‘Gedachten over onze tijd’Tommy Wieringa
‘Ik leg mijn dochters uit dat een nee een nee is, en wie dat niet respecteert, schoppen ze maar het licht uit de ogen’
‘We beleven een hittetijd,’ zegt Tommy Wieringa (we hebben het decor slecht gekozen, het sneeuwt overvloedig in Waterland, Noord-Holland). Wieringa (53), schrijver van een reeks terecht hooggeprezen romans, maakt een zijstap in zijn oeuvre om over onze wereld te berichten in ‘Gedachten over onze tijd’. Het is wel familie van zijn romans, dit boek met verzamelde columns, want het resultaat van al het goede denk- en schrijfwerk is licht en donker tegelijk.
HUMO Even terug naar april 2018: de toenmalige hoofdredacteur van NRC Handelsblad, Peter Vandermeersch, bood je een column aan op zaterdag, op pagina 2. Je noemde het zelf ‘de mooiste plek in columnland’. En toch weigerde je eerst?
TOMMY WIERINGA «Ik was in Puglia in Italië toen ik die vraag kreeg. Ik belde Bas Heijne, mijn voorganger op die plek: die column kostte hem een paar dagen denken, een ochtend schrijven, en vervolgens moest hij een weekend afkicken, wat hij deed door reacties op zijn stuk te retweeten. Dat is bijna een hele week werk, wanneer schrijf ik dan een roman? Dus antwoordde ik Peter Vandermeersch dat ik het niet deed, en op dat moment voelde ik me verlost.»
HUMO Maar aan die verlossing kwam een einde?
WIERINGA «Wat een elegante fucker is die Vandermeersch! Twee, drie dagen later stuurde hij me een heel fraai verwoord mailtje dat hij mijn neen niet kon accepteren. ‘En wat als ik naar Brindisi kom? Dan zien we elkaar morgenvroeg bij de koffie,’ stelde hij voor. ‘Laten we dat niet doen,’ heb ik gezegd, maar we hebben wel afgesproken in De Ysbreeker in Amsterdam. We hebben daar een flesje witte wijn gedronken, en toen heb ik besloten het wel te doen.»
HUMO Toch door de knieën gegaan bij het vooruitzicht van eer, roem en aanzien?
WIERINGA «Nee, ik vond het wel een ongelofelijk eervolle vraag, maar ik wilde vooral voor mezelf weten of ik de discipline aankon voor een wekelijks opiniërend stuk van toch bijna zevenhonderd woorden, wat niet weinig is. Ik heb het altijd leuk gevonden om dingen te doen die me het gevoel gaven dat ze net iets boven mijn macht lagen.»
HUMO Wat zich als een zware last aankondigde, noem je in de inleiding van je boek een element van lichtheid in je schrijversbestaan.
WIERINGA «Toch klopt het gek genoeg. Want een roman, jezuschristus, dat is iets, hoor. Een roman is een geweldig groot project!»
HUMO Zei hij na een roman of negen.
WIERINGA «Hoe langer je romans schrijft, hoe moeilijker je het voor jezelf maakt, want je volgende roman mag een heleboel dingen níét meer zijn. Die stompzinnige jongensachtigheid waardoor je vroeger zomaar wat deed, die is eruit. En met een column heb je tenminste een keer iets áf, er gaat een geweldig geluk uit van een deadline die je hebt gehaald.»
HUMO Je hebt op die pagina 2 alvast genoeg indruk gemaakt om door het tv-programma ‘Nieuwsuur’ uitverkoren te worden om naar Barack Obama te reizen voor een interview over zijn memoires.
WIERINGA «Ik ben blij dat ik het heb gedaan, maar ik was ook héél blij dat ik weer aan mijn schrijftafel zat. Het leek wel een militaire operatie. Eerst was er allerlei gedoe om een visum te krijgen, dan een covid-test in Nederland, in Washington nog een covid-test en nóg eentje op de ochtend van het interview. Het boek – negenhonderd pagina’s! – heb ik heel snel moeten lezen in het vliegtuig, op een e-readertje dat met een code beveiligd was. Het was net alsof er nucleaire geheimen over tafel gingen. En dan moest ik nog goeie vragen formuleren, het liefst in goed Engels. Al de rest schoot erbij in, ook eten: ik was na een dag of vijf vier kilo kwijt.»
