wagentje vastpakt, en jij neemt dat later vast en wrijft in je ogen of neus, dan kun je het virus krijgen. Of dat de belangrijkste manier van besmetting is, weten we gewoon nog niet. Ik denk dat vooral transmissie via de lucht belangrijk is.»
HUMO In het begin dachten we dat die transmissie vooral via grote druppels gebeurde, maar de kleinere en langer in de lucht rondzwevende aerosolen zijn steeds nadrukkelijker in beeld gekomen. Weten we al welke rol die precies spelen?
OSTERHAUS «Belangrijk lijken zogenaamde superspreading events: één of twee mensen die heel veel virus uitscheiden en veel mensen tegelijk besmetten. Maar hoe dat gaat, is niet helemaal duidelijk. We weten dat het virus in het sputum (slijm dat bij een infectie uit de diepe luchtwegen wordt opgehoest, red.) in de keel aanwezig is. Als je uitademt, zit het al in de lucht. Ik dénk dus dat aerosolen een rol spelen, maar hoe belangrijk die is, weten we niet. Het virus blijft ons verrassen. Hoe dan ook lijkt het me verstandig om veiligheidshalve een mondmasker te dragen.»
HUMO Ook opmerkelijk zijn de langdurige klachten die het virus kan veroorzaken, ook bij jonge mensen en zelfs na een milde infectie. Is dat bij andere virussen ook zo?
OSTERHAUS «Bij influenza zien we die niet echt. Na een ernstige griepinfectie ben je wel enkele weken gammel, maar bij het coronavirus kunnen mensen tot maanden na een infectie nog klachten hebben.»
PALACHE «Pas op, een griep kan óók serieuze nawerkingen hebben: voor ouderen kan ze het verschil betekenen tussen zelfstandig leven vóór de infectie, en daarna niet meer.»
OSTERHAUS «Covid slaat harder toe dan griep omdat het een nieuwe infectie is, maar je mag influenza inderdaad niet onderschatten. Oudere mensen die nog alles kunnen en een stevige griep of een longontsteking oplopen, gaan een paar weken hun bed in, verliezen tien à vijftien kilo spiermassa en raken dan niet meer op de been. Bij een vergelijking tussen covid en griep heeft men het altijd over het aantal mensen dat eraan overlijdt, maar influenza kan een actieve en vitale senior in geen tijd veranderen in iemand die in een verpleeghuis moet worden verzorgd. Dat is óók dramatisch.»
HUMO Alle hoop is nu gevestigd op de vaccins. Volgens de eerste berichten geven die een goede bescherming, maar over hun werking op langere termijn weten we nog niks. Moeten we het enthousiasme niet een béétje temperen?
OSTERHAUS «Er zijn nu drie vaccins die er veelbelovend uitzien. Twee zijn gebaseerd op mRNA, ééntje op een vectorvirus (een onschadelijk gemaakt virus dat het genetische materiaal om het immuunsysteem te activeren tot in de cel brengt, red.) Met vectorvirussen hebben we ervaring: die kunnen redelijk lang bescherming bieden. We weten echter dat de immuniteit na een infectie met het coronavirus niet lang aanhoudt. De vaccins moeten het dus beter doen dan de natuur: we moeten antistoffen en T-cellen genereren die langer beschermen dan een natuurlijke infectie. We hebben ook gezien dat je opnieuw besmet kunt raken, en dat je ook de tweede keer een ernstige infectie kunt krijgen.
»Of de vaccins op lange termijn bescherming bieden, zal dus nog moeten blijken. Maar in totaal worden nu meer dan 65 vaccins op de mens getest, en die maken gebruik van allerlei verschillende technieken. Ik heb er goede hoop op dat er meerdere tussen zullen zitten die wel degelijk langdurig beschermen.»
