‘In tien jaar kun je de helft van je koopkracht verliezen’

Eerst een pandemie, nu een oorlog in Europa. Door de historische omwentelingen van de afgelopen maanden is het leven pijlsnel duurder geworden. De stijgende gas- en brandstofprijzen duwden de facturen van het gemiddelde huishouden vorig jaar al danig omhoog, en ook voor een volle winkelkar moet u elke maand meer neertellen. Zijn pasta, verbouwingen, pils en elektriciteit straks überhaupt nog betaalbaar? En hoelang blijven de prijzen nog stijgen? Humo maakt uw rekening.

1. DE WINKELKAR

Na de corona-, de energie- en de Oekraïnecrisis staat de wereld binnenkort nóg een crisis te wachten: de graancrisis. Rusland en Oekraïne zijn samen goed voor een kwart van de wereldwijde export – niet voor niets staat Oekraïne bekend als de grootste graanschuur ter wereld. Aangezien de oorlog Oekraïense tractoren doet stilvallen, het zaaigoed schaars wordt en boeren het land niet op kunnen om nieuwe teelten op te zetten, is graan peperduur geworden. En Rusland voert er ten minste tot de zomer geen meer uit.

Na de hoogste prijsstijging in één week tijd is graan dubbel zo duur als een jaar geleden. Dat belooft weinig goeds voor uw portefeuille, want zonder graan geen pasta, brood, koekjes of cornflakes. De prijs van het brood steeg de voorbije maanden al licht, en dat had nog niet eens met Poetin en co. te maken.

BART VAN CRAEYNEST (hoofdeconoom VOKA) «Belgische bedrijven kopen niet veel graan rechtstreeks uit Oekraïne, maar door de crisis gaat de prijs in de hele wereld wel omhoog, en zo worden ook wij getroffen. Een hogere prijs voor brood was dus onvermijdelijk. De druk op bakkers en supermarkten nam al langer toe door de energieprijzen en de stijgende loonkosten, en nu komt dit er nog bij. Samen met een níéuwe energiepiek. Daardoor zullen trouwens ook graanproducten die uit het buitenland komen straks duurder worden. Dat is een kwestie van weken, niet van maanden.»

HUMO Bakkers Vlaanderen raadt zijn leden aan om de prijzen van hun producten met 12 procent op te trekken. Een brood kost dan 2,70 euro in plaats van 2,40 euro, en dat is mogelijk slechts het begin.

PIERRE-ALEXANDRE BILLIET (CEO retailspecialist Gondola) «Plan B is graan van andere kwaliteit gebruiken, zoals graan dat voor veevoeder bedoeld is. Sommige producten zullen dan misschien wel wat anders smaken.

»Wereldwijd is er nog geen tekort aan graan, maar door de crisis in Oekraïne zijn speculanten op de beurs de prijs enorm aan het opdrijven. Dat is heel cynisch: die speculanten worden rijker op de rug van slachtoffers in conflictgebieden en mensen die honger zullen lijden. Dat is een fundamenteel probleem geworden in elke internationale crisis met grondstoffen, of het nu over graan, staal of olie gaat.»

HUMO Welke voedingsproducten worden op korte termijn nog duurder?

BILLIET «In de eerste plaats de industriële producten of high-processed foods: de voedingsproducten die, in tegenstelling tot lokaal en vers voedsel, meer tussenstappen vergen om gemaakt en getransporteerd te worden. De grondstoffen van die producten – zoals graan en suiker – komen van overal in de wereld, en ze worden ook in het buitenland geproduceerd en verpakt. Aangezien verpakkingen en transport veel duurder geworden zijn sinds de start van de pandemie, wordt de aankoopprijs veel hoger voor de supermarkten, en dat zal wel nog even zo blijven. Denk aan koekjes, gebak, chips, kant-en-klare maaltijden, smeermiddelen zoals choco of confituur, voeding in blik, pasta, rijst, enzovoort. Die producten maken gemiddeld 40 procent uit van alle winkelrekken in een supermarkt. Aangezien de stocks van onze supermarkten vrij klein zijn, volgt de impact op de prijs snel.

»Meer dan 20 procent van alle verwerkte producten in de supermarkt bevat bovendien zonnebloemolie, en ook die is door de crisis in Oekraïne veel duurder geworden.»

HUMO Er is geen land dat zoveel zonnebloemolie exporteert als Oekraïne – bijna de helft van de wereldwijde productie – maar nu ligt de aanvoer nagenoeg stil. Alternatieven zoals palmolie zijn intussen óók al duur geworden.