HUMO Wat vond je zelf van het interview?
WIERINGA «Barack Obama had zelf om schrijvers dan wel mensen uit het culturele veld gevraagd als interviewers. Waarom eigenlijk, vroeg ik me af, want zelf bleef hij politieke antwoorden geven, ik had gehoopt dat hij wat vrijer, meer schrijverachtig zou zijn. Ik merkte dat hij echt een politiek campagnebeest is. Zo bleef hij manhaftig proberen optimisme uit te stralen, terwijl daar in het Amerika van vandaag, ook al had Joe Biden net gewonnen, geen enkele reden toe is.
»Hij had die dag vijf van die gesprekken, en dus was het, om eerlijk te zijn, een tamelijk plichtmatige ontmoeting. Toen we klaar waren, merkte ik ook bij hem een soort opluchting (lacht).»
HUMO Een goeie vraag van je heeft hij niet echt beantwoord: welk presidentschap zal de uitzondering blijken, dat van Barack Obama of dat van Donald Trump? Jouw antwoord?
WIERINGA «Het klinkt een beetje cynisch, maar toch: herinner je je hoe stil het in de wereld werd toen Donald Trump van Twitter werd verbannen? Het was alsof er een kalmte over alles en iedereen neerdaalde en de mensen een beetje tot zichzelf kwamen, nu het vuur niet meer werd opgepookt. Trump was voor alles een vurige president – herinner je je hoe hij dreigde Noord-Korea met fire and fury te vernietigen? Er was veel meer om over te schrijven dan onder Barack Obama. Dát Obama verkozen werd, was een belangrijker moment dan zijn presidentschap, kun je zeggen, wat toch een beetje tragisch is.»
HUMO Zou je voor een interview met Donald Trump ook vier kilo willen kwijtspelen?
WIERINGA «Zeker. Als schrijver wil ik met iedereen praten. En liefst van zo nabij mogelijk. In het geval van Trump zou ik hem wel willen zíén: hoe kijkt iemand als hij liegt? Krijgt hij toch ergens een ondraaglijke jeuk? Ik heb ooit een gesprek met Thierry Baudet (Nederlandse extreemrechtse politicus, red.) gehad voor Vrij Nederland, en ik vond het interessant om te zien met welk gemak zo’n man liegt. De waarheid interesseert hem alleen als ze toevallig te pas komt.»
HUMO Hoe is die match Baudet-Wieringa toen geëindigd?
WIERINGA «In grote dronkenschap (lacht)!»
VISJES BAKKEN
HUMO Je begon aan je columns toen Trump nog aan de macht was. Moest je even nadenken wat je aan al het geschrevene nog toe te voegen had?
WIERINGA «Absoluut. Ik zie Trump als de uitkomst van een paar dingen tegelijk. Hij is de uitkomst van de verblindende schittering van het kapitalisme, dat grote nulsomspel: mijn winst is jouw verlies. We zien bij hem waar dat toe leidt: de verwoesting van alles wat waardevol is. Daarnaast is Trump vooral een man die uit de amusementsindustrie voortkomt, een heel jeugdige industrie op maat van een cultuur die kiest voor al wat jong is. Ik zie Trump als een anti-Thunberg. Je hebt daar twee kinderen tegenover elkaar staan, een tiener met asperger tegenover een zeventiger met een narcistische persoonlijkheidsstoornis – ik diagnosticeer wel op afstand (lacht). Het is een clash tussen twee soorten kinderlijkheid, waarbij het wijze échte kind natuurlijk gelijk heeft.»
HUMO In augustus vorig jaar schreef je dat een verkiezingsnederlaag van Trump op een wraakopera zou uitlopen. Dat had je goed gezien.
WIERINGA «Dat vond ik ook toen ik dat stuk herlas. Ik schreef het destijds omdat het me logisch leek: hij had het presidentschap op eigen kracht verworven, en een autocraat geeft dat niet zomaar af. De democratie kan hem niks schelen. Hij gelooft uitsluitend in alleenheerschappij, al het andere is slapte, verwording en verwijfdheid, en moet verwoest worden. Toen al zei hij zelf dat hij geen goede verliezer is, en daar was hij gewoon eerlijk in.»
HUMO Toch leek het onwerkelijk wat er gebeurde in de verkiezingsperiode.
