‘Ik kan daarvoor vervolgd worden hé’. Hoe de paniek toesloeg bij Schild & Vrienden

Is er een mol onder hen? Een hacker? Of worden ze afgeluisterd? De paniek is groot bij Schild & Vrienden wanneer ze vaststellen dat het VRT-programma Pano meelas in hun besloten groepen op Facebook en Discord. Dat blijkt uit berichten die speurders konden onderscheppen. Het parket vraagt de doorverwijzing van negen van hen voor inbreuken op onder meer de antiracismewet. Het onderzoek leverde bezwarende elementen op. Een reconstructie.

Voorjaar 2018. Een jaar na haar oprichting heeft de jongerenvereniging Schild & Vrienden de wind in de zeilen. Oorspronkelijk geconcipieerd als een Facebook-community waarin rechtse memes worden uitgewisseld, heeft de groep intussen succesvol de stap naar de ‘echte’ wereld gezet. De oproep van oprichter Dries Van Langenhove om de lezingen van toenmalig staatssecretaris van Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) te beveiligen nadat er een in Brussel verstoord was door linkse betogers, was een groot succes. Tal van leden van zijn online community kwamen opdagen. Francken ging uit dankbaarheid gewillig met een deel van hen op de foto.

Schild & Vrienden-oprichter en -‘eindbaas’ Van Langenhove – 24 en student rechten aan de Universiteit Gent – beseft op dat moment dat zijn vereniging veel potentieel heeft. Schild & Vrienden bereidt meer acties voor. Doel is om over te komen als een vereniging voor jonge, fitte, nationalistische jongeren die zich voor het Vlaamse volk inzetten. Schild & Vrienden organiseert acties om zwerfvuil op te ruimen en bloed te doneren. Er worden filmpjes van gemaakt om leden te ronselen.

Maar soms gaat het er ook forser aan toe. Op 3 maart 2018 trekt Schild & Vrienden onder aanvoering van Van Langenhove naar het Gentse Gravensteen, om een actie voor een humaner vluchtelingenbeleid te saboteren. Alles wordt gefilmd: niet enkel door het mediateam van Schild & Vrienden, maar ook door een VRT-ploeg die een Pano-aflevering over de vereniging wil maken. Van Langenhove vindt er geen graten in: hij ziet het als een manier om Schild & Vrienden en zichzelf nog meer in de kijker te zetten.

VRT leest mee

Wat hij niet weet, is dat een VRT-journalist toegang heeft tot geheime Facebook- en Discord-groepen van Schild & Vrienden. Een select gezelschap plaatst daar duizenden berichten die als racistisch, antisemitisch en seksistisch beschouwd kunnen worden. Bij een filmpje van een huilend, ondervoed Afrikaans kind klinkt de muziektekst ‘I don’t care, I love it’ van de band Icona Pop. Ook de Holocaust blijkt een frequent gespreksonderwerp. Bijvoorbeeld: “Het verschil tussen een pizza en een Jood? Een pizza schreeuwt niet in de oven!”

Woensdagavond 5 september 2018 zendt de VRT de Pano-reportage over Schild & Vrienden uit. Die ochtend is Van Langenhove door de reportagemakers geconfronteerd met enkele berichten uit de geheime groepen. Hij zegt ze nog niet gezien te hebben, er niets mee te maken te hebben en suggereert dat het onder meer om vervalsingen gaat. Hij lijkt niet ongerust.

Maar in werkelijkheid is er na de confrontatie op de VRT sprake van paniek binnen Schild & Vrienden, zo leert het onderzoek. Vanaf het moment dat Van Langenhove weet wat er hem boven het hoofd hangt, stuurt hij Telegram-berichten naar leden van de besloten groepen. “Zeg mij eens alle erge dingen van de Discord. Welke erge dingen stonden daar op?”, vraagt hij aan ene B.D. “Ik MOET dat weten. Ik kan daarvoor vervolgd worden hé.”

B.D. antwoordt: “Bijna alle shit is verwijderd voor de reportage.” En: “Alle referenties met jews, jew, jood, joden zijn weg. Niks antisemitisch meer. Neger ook.”