BILLIET «Die verstoring heeft prijseffecten op saladesauzen, mayonaise, margarine, frituurvet, afhaalmaaltijden...

»Kunstmest – een specialiteit van Rusland en Oekraïne – is ook enorm in prijs gestegen, wat landbouw in het algemeen lastiger maakt. En hoge energieprijzen hebben ook een impact op de teelt van vers voedsel: groenten en fruit uit serres worden duurder. Dat geldt eigenlijk voor bijna alle seizoensproducten.

»Met kaas en wijn zal het nog meevallen, die worden dichter bij huis geproduceerd. Er zijn echter maar weinig producten waarvoor we géén felle prijsstijgingen verwachten.»

HUMO Een blik op de inflatiecijfers bevestigt dat: verse groenten waren in februari plots 8 procent duurder dan in januari.

BILLIET «In principe kan de komende maanden geen enkel voedingsmiddel aan de prijsverhoging ontsnappen, al zeker niet als het via een internationale keten in onze schappen belandt. De situatie is dus problematisch, ook al voelt de klant dat vandaag nog niet zwaar.»

HUMO Omdat supermarkten de hoge prijzen die zij betalen nog niet durven door te rekenen aan ons?

BILLIET «Exact. De prijzen voor supermarkten stijgen onderhuids veel sneller dan klanten vandaag merken. Het is misschien moeilijk te geloven, maar voedsel was voor de consument nog nooit zo goedkoop als in de laatste tien jaar. In de jaren 70 telde voeding voor zestig procent van de uitgaven van een gezin, nu is dat veertig procent. Klanten worden al decennia verwend. De koffie steeg de voorbije weken sterk in prijs, maar is nog altijd maar even duur als in 1997. We zijn kelderprijzen gewend geraakt.

»Supermarkten durven hun prijzen dus nog niet drastisch te verhogen uit vrees om klanten te verliezen. We worden om de oren geslagen met promoties en 1+1-acties. Het resultaat: in januari is de prijs van een volle winkelkar voor de klant gemiddeld met 1 procent gestegen, wat niet veel is. In februari was de gemiddelde stijging in supermarkten wel al 2 procent.

»De situatie is dus nog niet catastrofaal, maar de echte stijgingen zitten er hoe dan ook aan te komen. Warme dranken zijn de afgelopen maanden al beduidend duurder geworden, en koekjes kosten de supermarkten nu al veel meer dan de klant beseft. Zonder promoties zou de Belgische consument al serieus bloeden.

»Door die steeds kleiner wordende marges kunnen supermarkten de promo’s van de laatste maanden volgens mij niet aanhouden. De prijzen in de Belgische supermarkt zullen volgens de voorspellingen ongeveer 20 procent stijgen in 2022. Dat is toch stevig.»

HUMO De maandelijkse inflatiecijfers van de FOD Economie zijn inderdaad al ontnuchterend: vlees, sigaretten, vis… Bijna alles werd de voorbije weken meer dan 5 procent duurder.

VAN CRAEYNEST «Het enige goede nieuws is dat software, televisies en – opvallend genoeg – pizza de afgelopen tijd net goedkoper werden. Goed nieuws voor gamers, dus (lacht).»

BILLIET «De grote vraag is: zakken de prijzen weer naar het oude niveau als de acute grondstof- en transportproblemen uit de weg zijn? Of zullen we als consumenten verplicht worden om ons kooppatroon aan te passen, en dus veel meer lokaal kopen in plaats van verwerkte producten uit allerlei uithoeken van de wereld? Misschien wordt ons huidige kooppatroon wel onbetaalbaar. Sommige winkels zullen straks zeker failliet gaan, omdat ze hun energiefactuur niet meer kunnen betalen.

»Iedereen kijkt uit naar de zomer. Dat wordt het moment van de waarheid. Zal de internationale toestand stabiliseren? Wat met de grondstofprijzen? Als kunstmest, graan en olie zo duur blijven, denk ik niet dat retailers hun lage prijzen structureel kunnen aanhouden. Voor consumenten zou het een bittere pil zijn, maar veel economen achten de kans reëel dat we over enkele maanden een collectieve klik meemaken in de retailwereld, waardoor de prijzen voor lange tijd veel hoger zullen zijn, of sommige producten in bepaalde seizoenen niet meer in de schappen liggen.»

HUMO Het zal wellicht ook verschillen van winkel tot winkel.