WIERINGA «Ja, ongelofelijk! Een president die roept: ‘Stop met tellen!’ Zolang hij won, mocht men tellen, maar niet meer toen hij aan de verliezende hand was? Die man negeert elke elementaire spelregel van een democratie.»
HUMO Je beschreef ook mooi de dagen na de verkiezingen, toen we ‘in een loop zaten met een krankzinnige die ad infinitum zou beweren dat het presidentschap hem ontstolen was’.
WIERINGA «Ik kon mezelf in die dagen niet losmaken van de tv. CNN, BBC World, NOS, ik bleef maar kijken. En het bleef maar duren en duren voor die poststemmen geteld waren… Ik had nog nooit zo’n dynamische stilstand meegemaakt! Bij de NOS stond er bovenaan op het scherm ‘Race naar het Witte Huis’, maar dat bleef er wel vier dagen staan – een bevroren nieuwskop. En dan die bestorming van het Capitool… Je kunt alleen maar hopen dat we in die laatste dagen van Trumps presidentschap iets heel uitzonderlijks hebben meegemaakt, een eenmalige aberratie. Maar ik ben er niet gerust op.»
HUMO We zijn nog niet van Donald Trump verlost?
WIERINGA «Van die man misschien wel, maar niet van het soort totale gebrek aan respect voor de meest elementaire regels die we nodig hebben om te kunnen samenleven. Barack Obama schrijft in zijn memoires over een Republikeinse senator die hem komt vertellen: ‘Ik vind het vreselijk om te zeggen, maar hoe slechter de mensen zich op dit moment voelen, hoe beter het voor ons is.’
»Bovendien hebben de Republikeinen als ze op verdeeldheid aansturen de steun van de techindustrie, die aan elk Twitteroorlogje, elk Facebookrelletje geld verdient. Wie had kunnen voorzien dat het internet zoveel haat, woede en wrok zou kunnen oproepen? Wat bedoeld was om de wereld te verenigen en kennis democratisch te verdelen, is een instrument uit de hel geworden. Zowat elke CEO die afscheid neemt bij Twitter, Google of Facebook, komt met een alarmistische agenda tevoorschijn: laat je kinderen hier nooit mee spelen, zo giftig is het! De algoritmen zijn gemaakt om meer clicks te genereren en dus om tegenstellingen te vergroten, om woede op te wekken.
»Zolang dat zo is, zal die wereldwijde uitzaaiing van uitroeptekens en hoofdletters voortduren. En weet wel: die hyperbolische taal kan ook een hyperbolische werkelijkheid dichterbij brengen. Dat hebben we met de bestorming van het Capitool gezien.»
HUMO Als president Biden het land wil herenigen, raad je hem de lectuur aan van het Chinese raadselboek ‘Tao Te Tjing’.
WIERINGA «Ja, dan kan hij leren dat je een grote staat moet regeren zoals je een klein visje bakt: heel behoedzaam! Joe Biden moet het vuur doven, en daar is hij de meest aangewezen figuur voor. Van Barack Obama vonden veel mensen dat hij daar nooit had mogen zitten: een zwarte man als president, dat was onbestaanbaar. Dat alleen al riep veel woede op. Na acht jaar kwam zijn totale tegendeel aan de macht, en waren er weer tallozen die hun president een gruwel vonden. Nu hebben we een man die ieders grootvader zou kunnen zijn en die de natie vermanend toespreekt. Hij zal niet het medicijn voor alle kwalen zijn, maar hopelijk gaat er van zijn presidentschap wel een verzachtende werking uit. Je vraagt je ook af of men daar op een dag niet te moe zal zijn voor woede. Het vraagt zoveel energie, je moet toch echt fit zijn om de hele tijd razend tekeer te kunnen gaan?»
ZIN IN EEN RELLETJE
HUMO Nog meer dan naar Donald Trump gaan je ‘Gedachten over onze tijd’ uit naar zijn vertegenwoordiger in Nederland en leider van Forum voor Democratie, Thierry Baudet.
WIERINGA «Dat is allemaal omdat ik hem heb ontmoet. Ik heb gezien dat hij liegt zoals hij ademhaalt, ik heb gezien dat hij ongelofelijk charmant is, ik snap waarom hij mensen voor zich inneemt. Hij is ook niet van talent gespeend: hij is begaafder dan we soms denken, maar minder begaafd dan hij zelf denkt. Zelfintrospectie is zijn ding niet.»