PALACHE «Ik snap ook wel het enthousiasme. De bescherming is niet alleen onverwacht goed – al kan die op termijn nog wat naar beneden worden bijgesteld – de vaccins hebben tot nog toe ook geen ernstige bijwerkingen laten zien.»
HUMO Hoopgevend is dat enkele van de eerste vaccins volgens de fabrikanten ook ouderen goed beschermen. Een meevaller: van het griepvaccin is bekend dat het bij ouderen niet zo goed werkt.
OSTERHAUS «Ik denk dat we ook daar voorzichtig moeten zijn. We weten van álle vaccins dat ze bij ouderen minder goed werken: dat zal voor de coronavaccins ongetwijfeld ook nog blijken, voor het ene meer dan voor het andere. Ouderen mag je daarom ook niet te vroeg in het seizoen tegen griep vaccineren. Geef je in september al een vaccin, dan weet je dat in februari de antistoffen weg kunnen zijn. Bij ouderen zou je eigenlijk het best wachten tot het virus aan de deur klopt, als het bijvoorbeeld in de buurlanden opduikt. De duur van de bescherming bij die groep kan in de toekomst dus zeker nog een punt zijn.»
COVID ÉN GRIEP
HUMO Het virus kan ook nog muteren, waardoor de vaccins minder goed of mogelijk helemaal niet meer werken.
OSTERHAUS «Het virus is alvast niet stabiel. Het muteert heel erg. Onder de varianten die momenteel in de bevolking rondgaan, zitten mutaties, maar waarschijnlijk nog geen die van belang zijn voor de vaccinatiestrategie. Op dit moment heeft minder dan 10 procent van de mensen antistoffen: de druk op het virus om zich aan te passen is dus nog zeer beperkt. Zodra je die opvoert door vaccinatie of door groepsimmuniteit zal het virus wél proberen te ontsnappen en een manier zoeken om het vaccin te ontwijken.»
HUMO In Denemarken werden massaal nertsen afgeslacht omdat bij die dieren een nieuwe variant van het virus was aangetroffen die op mensen kon overgaan.
OSTERHAUS «Het is natuurlijk een doemscenario, maar ik vind het absoluut terecht dat men dat vuur onmiddellijk uitgetrapt heeft. Elke onverwachte verandering van het virus moet je zien te voorkomen, en het heen en weer springen van het virus van de ene diersoort op de andere, inclusief de mens, kan zulke veranderingen met zich meebrengen.»
HUMO Het griepseizoen is op komst: zou het influenzavirus een mutatie van het coronavirus kunnen veroorzaken?
OSTERHAUS «Nee. Er zijn wel gevallen beschreven van mensen die zowel covid als influenza hadden: zo’n dubbelinfectie kan ernstig zijn, en is bij risicopatiënten in de helft van de gevallen zelfs fataal gebleken. Daarnaast zie je dat er in een land als Australië haast geen gevallen van griep waren door de strenge maatregelen tegen het coronavirus. De traditionele grieppiek bleef er dit jaar uit. De maatregelen tegen covid lijken dus ook te beschermen tegen griep. Maar als je tóch de pech hebt om ze allebei te krijgen, kun je weleens heel slecht af zijn. Griepvaccinatie is daarom belangrijker dan ooit, zeker bij de risicogroepen.»
HUMO Weten we al uit welke hoek het volgende gevaarlijke virus zal komen?
OSTERHAUS «Dat is voor een groot deel koffiedik kijken. Van griepvirussen, die uit de vogelwereld komen, weten we dat ze zullen terugkomen. En ik kan nog een hele reeks virussen opnoemen die voor een pandemie kunnen zorgen: nipah, hendra, paramyxovirussen, bunyavirussen... Maar het is onmogelijk te voorspellen welk virus het wordt, of waar de volgende pandemie zal ontstaan. Alleen dát er nog grote uitbraken zullen komen, kunnen we met zekerheid zeggen. Daar moeten we ons dus op voorbereiden.
