In Amsterdam missen ze de kotsende vrijgezellen als kiespijn: ‘Ik ben bang dat het massatoerisme terugkeert’

Amsterdammers genieten tegenwoordig van hun rust nu de toeristen wegblijven. Terug naar het massatoerisme met alle excessen willen ze niet. ‘De Zeedijk is weer een beetje van ons.’

‘Jaaaaaaa, het moet niet meer worden zoals het was.’ Het klinkt haast als een hartenkreet uit Robine’s mond op het terras van haar ‘buitenhuiskamer’, café De Roode Laars op de Amsterdamse Zeedijk, aan de rand van het Wallengebied. ‘Het is echt een verademing. Je hebt geen kotsende, pissende toeristen. Geen mensen die met bier rondlopen. Het moet zo rustig blijven.’

Toen de coronacrisis uitbrak en de toeristengolven stopten, daalde een weldadige rust neer in het centrum. Amsterdammers ontdekken sindsdien een andere kant van hun stad. In het Wallengebied, voorheen dé toeristische trekpleister, kunnen bewoners nu met een stoel voor de deur de krant lezen of rustig een praatje maken met de buren. De mondige Robine (57) – met hond Keesje bij haar voeten – kijkt vanaf haar stoel uit op een rustige Zeedijk: ‘Ik zie geen bewusteloze mensen liggen. Normaal heb je dat op vrijdagmiddag wel. Moet je ze suikerwater geven omdat ze paddenstoelen hebben gegeten.’

Door de coronastilte is het besef en de wens doorgedrongen onder bewoners dat minder toeristen de stad goeddoet, zegt Jeroen van der Valk (49), café-eigenaar van De Roode Laars. En die bewoners zitten al helemaal niet te wachten op de excessen van dronken toeristen en vrijgezellenfeesten die uit de hand lopen. ‘Ik heb klanten die wonen in het Wallengebied’, zegt Van der Valk tussen het schenken van de glazen door, terwijl ‘Red, red wine’ van UB40 uit de luidsprekers klinkt. ‘Zij vinden het geweldig zoals het nu is. Ik denk dat ze ertegen ageren als toeristen de stad weer overspoelen. Ze hebben nu meegemaakt hoe het ook kan.’

Dat doe je thuis ook niet

Robine is de zich misdragende toerist zat. Amsterdam telde, volgens het Nederlandse Bureau voor de Statistiek, in 2019 ruim negen miljoen toeristen, voornamelijk uit het buitenland. Een stijging van acht procent met het jaar daarvoor. Ze schetst hoe het eraan toeging tot de coronacrisis; 25 jaar woont ze nu in het centrum. Toen easyJet kwam met de goedkope vluchten werd het steeds erger met de drukte, ondervond ze, en het ging helemaal mis met de vrijgezellenfeestjes.

Ze werkte tien jaar tot eind 2019 in café ’t Mandje, ook op de Zeedijk. ‘Op een gegeven moment liet ik zulke toeristen niet binnen. Ze hingen aan de lampen. Ben je iets aan het opbouwen, slopen zij de boel. Ik gooide ze zelf eruit. Bij kop en kont.’

De geboren Amsterdamse is niet vies van toeristen. Reuring in het centrum hoort erbij. Maar geen kots en mensenpoep voor de deur. ‘Daar trek ik een lijn. Dat vind ik asociaal gedrag. Dat doe je thuis ook niet. Als ik moest kosten deed ik dat in de bosjes. Niet voor iemands deur. Als je hier bent, moet je je gedragen.’

Gratis testen in juli en augustus

Mondjesmaat komt het toerisme op gang in de Nederlandse hoofdstad, merken de stamgasten van De Roode Laars. Direct naast hen zit de ingang van een commerciële coronatestlocatie, waar de Tsjechische toeristen Viktoria en Daniela zich met rolkoffer en mondmasker melden bij medewerker Giorgia van de Wetering in haar witte doktersjas. Hoeveel de PCR-test kost, vraagt Viktoria voorzichtig aan Van de Wetering (23). ‘Als je via de overheidssite hebt geboekt is het gratis.’ Viktoria reageert bevestigend. Met hun rolkoffers gaan de Tsjechen naar binnen.

Tien minuten later staan de vriendinnen tevreden buiten. ‘Het is geweldig dat je je gratis kunt laten testen in juli en augustus’, zegt Daniela (18) opgewekt vanachter haar mondmasker. ‘Dat maakt het makkelijk voor toeristen om Nederland te bezoeken’, valt Viktoria (19) haar meteen bij. Ze hebben drie dagen Amsterdam achter de rug – van musea tot de coffeeshop – ter viering van het behalen van hun eindexamen. Om terug naar Tsjechië te kunnen vliegen, moeten ze zich binnen 72 uur voor vertrek laten testen.