HUMO Je vindt hem gevaarlijker dan Pim Fortuyn en Geert Wilders, zijn voorgangers in het populisme.
WIERINGA «Thierry Baudet is in elk geval extremer. Hier hebben we te maken met iemand die zichzelf destijds bij de tegenstanders van het associatieverdrag met Oekraïne aanprees met de woorden: ‘Jullie hebben een soort Mussolini nodig, en dat ben ik!’ Hij ziet er geen been in om zich met een fascistenleider te vergelijken.
»Zijn extreme agenda strekt zich ook veel verder uit dan alleen maar racistische standpunten. Geert Wilders heeft het alleen maar over Marokkanen, over Turken of Antillianen zul je hem niet vaak horen. Minder Marokkanen, dat is zijn hele programma. Maar Thierry Baudet koestert de megalomanie dat hij in zijn strijd voor de Nederlandse identiteit de hele cultuur moet omvormen. Hij wil terug naar een glorieus beginpunt, dat niet bestaat. Het liefst zou hij alle modernistische kunst uit de musea verwijderen en de architectuur van Rem Koolhaas vernietigen en er 17de-eeuwse geveltjes zetten. Maar de superieure Europese cultuur waar hij het over heeft, is een romantische fictie.
»Hij bedient het deel van het electoraat dat een witte etnostaat nastreeft, en dat terug wil naar een samenleving waarin de vrouw haar plaats kent. En dat deel is groot, wonderlijk groot.»
HUMO Hij beweert dat vrouwen die nee zeggen in feite ja bedoelen: ‘De realiteit is dat vrouwen overrompeld, ja, overmand willen worden.’ Dat je je dochters op een krav-magacursus trakteert om ‘Baudet-achtig tuig’ aan te kunnen, is geen geintje?
WIERINGA «Nee, ik ben daar ernstig over. En ik probeer ze alleszins uit te leggen dat een nee als een nee moet worden gerespecteerd, en wie dat niet doet, schoppen ze maar het licht uit de ogen. Die krav maga gaan we ook doen, want je ziet bij alle antidemocratische, autocratische bewegingen wie er het eerst de lul zijn: vrouwen, homo’s, minderheden en gehandicapten.»
HUMO Wat zegt het over Nederland dat Thierry Baudets partij in geen tijd tot grote hoogte kon doorschieten?
WIERINGA «Veel mensen zijn het hele democratische project een beetje beu: het is zo saai, we hebben zin in een relletje! We springen, net zoals de Amerikanen onder Trump deden, te achteloos om met onze verworvenheden omdat ze al zo lang duren. We zijn rebellen uit verveling, revolutionairen uit vernielzucht. De mensen sterven gemiddeld genomen van ouderdom, terwijl ze snakken naar beweging, iets waar ze zichzelf voor kunnen opofferen. Die immanente gewelddadigheid wordt erg bevredigd door Forum voor Democratie. Freek Jansen, de man die recent de partij in opspraak bracht met zijn onloochenbare antisemitisme, is echt een neonazi vanjewelste, een griezelige figuur die helemaal gewonnen is voor de economische politiek van Hitler. En kijk naar hun voortdurende allianties met clubs als Schild & Vrienden: ze zoeken het in die kringen. Ze gaan daarbij over de rand, en het wordt ze te weinig nagedragen.»
HUMO Men zal niet kunnen zeggen dat Tommy Wieringa niet heeft gewaarschuwd: ‘Misschien moeten we het fascisme beschouwen als een courante Europese politieke stroming, die nu eens hier en dan weer daar opduikt,’ schrijf je.
WIERINGA «Ik ben bewust niet zuinig met dat woord, fascisme. Je ziet het in verschillende verschijningsvormen opdoemen en je moet er telkens weer een nieuw antwoord op formuleren. Dat moet je heel actief doen, in plaats van, zoals hier courant is, een beetje mee te leunen met zulke opvattingen, die daardoor steeds couranter worden en de extreme bewegingen nog verder richting het neofascisme dringen.