BILLIET «Inderdaad. Sommige producenten in België willen nu af van hun contracten bij bepaalde Nederlandse ketens omdat die geen prijsverhogingen toestaan. We verwachten ook dat hypermarkten minder bezoekers zullen ontvangen door de stijgende brandstofkosten. Daardoor zullen ze hun prijzen beduidend lager moeten houden dan de buurtwinkels, waarvoor consumenten minder afstand moeten afleggen.

»Overigens: in België zullen de consumptieprijzen stijgen, in andere landen zullen ze gewoonweg exploderen. Centraal-Azië importeert veel producten rechtstreeks uit Oekraïne, wij zijn slechts onrechtstreeks verbonden met het conflictgebied. In pakweg Egypte zijn de gevolgen mogelijk niet te overzien.»

HUMO De prijsstijgingen zijn ook hier een ramp voor mensen die het minder breed hebben.

BILLIET «Dat klopt. Zo’n 20 procent van de Belgen leeft in armoede, en de vrees bestaat dat die groep nog zal groeien. Voor wie het niet breed heeft, heeft een duurdere winkelkar de op één na grootste impact in de portefeuille, na de hogere energieprijzen. Mensen moeten blijven eten, daar kun je niet op beknibbelen.»

2. ENERGIE

2021 was het jaar van de torenhoge energiefacturen. 2022 beloofde beterschap, maar daar dacht ene Vladimir Poetin anders over.

HUMO Helpt het dat België weinig gas rechtstreeks van Rusland afneemt?

VAN CRAEYNEST «Dat doet er weinig toe. Het klopt dat wij vooral gas gebruiken uit Noorwegen, maar de energieprijzen zijn Europees, en we zijn als Europa wél zeer afhankelijk van Rusland. Veel Europees gas komt binnen via Russische pijpleidingen, die onder meer door Oekraïne lopen. Vooral Oost-Europa en Duitsland zijn daarvan afhankelijk.»

HUMO De afgelopen jaren kwam liefst 40 procent van de Europese gasimport uit Rusland.

PHILIPPE GIJSELS (beursstrateeg BNP Paribas) «Anders dan bijvoorbeeld graan en olie heeft gas geen wereldprijs. Een voorbeeld: Amerikanen betalen ondanks het conflict in Oekraïne milde prijzen voor hun gas omdat zij het lokaal kunnen winnen. Het zou goed zijn om ons gas uit Amerika te halen, maar in tegenstelling tot pakweg olie of suiker valt gas niet zo snel te verplaatsen. Dus zijn we op korte termijn afhankelijk van de grillen ten oosten van hier.»

HUMO Er zijn toch nog geen Europese sancties genomen tegen de gassector van Moskou? Voor gas alleen al betalen de lidstaten Poetin tot 660 miljoen euro per dag.

VAN CRAEYNEST «Dat klopt, maar er bestaat wel een redelijke kans dat de sancties alsnog zullen uitbreiden. Dat risico zorgt voor nervositeit op de markt. Bedrijven beslissen nu al om zich van Rusland af te sluiten. Er worden alternatieven gezocht voor Russisch gas, zoals steenkool, maar ook die prijzen springen nu enorm omhoog. Zonder uitzicht op een duurzame oplossing in Oekraïne vrees ik dat de gas- en elektriciteitsfacturen van gezinnen en bedrijven zullen blijven stijgen.»

HUMO Moskou dreigde twee weken geleden de gaskraan volledig dicht te draaien. Prompt schoten de prijzen nóg hoger. Kort na het begin van de oorlog was de gasprijs in onze regio al verdubbeld. Waar eindigt dit?

GIJSELS «Met prijzen die nog veel hoger liggen dan nu, jammer genoeg. Als de gaskraan echt dicht gaat in Rusland, weet ik niet waar het plafond ligt. Een gasstop zou voor héél hoge prijzen zorgen in heel Europa, en dat scenario is intussen realistisch geworden. Wie had zien aankomen dat Poetin Oekraïne zou binnenvallen? Ik durf niets uit te sluiten. De federale regering mag de energiefactuur dan wel dempen, op internationale gasprijzen hebben we geen vat.»

HUMO De federale regering verlaagt de btw op elektriciteit en gas tot de herfst van 21 naar 6 procent. ‘We moeten realistisch zijn,’ tempert premier De Croo: ‘Extreme stijgingen moeten we vermijden, maar de prijzen zullen hoog blijven.’