»Anderzijds valt zo’n pandemie ook niet uit de lucht. Ik ben, zeer lang geleden, gepromoveerd op een coronavirus bij katten – toen vond iedereen dat triviaal. En vijf jaar geleden hebben we met onze onderzoeksgroep bij Europa een groot project voorgesteld om vaccins en antivirale middelen tegen coronavirussen te ontwikkelen. Na SARS en MERS, waarbij we door het oog van de naald zijn gekropen, kon uit die hoek weleens een nieuw gevaarlijk virus komen, wisten we. We hebben een vaccin tegen MERS gemaakt, dat we bij dromedarissen hebben getest, en dat nu wordt getest bij mensen. Dezelfde technologie gebruiken we nu ook voor de ontwikkeling van een covidvaccin. Als je dan vraagt of we deze pandemie hadden kunnen voorspellen, kan ik heel arrogant zeggen dat we al op een coronavirus werkten en we ze dus al hádden voorspeld. Alleen was niemand anders geïnteresseerd in vaccins voor die virussen.»
HUMO Coronavirussen werden lang als weinig schadelijk gezien. Ze veroorzaakten alleen milde luchtweginfecties of verkoudheden in de winter. Toen uw toenmalige lab in 2003 bewees dat een nieuw coronavirus de oorzaak was van de ernstige luchtweginfectie SARS, reageerden veel experts met ongeloof. Hebben we coronavirussen te lang verkeerd ingeschat?
OSTERHAUS «Mensen zijn hardleers. Ik weet nog dat ik in een conferencecall over SARS zat met de WHO. Bij de patiënten die eraan doodgingen, waren twee virussen gevonden: het metapneumovirus, dat we twee jaar tevoren hadden ontdekt, en een coronavirus. Ik dacht meteen aan het coronavirus als de oorzaak van de nieuwe ziekte, maar dat stuitte op een golf van ongeloof, vooral bij medische experts. Coronavirussen waren immers slappe virussen waar je alleen maar een verkoudheid van kreeg. Bij pluimvee, varkens en runderen zijn het echter killers. Je moet ook de mens zien als een diersoort: er zijn veel analogieën te trekken met wat er in de dierenwereld gebeurt.»
HUMO We moeten ons voorbereiden op nieuwe pandemieën, zegt u. Hoe doen we dat?
PALACHE «In de eerste plaats moeten we kijken welke virussen er in de dierenwereld circuleren en een wereldwijd monitoringsysteem opzetten om nieuwe varianten snel te detecteren. Er moet ook gewerkt worden aan de technologie om vaccins en geneesmiddelen te ontwikkelen, zodat je snel kunt optreden als er iets nieuws opduikt. Daar leren we nu veel over.
»De WHO heeft al een wereldwijd netwerk dat voortdurend griepvirussen in de gaten houdt. Dat zou je kunnen uitbreiden naar andere virussen. Je zou het werk kunnen verdelen, en met een aantal over de wereld verspreide labs kunnen afspreken wie naar wat kijkt. Dan hou je toch het overzicht.»
HUMO Zo’n systeem had men ook kunnen opzetten na SARS, toen we nipt aan een pandemie zijn ontsnapt.
OSTERHAUS «De Spaanse griep, die nog veel erger was dan de pandemie die we nu beleven, was men ook snel vergeten: tien, twintig jaar later sprak niemand er nog over. De Mexicaanse griep werd afgedaan als een seizoensgriepje, maar er zijn wel zo’n half miljoen mensen aan gestorven, allemaal jonge mensen bovendien. Ik denk dat men die waarschuwing onvoldoende ter harte heeft genomen.
»We moeten ook inzetten op breed werkende antivirale middelen. Bij covid modderen we nu aan met middelen als remdesivir, die in eerste instantie voor ebola werden ontwikkeld, waartegen ze trouwens óók niet goed werkten. Daarin zouden we gigantisch moeten investeren. Dat kost dan misschien een paar miljard, maar de kosten van de pandemie zijn vele malen groter. We moeten het zien als een verzekeringspolis. Je moet niet wachten tot het huis in de fik staat.»