Viktoria en Daniela melden zich niet als enige toerist bij Van de Wetering. Een Israëlisch gezin en een Amerikaanse vrouw willen zich laten testen, maar hebben geen afspraak gemaakt. Ze druipen zonder test teleurgesteld af. Een Italiaanse toerist heeft wel een reservering. Maar voor een interview na de test heeft hij geen tijd. Hij snelt door naar de Heineken Experience.

De bewoners in het vizier

Is het de stilte voor de door bewoners niet gewilde storm? Het toerisme begint te komen. Het borrelt als een vulkaan, bespeurde Jeroen Klijs, lector maatschappelijke impacts van toerisme aan de Breda University of Applied Sciences, toen hij onlangs een bijeenkomst over toerisme bijwoonde in de Beurs van Berlage. ‘Op het stuk vanaf Centraal Station hoor je weer meer andere talen. Door coronarestricties zie je minder bezoekers van heel ver, zoals uit Azië en de Verenigde Staten, maar wel uit de EU-landen.’

Klijs heeft het over revanchetoerisme als aanjager: per se moeten reizen nu het kan. Ook bij de Amsterdamse wethouder Victor Everhardt dringt het besef door dat vakanties en stedentrips terug zijn als gespreksonderwerp nu vaccins en coronapaspoorten meer mogelijk maken. ‘Iedereen heeft aan de keukentafel zitten bedenken waar hij heen kan.’

Bij de reisplannen valt ongetwijfeld de naam van Amsterdam. Maar er wordt nog niet massaal geboekt. Daniela en Viktoria behoren tot een fors uitgedund toeristenpeloton.

Niemand hoeft tegen zes uur op deze vrijdagmiddag in juli te wachten op een plek op een terras op de Zeedijk. De tafels en stoelen staan er voor het uitkiezen. In een geheel lege snackbar in het Wallengebied kijkt een medewerker verveeld op zijn telefoon, bij het raam doet iemand een dutje. Door de steegjes langs de raamprostituees kun je aan het begin van deze vrijdagavond rustig slenteren zonder dat je tegen een straalbezopen toerist opbotst of moet uitwijken voor een vrijgezellenfeest.

Corona heeft ervoor gezorgd dat bepaalde delen van de stad veel stiller zijn geworden, merkt wethouder Everhardt. ‘Daarom moeten we ons herbezinnen over hoe we de stad terug willen laten komen. De gemeente heeft de bewoner meer in het vizier.’

De bewonerservaringen gaan het denken bij stadsbesturen en marketeers veranderen, verwacht Klijs. Zij zullen veel meer rekening moeten gaan houden met de bewoners. ‘Het besef dat je hen moet meekrijgen is toegenomen. Ik merkte als onderzoeker dat bij steden en marketeers de bewoners lange tijd niet top of mind waren als het ging om toerisme. Het doel was om zoveel mogelijk bezoekers binnen te halen.’

Een verbod op de bierfiets

In Amsterdam was de omslag al ingezet voor de corona-uitbraak, vorig jaar. Het stadsbestuur wil af van het imago waar alles kan en mag, waar toeristen alleen komen om te drinken, te blowen en in een woonwijk voor overlast te zorgen in een via Airbnb gehuurd appartement.

In de afgelopen jaren kwam de stad met een reeks maatregelen, zoals een strenger beleid tegen woningverhuur, spreiding van toerisme en een verbod op de bierfiets in de binnenstad. Op de Zeedijk en in het Wallengebied hangen aan bruggen spandoeken: ‘Urinating in public: €95 fine. Please use a urinal.’ En: ‘No alcohol zone. €95 fine. Please drink inside.’ Op de Zeedijk loopt de toerist langs afbeeldingen van bewoners in hun huis: ‘I live here. Enjoy it like you would in your own neighbourhood.’

Het is te vroeg om te zeggen of alle maatregelen zin hebben, geeft Everhardt toe. Corona joeg immers de toerist uit de stad.

Bange jonge gassies

En als de toeristen dan straks terugkeren, hoe houd je het voor de bewoners rustig, zonder de excessen? HANDHAVEN in hoofdletters, zegt Robine. Ze spert daarbij haar mond wijd open, alsof de ambtenaren in het stadhuis het dan kunnen horen. Spelregels maken en handhaven, vervolgt ze. ‘Niet kotsen, niet wildplassen en een alcoholverbod, behalve bij de kroeg op het terras. Er werd niet gehandhaafd. De handhavers, jonge gassies, zijn te bang om mensen aan te spreken. Maak die regels niet als je niet kunt handhaven. Je moet durven optreden.’

Dan maak je naam in het buitenland, zegt ze, en gaat het rond dat Amsterdam niet meer de stad is waar je je alles kunt permitteren als toerist. Dat je in Amsterdam prima naar een coffeeshop kunt gaan, maar wel een boete krijgt als je met alcohol over straat loopt.

‘Nu is de Zeedijk weer een beetje van ons’, besluit ze in een mix van blijdschap en treurnis: ‘Ik ben bang dat als alles weer opengaat het oude toerisme terugkeert, inclusief de goedkope vluchten en de vrijgezellenfeesten.’

(Trouw)