GIJSELS «Zo is dat. De btw-verlaging zal de facturen voor Belgische gezinnen wat verteerbaarder maken, maar we keren niet snel terug naar het niveau van vroeger.

»Deze situatie zal de energietransitie sterk versnellen. Er zal straks ongezien veel geïnvesteerd worden in alternatieve energie dichter bij huis. En onze energiebevoorrading zal steeds meer gebeuren via vloeibaar gas van buiten Rusland. Ook het debat over kerncentrales is nog niet voorbij. Het is duidelijk dat Europa snel af wil van de afhankelijkheid van Rusland.»

HUMO Het effect van de btw-verlaging op gas zal ten vroegste in juni op de factuur te zien zijn, wanneer we onze huizen nauwelijks nog moeten verwarmen. Het échte venijn komt wellicht pas over een halfjaar. Kunnen we tegen de winter al gas in vloeibare vorm tot hier krijgen?

GIJSELS «Voor een deel wel. Japan heeft al extra gas geleverd via tankers, de VS ook. Maar zoveel vloeibaar gas ís er simpelweg niet. Het is erg duur en niet alle landen beschikken over de specifieke terminals waarin dat vloeibare gas wordt omgevormd tot gewoon gas. Zelfs Duitsland heeft er geen, en bouwt nu snel terminals die klaar moeten zijn tegen 2026.»

HUMO De EU wil de gasafname van Rusland nog dit jaar met liefst twee derde verminderen. Tegen 2030, en liefst nog eerder, zou de Russische gasimport helemaal verleden tijd moeten zijn.

GIJSELS «Het is allemaal zeer radicaal. Als we binnen twintig jaar terugkijken, zullen we wellicht zien dat dit een keerpunt was voor onze energie-aanvoer. Maar op korte termijn zullen gezinnen en bedrijven hoge facturen blijven betalen, vrees ik.»

HUMO We kunnen natuurlijk altijd de thermostaat enkele graden kouder zetten. Maar zelfs de symbolische dikke trui wordt straks duurder.

BILLIET «Dat klopt. Onze kledingsector zal klappen krijgen. De productie van kleren gebeurt ver buiten België, de prijzen zullen dus door logistiek en transport oplopen. Klanten zullen door de algemene levensduurte ook minder geneigd zijn om veel kleren te kopen, wat de druk op de sector nog verhoogt. Prijsstijgingen van meer dan 20 procent in de winkel zijn realistisch.»

3. AUTORIJDEN

VAN CRAEYNEST «Er is nog steeds een wereldwijd tekort aan computerchips. Dat zorgt al meer dan een jaar voor grote productievertragingen in de auto-industrie. Daardoor zijn tweedehandsauto’s de afgelopen maanden duurder geworden, en er valt op dat vlak weinig beterschap te verwachten.»

FILIP RYLANT (woordvoerder mobiliteitsfederatie Traxio) «Alle elektronicaproducten met chips werden de laatste maanden duurder. We zien nu dat toeleveranciers chips in Europa beginnen te produceren om het tekort lokaal op te vangen, maar dat brengt een forse kostenstijging met zich mee. Die trend zal niet snel keren.»

HUMO Rusland is een belangrijk leverancier van nikkel, cruciaal bij de productie van batterijen. Sinds de start van de oorlog werd nikkel 50 procent duurder.

RYLANT «De crisis in Oekraïne heeft de situatie voor de auto-industrie nog prangender gemaakt. Rusland is ook een groot leverancier van neon en palladium, belangrijk voor de productie van katalysatoren. En Oekraïne levert veel bekabeling aan autobouwers. Verschillende merken moesten daardoor al ingrijpen. Zo is BMW gestopt met de productie in verschillende fabrieken in Europa, omdat onderdelen niet vanuit Oekraïne kunnen worden geleverd. En Toyota kon 13.000 auto’s minder produceren na een cyberaanval op één van zijn leveranciers. Dat gebeurde kort nadat Japan had aangekondigd dat het zich zou aansluiten bij de sancties tegen Rusland. Het ziet ernaar uit dat de productieproblemen nog lang zullen aanhouden, en dat daardoor auto’s ook duurder zullen worden. Zowel elektrische als fossiele modellen.»

HUMO Wie al een auto heeft, betaalt zich blauw aan de pomp. De olieprijzen zijn geweldig gestegen, tot het hoogste niveau sinds 2008. In sommige tankstations kostte diesel plots meer dan 2,2 euro per liter. Benzine was nauwelijks goedkoper.