PALACHE «We wapenen ons tegen terreur en andere bedreigingen, in Nederland hebben we dijkbewaking… Wel, pandemieën horen ook in dat rijtje thuis. Het voorkomen ervan zou bijgevolg evenveel aandacht en middelen moeten krijgen. Dat pandemieën een reële bedreiging zijn, heeft iedereen nu wel gemerkt.»
OSTERHAUS «Het is net als met defensie: daar wilde Europa ook niet in investeren. Donald Trump heeft zich daar nog verschrikkelijk boos over gemaakt, en voor een deel terecht. In Amerika wordt dit soort onderzoek vooral door BARDA (de Biomedical Advanced Research and Development Authority, red.) gefinancierd, een overheidsinstantie die zich bezighoudt met de medische bescherming tegen biologische, chemische en nucleaire bedreigingen. De bescherming van de bevolking wordt daar gezien als een nationale taak.
»Er wordt altijd geschimpt op de farma-industrie, maar om vaccins te ontwikkelen, zullen we toch nauw met ze moeten samenwerken. Alle kansrijke vaccins en antivirale middelen die nu in ontwikkeling zijn, komen uit de samenwerking tussen bedrijven, universiteiten, overheidsinstituten en andere instanties – nationale en internationale – die het onderzoek mee financieren. Zonder die partnerships was er van die vaccins niet veel terechtgekomen.»
HUMO Was het gebrek aan internationale samenwerking bij deze pandemie niet het grote pijnpunt? De WHO kan alleen maar adviezen verstrekken en Europa was nagenoeg afwezig, omdat gezondheid een bevoegdheid van de nationale staten is. Terwijl je toch zou denken dat uitzonderlijke omstandigheden om uitzonderlijke maatregelen vragen.
OSTERHAUS «Die kritiek vind ik niet helemaal terecht. Bij de Mexicaanse griep had een klein aantal landen, waaronder België, een groot deel van de vaccinvoorraad opgekocht. Daar hebben we onze les wel geleerd. Er wordt nu gepleit voor een gelijke verdeling van de vaccins. Een organisatie als COVAX, een initiatief van onder andere de WHO, houdt zich daarmee bezig, en zorgt ervoor dat een deel van de vaccinproductie voor minder draagkrachtige landen wordt gereserveerd. Er is nu meer besef dat we als rijke westerse landen niet zomaar alles kunnen confisqueren.»
DOR HOUT
HUMO Ook onze samenleving zal fundamenteel anders moeten functioneren, zeggen jullie. Wat moet er veranderen?
OSTERHAUS «Het tijdperk waarin we nu leven, wordt weleens het antropoceen genoemd: wij, mensen, zijn bezig onze wereld onherstelbaar te veranderen, in die mate dat toekomstige generaties er grote last van zullen ondervinden. Toen ik begon, werd mij gezegd dat het niet slim was om aan virussen te gaan werken, want die waren uitgeroeid of onder controle. Vandaag is de dreiging door infectieziekten en het risico op pandemieën groter dan ooit. Dat heeft te maken met die enorme veranderingen in onze samenleving. Ik heb het dan over de economische groei en de impact daarvan op het klimaat, grootschalige ontbossing, armoede, ons reisgedrag, vluchtelingenstromen, intensieve veeteelt, het verschepen van goederen, dieren en dierproducten over de hele wereld… Het zal anders moeten, of we dat willen of niet.
»Neem nu ons reisgedrag. Het idee alleen al dat je dit jaar op skivakantie zou moeten gaan! Of dat we zo nodig naar Spanje of Griekenland moeten, omdat we vinden dat we daar recht op hebben. We hebben in onze samenleving een aantal verworvenheden waarvan we allemaal genieten, maar waarvan we ons toch moeten afvragen of we zo wel moeten doorgaan. Als we taksen zouden heffen op de milieuschade die vliegtuigen veroorzaken, was dat reizen meteen een veel minder groot probleem.»