»We moeten er toch ook niet verbaasd over zijn dat dat gedachtegoed voortleeft? Niemand doet graag afstand van zijn geprivilegieerde positie, niemand gaat graag aan de kant voor een minderheidsgroep die nu haar positie opeist. Er zijn plots wel heel veel groepen die dat doen, en voor veel mensen betekent dat een grote schok. Dat vrouwen hun rechten opeisen, daar waren ze net aan gewend (lacht), maar dan kwamen de migranten, vervolgens werden rechten opgeëist voor de dieren, voor de natuur, voor zowat álles. Mensen worden daar heel zenuwachtig van, en daar komen giftige restauratieve impulsen uit voort. Die moet je kunnen begrijpen en kun je bestrijden door te streven naar consensus en een zo veilig en rechtvaardig mogelijke omgeving voor iedereen. Maar populistische partijen doen het omgekeerde: ze vergroten onophoudelijk het gevoel van onveiligheid, dat is hun politieke verdienmodel.»
HUMO Wat verwacht je van de aanstaande verkiezingen in Nederland?
WIERINGA «Een nog kwalijker mutant van de vorige (lacht). Misschien meer Wilders. Mensen zijn toch een beetje geschokken van het gedoe rond Baudet en gaan misschien weer terug naar Wilders. En zeker héél veel VVD. Premier Rutte kan alle coronabonuspunten incasseren.
»Helaas, want ik vind die man zonder eigenschappen in veel opzichten een bijzonder kwalijke figuur. Zijn houding inzake het migrantenvraagstuk is zó slecht geweest, hij heeft zich zó laks opgesteld. ‘Mohammed moet zich maar invechten,’ verder kwam hij niet. En in de recente toeslagenaffaire (tienduizenden mensen werden ten onrechte van fraude verdacht en door de belastingdienst tot schulden gedwongen, red.) had hij een grote verantwoordelijkheid. Het was zíjn obsessie om fraude te bestrijden, dat kleine brokje bijstandsfraude dan toch, niet de grote witwasschandalen, waar het om bedragen gaat die duizenden malen groter zijn – de échte schandalen.»
JOGGEN IN STIKSTOF
HUMO Je bundelt je columns op het moment dat Donald Trump hopelijk wordt gedumpt en Thierry Baudets partij is geïmplodeerd. Men zou het als een happy end kunnen zien, ware het niet dat…
WIERINGA «...de echte problemen zoals het ontsporende klimaat en de bodemverloedering verder koken, ja.»
HUMO Je werd gevraagd een toneelstuk te schrijven over deze alarmerende tijd, zwanger van zoveel rampen tegelijk.
WIERINGA «Johan Simons vroeg me dat en ik ga het proberen ook. Werktitel: ‘Hittetijd’. Of het me zal lukken, of mijn verbeelding mij dat gunt, weet ik nog niet. Wat valt er nog te schrijven als de voorspellingen elke apocalyptische verbeelding overtreffen? En zoals ik in een column schreef: het was toch ook nooit de bedoeling dat ik als schrijver als de weerman zou gaan klinken? Dus ik besef dat het een rotonderwerp is, maar ik moet het wel proberen.»
HUMO Je vermeldt vele keren het boek ‘De onbewoonbare aarde’ van David Wallace-Wells. Was dat een wake-upcall?
WIERINGA «Absoluut. Sinds dat boek zijn onze vakanties treinreizen geworden. Waardoor we nu weten dat treinreizen een superieure vorm van reizen zijn. In de ene zomer zijn we tot in Estland geraakt, en in de andere zomer tot in Albanië, in het zuiden. Allemaal in de trein, gezellig met elkaar dammend, schakend en lezend. Reizen hoort helemaal niet zo snel te gaan, weet ik nu: je hoort niet als buizenpost over de wereld te schieten.»
HUMO Maar op alle terreinen consequent niet vervuilend leven is te veel gevraagd van een mens, dat schrijf je ook.
WIERINGA «Ons hele bestaan is klimaatschade, we kunnen niet onschuldig zijn. Voor volbloed morele scherpslijpers is het een ondraaglijke gedachte dat hun lichaam schade veroorzaakt.