GIJSELS «De olieprijs schommelde de laatste weken rond 120 dollar per vat, wat relatief duur is – eind vorig jaar lag de prijs tussen 70 en 85 dollar. Maar het is verre van de hoogste prijs ooit, in het verleden hadden we prijzen van bijna 200 dollar.

»Dat het zo duur is om je auto vol te tanken, heeft met meer te maken dan alleen de internationale olieprijzen. De prijs van olie is gelinkt aan de waarde van de dollar. Toen de olie voor het laatst zo duur was, in 2008, was de dollar spotgoedkoop. Maar nu staat die net heel hoog, en dat maakt tanken en olie stoken vandaag zo uitzonderlijk duur.»

HUMO En aangezien de olieprijs nog niet aan zijn plafond zit, kan het nóg veel duurder worden.

GIJSELS «Inderdaad. Er worden wereldwijd ongeveer honderd miljoen vaten olie per dag geproduceerd en verkocht, en de oliemarkt is in normale omstandigheden vrij constant. Maar zelfs kleine verschillen in de productie – één miljoen vaten meer of minder – hebben een groot effect op de prijs. Bij de start van de pandemie was er plots veel minder vraag naar olie omdat de wereld stilviel. Er was zoveel overschot dat een vat tijdens de piek van de pandemie nauwelijks nog wat waard was. Tanken werd spotgoedkoop. Maar toen de economie zich met schokken weer op gang trok, was er te wéínig olie. Daardoor is tanken dus op relatief korte tijd veel duurder geworden.

»En daar komt nu de oorlog bij. Rusland produceert ongeveer evenveel als de twee andere grote spelers, de VS en Saoedi-Arabië. De gebeurtenissen in Oekraïne zullen de internationale olieprijzen gevoelig doen stijgen.»

HUMO Het VK en de VS hebben intussen boycots afgekondigd tegen Russische olie, Europa niet. De verklaring: Russische olie is goed voor ongeveer een kwart van de EU-invoer, maar slechts voor zo’n 5 procent van de Amerikaanse.

GIJSELS «Bovendien zie je, net zoals op de graanmarkt, speculanten op de beurs agressief inspelen op de situatie in Oekraïne om winst te maken door koersstijgingen. Zo versterken ze de opwaartse prijzen.

»De olieprijs – en daarmee ook die van benzine en diesel – was bovendien al een tijdje hoog door sancties tegen een andere grote producent: Iran. Het Westen, met de VS op kop, had jarenlang een nucleaire deal met dat land: er werd handel gedreven op voorwaarde dat Iran zijn nucleair programma inperkte. Trump verscheurde dat akkoord. Intussen lopen alweer bijna een jaar nieuwe onderhandelingen. Het zou goed kunnen dat nu snel een nieuw akkoord volgt omdat de regeringsleiders beseffen dat ze de Iraanse olie hard nodig hebben. Bij een akkoord kan de olieprijs pijlsnel zakken naar het oude niveau.

»Als deze situatie aanhoudt, zal het gedrag van mensen de olieprijs drukken. Mensen zullen minder rijden of olie stoken omdat het nu eenmaal te duur wordt.»

HUMO De federale regering greep vorige week in. Voor diesel en benzine worden de accijnzen verlaagd met 0,175 euro per liter. Dat komt neer op ongeveer 10 euro op een tank van 60 liter.

GIJSELS «Een significante prijsdaling, die mensen rechtstreeks zullen voelen. Maar net zoals voor gasfacturen geldt dat we toch onderhevig blijven aan buitenlandse factoren.

»We moeten eerst en vooral hopen dat de situatie in Oekraïne kalmeert. Dat zal de rust op de oliemarkt wat doen terugkeren. De speculanten zullen verkopen en hun winst incasseren, waardoor de prijs kan zakken. Dat kan heel snel gaan: er kan plots zo’n 20 of 30 procent van de olieprijs af gaan. Maar zolang de rust niet terugkeert, vrees ik dat olie zo duur blijft. Dat de olieprijs vorige week plots weer even zakte, is volgens mij gewoon één van de vele bokkensprongetjes die we de komende tijd zullen zien.»

HUMO Intussen blijven ook facturen bij garagisten spectaculair oplopen.