HUMO Is de wereld klaar om het roer drastisch om te gooien?
OSTERHAUS «In de nieuwe generatie zie je toch een mentaliteitsverandering. De groeiende aandacht voor alternatieve energie, de algemene verontwaardiging – in Europa dan toch – over de attitude van Trump, het feit dat steeds meer mensen vegetariër worden, óók oudere collega’s van mij… Het geeft aan dat een groeiende groep mensen begrepen heeft dat we ons gedrag moeten veranderen als we de planeet niet onleefbaar willen maken voor toekomstige generaties.»
HUMO Er zijn nog altijd mensen die vinden dat we overdreven reageren op wat in wezen een oudemensenziekte is. Het argument is dan dat vooral zieke hoogbejaarden die al met één steunkous in het graf stonden, aan covid bezwijken.
OSTERHAUS «Men heeft berekend dat mensen die aan covid overlijden gemiddeld elf levensjaren verliezen. En daar zijn heel veel jonge mensen bij: je schrikt ervan hoeveel patiënten onder de 50 nog op de intensive care belanden. Misschien moeten jonge mensen ook wat meer solidariteit opbrengen voor het oudere deel van de bevolking. Je hoort weleens dat het vooral dor hout is dat we nu verliezen, maar dor hout leeft toch geen elf jaar meer?»
HUMO Raken we het virus ooit weer kwijt? Of wordt het één van de vele virussen die het in de winter op onze luchtwegen hebben gemunt?
OSTERHAUS «Daarvoor moeten we kijken naar hoe het andere pandemische virussen is vergaan. Die zijn nadien als gewone wintergriepvirussen blijven circuleren. Het Mexicaanse griepvirus is nu één van de vier stammen die in het griepvaccin zijn opgenomen. Ik denk niet dat je een virus dat zich kan verspreiden vóór je symptomen krijgt, echt kunt uitroeien. Omdat er groepsimmuniteit zal ontstaan, zal de impact wel veel minder zijn. Dat hebben we ook gezien met het zikavirus: dat is er nog steeds, maar grote gezondheidsproblemen veroorzaakt het niet meer. Het is niet onwaarschijnlijk dat met het coronavirus hetzelfde gebeurt, maar in de virologie kun je weinig voorspellen.»
HUMO Durft u al te voorspellen wanneer het normale leven weer min of meer kan hervatten, of zijn er daarvoor nog te veel onzekerheden?
OSTERHAUS «Tegen de zomer is het ergste wellicht achter de rug, omdat we dan de risicogroep gevaccineerd zullen hebben. In Europa dan toch: hoe het wereldwijd zit, is nog de vraag. Tot de zomer zijn we er dus in elk geval nog niet van verlost, en ik vrees dat het nog wel wat langer zal duren. Ook omdat je ongetwijfeld weer een hoop mensen zult krijgen die vrezen dat de vaccins allerlei negatieve effecten hebben. Dat hebben we bij alle vaccinaties gezien, en we weten uit ervaring dat het zeer moeilijk is om daar tegen op te boksen.»
PALACHE «Bij de griepvaccinatie is het elk jaar weer een strijd. Het kost veel werk en overtuigingskracht om de vaccinatiegraad op peil te houden.»
OSTERHAUS «Op het moment dat de risicogroepen gevaccineerd zijn, zal de mortaliteit enorm teruglopen en zullen er ook meer ziekenhuisbedden vrijkomen. Zolang minder dan 70 procent van de mensen gevaccineerd is, zal het virus gewoon onder de bevolking blijven rondgaan. Uiteindelijk krijg je dan groepsimmuniteit door vaccinaties en natuurlijke infecties. Dat wordt wellicht het scenario.»