»Dat is een interessante discussie, hè. Je hebt mensen die zeggen dat de klimaatcrisis geheel en al ten laste komt van multinationals en overheden. Die moeten de transitie aanpakken, jouw gepruts met je vleesvervanger betekent niets. Maar het feit dat er vleesvervangers zijn, bewijst toch dat er een actieve consumentenmacht is. Lidl, ooit een gruwelijk soort supermarkt, is nu de groenste, met de beste biologische groenteafdeling: er zit een verdienmodel in. Biologische boeren verdienen nu meer dan gangbare boeren. Die consumentenmacht draagt wel degelijk bij tot de bewustzijnsrevolutie die je vraagt. Als je het overlaat aan Shell en de overheden, weet je dat er sowieso niks van komt.»
HUMO Je citeert uit het Bijbelboek Prediker: vermeerdering van kennis brengt vermeerdering van smart met zich mee. Ook voor jou, als je dat soort problemen intensief bestudeert?
WIERINGA «Dat is zo. Maar ik zal het daarom niet laten en ik probeer ook hier weer een montere toon te behouden. Mijn devies is: optimisme zonder hoop. Ik heb dat ook aan Barack Obama voorgelegd, maar die paradox begreep hij niet.»
HUMO Hoe zou je het hem uitleggen als je er de tijd voor kreeg?
WIERINGA «Teleurgestelde hoop leidt uiteindelijk tot cynisme en defaitisme. Dan hou je ermee op, dan ben je blij dat je op een dag doodgaat. Terwijl het vitale principe van optimisme zonder hoop erop neerkomt dat je zegt: ‘Oké, de zaak is hopeloos, maar we blijven wel moedig voorwaarts gaan!’ Iets anders zit er niet op, en al helemaal niet als je kinderen hebt.»
HUMO Oswald Spengler, Pim Fortuyn, Geert Wilders en Thierry Baudet hadden en hebben geen van allen kinderen, merk je ergens op.
WIERINGA «De kinderloze ondergangsdenkers, ja! Mensen zonder kinderen hebben me dat niet in dank afgenomen, die betrekken dat op zichzelf, maar daar is het me niet om te doen. Wel hierom: als je kinderen hebt, weet je dat je een formule móét bedenken waardoor je elke dag weer doorgaat. Het wordt een langdurig en pijnlijk proces om het tij te doen keren, met veel momenten van wanhoop, maar als vader ben ik moreel verplicht tot een zeker optimisme. Hoe zou ik mijn dochters kunnen opvoeden als de horizon compleet donker is? Elke keer als ik hier over de dijk loop, raap ik alle plastic op, ook al ligt het er morgen weer vol van. Met zo’n stoïsche houding moet je zulke onmetelijke problemen tegemoet gaan. Anders verval je tot stilstand en bitterheid.»
HUMO Veel horizon laat je niet: je schrijft dat we de keuze hebben tussen een deels bewoonbare aarde óf compleet uitsterven.
WIERINGA «Als ik somber ben, denk ik dat, ja. Het tempo waarin soorten nu uitsterven, is desastreus. Maar in het uitsterven van één bepaalde soort kun je dan weer iets goeds zien: twee jaar geleden had je nog klimaatontkenners, vandaag zijn die wég.»
HUMO Als we hier om ons heen kijken, lijk je volop in de natuur te wonen, maar: ‘Vergis je niet,’ zei een lokale boer je eens, ‘dit is eigenlijk een industrielandschap.’
WIERINGA «Precies, en zo zie ik het nu ook. Het bodemleven is echt hartstikke dood: geen insecten, geen kruiden, geen bloemen. Tien jaar geleden had je hier veel meer vogels. En al die stikstofuitstoot is ook heel ongezond voor ons. Als ik hier hardloop en er wordt gemest, dan heb ik meetbaar een verminderde longfunctie.
»Ik heb geen conflict met individuele boeren, maar wel met de agro-industrie. De boeren zijn in dat systeem verstrikt geraakt. Zelfs de directeur van Rabobank, de bank die de steeds grotere, steeds intensievere veeteelt voor een groot deel heeft gefinancierd, zei onlangs dat we daarmee een heilloze weg bewandelen.
»Ik zag de ontroerende documentaire ‘The Biggest Little Farm’, over twee Amerikanen die in Californië een boerderij beginnen in een streek waar de agro-industrie de bodem uitgeput heeft en vervolgens vertrokken is. De bosbranden in Californië zijn niet toevallig zo hevig, het land is compleet uitgeput: alles wat er groeit, wordt meteen weggespoeld. Deze mensen zien kans om daar binnen de kortste keren een oase van een paar hectare te creëren. Dat lijkt me de enige aanvaardbare toekomst voor de landbouw: met aandacht en zorg je plaats in de keten innemen, en met de natuur samenwerken in plaats van haar uit te putten.»