RYLANT «De prijsstijgingen voor sommige auto-onderdelen waren de afgelopen maanden uitzonderlijk, vooral van producten met veel staal of gietijzer, zoals remschijven en uitlaten. Ook de duurdere edelmetalen zorgden voor een enorme impact. Alles bij elkaar kregen we in 2021 een prijsstijging van ongeveer 4 procent. Begin dit jaar bleven de prijzen stijgen, waardoor verwacht wordt dat de inflatie voor auto-onderdelen in 2022 nog hoger zal liggen dan vorig jaar.»

HUMO Geldt dat ook voor fietsen?

RYLANT «Ja. De prijzen van fietsonderdelen en fietsen zijn de laatste tijd sterk gestegen. Het chipprobleem laat zich ook bij de elektrische fietsen voelen – in 2021 betaalde de Belg gemiddeld acht procent meer voor een e-bike dan het jaar ervoor. En aangezien veel fietsmerken en -onderdelen uit het oosten komen, zorgt het duurdere transport voor uitgestelde leveringen en, opnieuw, hogere prijzen.»

4. AVONDJES UIT

Een biertje op Rock Werchter zal deze zomer weer 18 procent duurder zijn dan tijdens de laatste volwaardige editie in 2019. Festivalgangers die hun drankbonnen online bestellen, betalen 3,25 euro per drankje. Drie jaar geleden was dat nog 2,75 euro.

TIM JOIRIS (cafébaas en voorzitter Horecacel UNIZO Oost-Vlaanderen) «De hele horecasector kijkt angstig naar de toekomst. Ik had gisteren een hoteleigenaar aan de lijn: hij had zijn bestelwagen volgetankt voor 170 euro, terwijl dat hem drie maanden geleden nog 80 of 90 euro kostte. Een andere hoteluitbater vertelde me dat zijn energiefactuur maal drie is gegaan. Reken maar uit voor een hotel met honderd kamers: dan hebben we het over tienduizenden euro’s. Op den duur zullen zij niet anders kunnen dan die kosten door te rekenen aan hun bezoekers, maar ook die mensen verdienen niet plots 500 euro per maand meer.

»Ik heb zelf vier cafés, allemaal in de studentenbuurt van Gent. In het bedrijf hebben we drie auto’s. Die extra tank- en verwarmingskosten moet ik allemaal uit de verkoop van mijn drank halen.»

HUMO Uit een enquête van Horeca Vlaanderen in mei vorig jaar bleek dat iets meer dan de helft van de horeca-uitbaters al prijsstijgingen aanrekende na de derde coronagolf, meestal van 3 tot 5 procent.

JOIRIS «We konden niet anders, maar dat was nog een normale evolutie: elk jaar slaat alles een beetje op. We waren twee jaar grotendeels dicht geweest, dus viel die prijsstijging nu iets hoger uit. In sommige cafés ging een pintje van pakweg 2,30 naar 2,50 euro. Daar hadden de klanten begrip voor, maar de stijgingen die er nu aan zitten te komen, zijn gewoon exuberant. Het is niet meer te vatten.

»Het gaat niet alleen over onze gestegen energiekosten: ook onze materiaalkosten swingen de pan uit, van schoonmaakproducten tot glazen.»

HUMO Worden die extra kosten nu al doorgerekend aan de klanten?

JOIRIS «Nog niet. Iedereen is angstvallig aan het afwachten. Horeca-uitbaters zijn bang om meer te vragen aan hun klanten, en terecht. Maar op een gegeven moment zit je aan je limiet.»

BILLIET «Ik denk dat er bij veel uitbaters niets anders op zit dan die extra kosten snel door te rekenen. Binnen het jaar zal een biertje of een bordje kaas onvermijdelijk duurder worden. Er was al de impact van de pandemie met de vele sluitingen, en daar kwamen dan de torenhoge energieprijzen en het gebrek aan personeel bovenop.

»Grote spelers – ketens zoals Lunch Garden – zullen de prijsstijgingen en problemen nog kunnen beperken. Voor lokale restaurants wordt het lastiger. Een kleine zelfstandige zal de komende maanden veel sneller moeten reageren dan een groot bedrijf. Ik verwacht prijsstijgingen van 5 procent op de menukaart, maar zelfs 10 procent is niet uitgesloten.

»Veel cafés hebben steun gekregen van brouwers, maar ook zij krijgen het nu steeds moeilijker door de grondstoffencrisis. Omdat bier brouwen nog duurder zal worden, zullen cafés opnieuw een kostenstijging te verwerken krijgen.»

HUMO Zal de prijs van ons pintje extra stijgen door de graancrisis?