‘Van de pot gerukte insinuaties’

Intussen neemt Van Langenhove publiekelijk de vlucht vooruit en post enkele uren voor de uitzending op Facebook een filmpje waarin hij aankondigt dat Pano die avond een reportage zal uitzenden met “van de pot gerukte insinuaties”.

Achter de schermen van Schild & Vrienden wordt er in de uren voor de uitzending druk gespeculeerd over de mogelijke aanwezigheid van een ‘mol’ die info naar Pano gelekt zou hebben. Ook houden de leden in berichten naar elkaar rekening met hacking en zelfs afluisterapparatuur. Die berichten zijn onderschept door onderzoekers.

Het zijn niet de enige berichten die ze terugvinden. Zo schrijft Van Langenhove: “Gelukkig dat we Discord nog hebben”, als reactie op een schorsing door Facebook van zijn nepaccount Jean-Paul Mbongo. Hij gebruikt dat account om onder meer ongepaste opmerkingen te posten. Bijvoorbeeld, als reactie op een foto van een meisje: “Kzoe maar al te gelm (sic) m’n zwarte lul in eur blonde preute steken zulle.” (Na de publicatie van dit artikel ontkent Dries van Langenhove met klem dat hij deze reactie geplaatst zou hebben, SA/TDS/SKE.)

Verhoor

Toch beweerde Van Langenhove in een eerste verhoor dat hij en Schild & Vrienden nooit actief zijn geweest op Discord. De computerexpert kon nochtans vaststellen dat de vereniging van 30 januari 2018 tot en met 5 september van datzelfde jaar – de dag van de Pano-uitzending – actief was op dit netwerk.

Ook zegt Van Langenhove tijdens een eerste verhoor met de onderzoeksrechter in juni 2019 geen weet te hebben van antisemitische posts in de groepen op Facebook en Discord. Als hij vervolgens geconfronteerd wordt met enkele posts uit die groepen – bijvoorbeeld een foto van een vuilnisblik met as, met de tekst ‘how to pick up Jewish chicks’ – zegt hij dat hij op vakantiekamp eens met een Jood een kamer had gedeeld en bijgevolg geen antisemiet is, en dat hij mensen die dergelijke zaken zouden posten zou zeggen dat dit absoluut niet door de beugel kan.

Als de ondervragers Van Langenhove vervolgens confronteren met de melding door B.D. dat alle referenties in verband met ‘jews, jew, jood, joden’ verwijderd zijn naar aanleiding van de Pano-reportage, stellen ze Van Langenhove de vraag of dat er niet op wijst dat hij op de hoogte was van die berichten. Hij antwoordt: “Daaruit blijkt niets.”

Bewijsmateriaal begraven

Niet alleen B.D., ook andere Schild & Vrienden-leden worden op 5 september 2018 ingeschakeld om memes en berichten te verwijderen. G.C., een van de negen mannen van wie het parket nu de doorverwijzing naar de rechtbank vraagt, meldt: “De posts van Dries en comments van hem moeten echt wel verwijderd worden. Veel zijn niet goed.” Tal van berichten worden ge­de­letet. G.C. schrijft: “Het is bewijsmateriaal begraven.” Toch is er nog behoorlijk wat ongerustheid. “Die zitten sowieso alles uit te pluizen”, schrijft ene R.V. “Ja, ze hebben misschien nog dingen”, antwoordt Van Langenhove. In een van zijn verhoren geeft hij toe dat er toen “paniek heerste”.

Er zijn inderdaad nog ‘dingen’. Een aantal berichten blijken niet grondig genoeg verwijderd. De computerexpert slaagt erin om ze – met medewerking van Discord – te recupereren. Maar er is meer: aan de hand van de zogenaamde specifieke url’s van de gerecupereerde berichten kan de expert niet enkel bewijzen dat ze in de Discord-groep van Schild & Vrienden zijn gepost, maar ook door wie: ze zijn gekoppeld aan gebruikersaccounts.

Soms is zelfs dat niet nodig: zo postte Van Langenhove bijvoorbeeld screenshots van zijn computer in de Discord-groep. Daarbij is soms zijn volledige naam op het bureaublad van zijn iMac te zien (de zogenaamde MacOS-gebruikersnaam). In andere gevallen postte hij screenshots van privéberichten van zijn officiële Twitter- en Facebook-accounts. Enkel hij had toegang daartoe, aldus de expert.