HAANTJESGEDRAG
HUMO Denken over deze tijd kan niet zonder aan corona te denken. Maar je laat als columnist wel de kans liggen te melden dat je zelf besmet ben geraakt.
WIERINGA «Wat had ik erover moeten zeggen? Ik was in oktober een week ziek. Ik was nog niet eerder zo ziek geweest, maar ik heb die week wel mijn stuk geschreven! Ik vind covid toch een beetje een burgerlijk onderwerp voor een columnist. ‘Mijn covid’ als zodanig betekent voor mij niet zoveel, het zou moeten uitmonden in iets algemeners. En we hebben wel genoeg van die dagelijkse opwellingen in de krant gehad over falend overheidsbeleid, over elkaar tegensprekende virologen en epidemiologen, over teststraten… En, dan vergeet ik nog al die ophef over de mondkapjes… Zet dat ding op, als het ook maar een beetje helpt, denk ik dan, en stop met zeuren. Een mondkapje wordt als een ernstige inbreuk op de burgerlijke vrijheden gezien, terwijl er op dat terrein veel ernstiger dingen aan de hand zijn: je privacy wordt geroofd, elke aanbieder van producten zit achter je voordeur, je kinderen worden tot voorbeeldige consumenten opgevoed. Stuitend vind ik dat.»
HUMO Niettemin: schrok je toen je covid onder je leden had?
WIERINGA «Ik denk dat we het bijna allemaal zullen krijgen, er valt niet tegenop te vaccineren. Mijn vrouw had het in mei, en ze heeft het in oktober weer gehad. Toen heeft er een ambulance voor de deur gestaan, en een vrouw in maanpak kwam haar saturatiewaarden meten. Ik heb haar toen aan de rand van het bed een prachtig verhaal van Horacio Quiroga voorgelezen, ‘Het veren kussen’, over een vrouw die doodgaat omdat ze ongemerkt wordt leeggezogen door een grote, parasitaire vogelspin die zich in haar kussen heeft genesteld. ‘Nou, lekker dan!’ zei ze toen het uit was (lacht).»
HUMO De tweede lockdown bracht ook in Nederland een avondklok in werking, met rellen als gevolg. Daar móét een columnist een mening over hebben.
WIERINGA «Het verbaast me altijd weer dat het vooral sociaaldemocraten zijn die niet willen begrijpen dat er een zekere gewelddadigheid in ons zit. Dat komt niet overeen met hoe zij willen dat de mens is. Volgens mij moet je er altijd rekening mee houden dat een bepaald percentage van de bevolking erop af wil. En dat je dat bijna moet faciliteren, met een soort geweldzones. Zoals de brandweer proeftorens in brand kan steken. Zulke zones hebben we normaal: voetbalstadions, discotheken… Maar vandaag zijn ze gesloten. En de dienstplicht, die vroeger het haantjesgedrag reguleerde, hebben we al helemaal niet meer.»
HUMO Mag ik ten slotte een gokje wagen: erg lang hou je die column niet meer vol. Te vaak laat je je spijt merken dat je, met al je deadlines, niet de leefregel van Kurt Vonnegut kunt volgen: we zijn alleen maar op aarde om wat rond te lummelen, laat je verder niks wijsmaken.
WIERINGA «Tja. Vooralsnog laat ik het afhangen van de hoofdredactie (lacht). Ik heb ook het gevoel – dat is natuurlijk overmoed en hovaardigheid – dat sommige onderwerpen nog niet zonder me kunnen. Schrijf hier vooral bij: ‘barst hard in lachen uit’. Ik heb nu wel een goed evenwicht bereikt. Al die opdrachten zijn huurders in je hoofd, sommige hebben een grotere kamer dan andere. Ik probeer deze column een flinke kamer met heel wat zonlicht te geven, maar de grootste ruimte moet toch wel voor de roman zijn. Dat lukt nu, door de lockdown. Geen enkele afleiding, geen afspraken, niemand wil je zien: een zegen! Covid geeft weinig ruimte voor frivoliteiten, en dat bekomt me goed.»