KRISHAN MAUDGAL (CEO Belgische Brouwers) «Moeilijk te zeggen: elke brouwer bepaalt zelf z’n prijs. Vandaag heb ik niet de indruk dat er al een probleem is, omdat onze brouwers hun gerst vooral uit Scandinavië en onze buurlanden halen. Maar omdat producenten van pakweg brood, die normaal gezien wel werken met Oekraïens graan, nu ook in onze markten komen winkelen, kunnen brouwers op termijn wél de invloed van het conflict voelen.

»Iets anders zijn de flessen. Er zijn nog maar een paar fabrieken ter wereld die glazen flessen produceren, één ervan bevindt zich net boven Kiev. Dat laat zich voelen in de bevoorrading.»

JOIRIS «De vraag is: wat is de ultieme grens voor cafébazen? Ik kan wel 3,50 euro vragen voor een pintje, maar hoeveel klanten houd ik dan nog over? Op den duur gaat alleen nog de elite op café: die kan dat wél betalen.»

HUMO Een avondje uit wordt een luxe?

JOIRIS «Die piste moeten we te allen tijde proberen te vermijden. Wij behoren tot het sociale weefsel van de samenleving: mensen hebben ons nodig als uitlaatklep om de hoge werkdruk en stress de baas te kunnen. Zeker nu, na twee jaar corona. Maar wij zijn ook de uitgavenpost die het makkelijkst wordt geschrapt. We zien al een paar jaar een verschuiving: jongeren drinken zich thuis in vóór ze op café gaan. Dat heb ik nooit zo’n drama gevonden, maar nu dreigt het nog veel meer die richting uit te gaan. Ik zag gisteren een filmpje van het Citadelpark in Gent na een zonnige lentedag: het lag vol lege blikjes en flessen. Dat is geen drank uit onze horecazaken.

»In de restaurants speelt hetzelfde: voor een spaghetti betaal je gemiddeld 15 euro, maar tegenwoordig zie ik horecazaken 18 of zelfs 23 euro aanrekenen. Dat is inderdaad veel geld, maar de restaurantuitbater kan dat bord spaghetti eigenlijk niet voor minder verkopen. In plaats van elke week een keer op restaurant te gaan, zullen mensen dat misschien nog één of twee keer per maand doen. Voor onze sector is dat dodelijk.»

BILLIET «Ik hoop echt dat mensen de horeca niet gaan overslaan. Om te overleven en de schade van de voorbije twee jaar goed te maken, heeft de sector veel klanten nodig.»

HUMO De prijs van cinematickets steeg de voorbije jaren jaarlijks al met zo’n 10 procent. De verwachting is dat het dit jaar nog meer wordt.

BILLIET «Inderdaad. Alles voor de horeca geldt ook voor de cultuursector. De grote cinemaketens en Tomorrowlands van deze wereld hebben reserve en zullen het wellicht wel redden – eventueel met wat hogere prijzen – maar voor de kleine zaaltjes en festivals wordt het nu héél zwaar. Opnieuw de boodschap: kunt u het zich veroorloven, ondersteun ze.»

5. BOUWEN

BILLIET «De prijzen voor veel bouwmaterialen waren het afgelopen jaar al sterk gestegen. Sinds de uitbraak van de pandemie zagen we hoge prijzen voor staal, koper en hout. Dat maakte bouwen en verbouwen veel duurder.»

NIKO DEMEESTER (gedelegeerd bestuurder Confederatie Bouw) «Sommige producten, zoals isolatiemateriaal, zijn zelfs dubbel zo duur geworden. Meer dan de helft van de bouwbedrijven kampt bij leveringen van bouwmaterialen met wekenlange vertragingen.»

HUMO Hoe kan dat?

DEMEESTER «Door de pandemie zakte de productie van het materiaal een halfjaar lang volledig in elkaar. Grote staalfabrieken lagen soms helemaal stil, want er was geen vraag. Maar plots was de economie weer springlevend: vandaag staan er overal in het land bouwwerven. Alleen blijft de aanlevering van het benodigde materiaal achter. We blijven met problemen zitten in grote zeehavens en met containerschepen. Eind vorig jaar dachten we dat we de ergste prijsstijgingen achter de rug hadden, maar dat blijkt niet het geval.»

HUMO Hoeveel duurder is bouwen geworden?

DEMEESTER «De prijs van bijna alle bouwmaterialen is het laatste jaar met 15 à 25 procent gestegen. Als je weet dat materialen ongeveer een derde van de totale bouwkost inhouden, dan betekent een prijsstijging van 25 procent – zoals de afgelopen maanden – een totale meerkost voor het bouwproject van ongeveer 8 procent.»