Daarnaast postte de Discord-gebruiker ‘Dries’ ook een berichtenreeks met screenshots van een interview dat Van Langenhove gaf via chatberichten aan een journaliste van De Standaard. Het interview was nog niet verschenen toen de screenshots gepost werden. Enkel Van Langenhove kon die informatie hebben, is de conclusie, en dus is dit volgens de expert bijkomend bewijs dat Van Langenhove achter het account ‘Dries’ op Discord schuil ging.

Zwijgrecht

Als de ondervragers hem confronteren met de bewijzen dat sommige berichten uit de groepen effectief door hemzelf gepost zijn, antwoordt Van Langenhove opnieuw dat hij daar niets van weet. Ook andere ondervraagde leden van Schild & Vrienden antwoorden dat. Dat is geen toeval: Van Langenhove heeft iedereen aangespoord om zich te beroepen op het zwijgrecht tijdens de politieverhoren, blijkt uit een screenshot dat de onderzoekers onderschepten.

Tijdens een later verhoor, in september 2019, zegt Van Langenhove plots dat andere mensen zijn accounts beheerden, want “ik ben niet zo sterk met computers. Behalve met sociale media”. Hij geeft tijdens dat verhoor ook toe dat Schild & Vrienden toch actief was op Discord.

De speurders schakelen een taalkundig expert in om meer dan 60.000 berichten, het merendeel daarvan op Discord, te analyseren. Gebruikmakend van gespecialiseerde software komt de expert tot de conclusie dat ongeveer 6.000 ervan beledigend zijn. Van die 6.000 is zo’n 20 procent racistisch, 15 procent seksistisch en 10 procent verbaal agressief. Woorden die vaak gebruikt worden zijn ‘neger’, ‘wijf’ en ‘makak’. Er wordt ook geregeld verwezen naar het koloniaal verleden (‘handjes kappen’) en naar nazi-Duitsland (‘Je kan geen racist zijn als er maar één ras is’ bij een foto van Hitler, en een meme van een duidelijk opgewonden figuur met de tekst ‘Als je op school naar een documentaire kijkt over de Holocaust en de leraar vraagt waarom je aan het masturberen bent’).

De meeste beledigende berichten werden volgens deze expert gepost door Van Langenhove zelf. Hij staat wat dat betreft op één in de ranglijst op Facebook, en op twee in de ranglijst op Discord. Daar wordt hij enkel voorafgegaan door ene B.V., van wie het parket de vervolging niet vraagt.

Nog volgens de taalkundige expert zijn de accounts ‘Dries’, ‘Dries Van Langenhove’, ‘Van Langenhove Dries’ en ‘Jean-Paul Mbongo’ goed voor 8 procent van alle gevonden beledigende berichten. De expert merkt verder op dat deze accounts geregeld informatie delen over het privéleven van Dries Van Langenhove, wat volgens hem verder bewijs is dat het Kamerlid achter die accounts zit.

Beschuldigd van meerdere misdrijven

Na door onze redactie met de inhoud van dit artikel geconfronteerd te zijn, zegt Van Langenhove: “Jullie doen enorm aan cherry picking (selectief uit het onderzoek citeren, SA/TDS/SKE). Heel veel elementen in het dossier spreken net in mijn voordeel. Ik ga niet mee in de sfeerschepperij van de media. Heel wat dingen die jullie schrijven zijn trouwens volstrekt incorrect.”

Op de vraag wat er dan precies incorrect en selectief zou zijn, wil Van Langenhove – ondanks aandringen van onze kant – niet ingaan.

Volgens de eindvordering van het parket wordt Kamerlid Van Langenhove beschuldigd van meerdere misdrijven, als dader of mededader. Meer bepaald: het aanzetten tot discriminatie, haat en geweld; denkbeelden verspreiden die gegrond zijn op rassensuperioriteit of rassenhaat; behoren of medewerking verlenen aan een groep die discriminatie of segregatie verkondigt en het te koop stellen van een verboden wapen.