HUMO Welke invloed heeft de oorlog in Oekraïne?

BILLIET «Het lijstje van dure bouwmaterialen zal langer worden. De prijzen in de metaalindustrie staan onder druk. Met name aluminium zal, vrees ik, nog schaarser en duurder worden. Omdat voor de productie van aluminium veel energie nodig is, maar ook omdat Rusland een grote speler is in die sector. Zo’n vijf à tien procent van alle aluminium komt uit Rusland. Dat heeft ook gevolgen voor de verpakte voeding waarover we het eerder hadden, waarbij aluminium een veelgebruikt materiaal is.»

GIJSELS «De aluminiumprijs staat sinds kort op het hoogste niveau aller tijden.»

BILLIET «Hetzelfde geldt voor chemicaliën. En glas: de basis daarvoor is fijn silicium, en de situatie in Oekraïne jaagt de prijzen steil de hoogte in.»

DEMEESTER «Zo is intussen bijna alles voor renovatie en bouw duurder geworden: veluxramen, verwarmingstoestellen, mozaïekwerk... Bouwbedrijven vrezen bovendien dat staal en isolatie nog fiks duurder zullen worden door de aanslepende oliecrisis.»

BILLIET «We zullen moeten aanvaarden dat bouwen en verbouwen veel duurder blijft.»

DEMEESTER «De prijsstijgingen van bouwmateriaal worden momenteel nochtans slechts gedeeltelijk doorgerekend aan de klanten. Volgens onze bevragingen verhoogden vier op de tien ondernemingen of aannemers de facturen voor bouwers. Meer dan de helft van de aannemers neemt elke stijging dus nog op zich. Dat zijn euro’s die ze zelf verliezen. In veel contracten die al langer getekend zijn, zijn de prijsstijgingen niet voorzien.

»Bovendien krijgen veel bouwvakkers door de loonindexering straks een hoger loon, wat nog meer druk zet op de bedrijven. De winstmarges in de bouw zijn al historisch laag, dus deze situatie kunnen bedrijven niet blijven volhouden. Steeds meer ondernemingen raken in de problemen – momenteel zitten we aan 8 procent die acuut geldzorgen heeft – en dus zullen de offertes binnenkort wellicht duurder worden.»

VAN CRAEYNEST «Vorig jaar ging de aandacht naar de rechtstreekse effecten van de duurdere grondstoffen: de energiefacturen van gezinnen en de brandstofprijzen. Maar we konden nog hopen dat de situatie zou normaliseren, en bedrijven vingen een groot deel van de klap op. De crisis in Oekraïne drukt ons nu met de neus op de feiten: de tekorten houden aan en hogere prijzen volgen onvermijdelijk.»

HUMO Poetin heeft ons dus bij het nekvel.

VAN CRAEYNEST «De Russische economie op zich stelt niet veel voor. Ze is kleiner dan die van de Benelux. Ook onze rechtstreekse handel met Rusland is vrij beperkt. Maar omdat het zo’n cruciale speler is in een aantal grondstoffenmarkten, zullen de effecten zich vanaf nu overal fors laten voelen. We moeten niet de illusie koesteren dat dit een prijzencrisis is van slechts enkele weken. Dit zal langer aanslepen.

»Het voordeel voor werknemers is natuurlijk dat hun inkomens geïndexeerd worden. Dat gebeurt met vertraging, maar het beschermt de koopkracht van de Belg wel.»

GIJSELS «Maar die Belg moet nu gaan opletten met te veel geld op de bank. Je krijgt geen rente meer en de prijzen zullen blijven stijgen. Niet alleen dit jaar: we gaan een lange periode van prijsstijgingen tegemoet, zoals we die ook al gekend hebben in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw. Niet toevallig volgden internationale conflicten elkaar toen ook op, hand in hand met een oliecrisis. De olieprijs steeg sterk en bleef hoog, met alle effecten van dien op de rest van de economie.

»Mensen moeten beseffen dat we vanaf nu in een andere wereld terechtkomen. Als de inflatie elk jaar 5 procent bedraagt, ben je na tien jaar de helft van je koopkracht verloren. Jonge mensen willen bijvoorbeeld 15.000 euro sparen voor de inleg van hun nieuwe woning, maar die woning zal in die tijd 30.000 euro méér waard geworden zijn. Dat is een reëel probleem. De beste oplossing is om nu veel activa te hebben: vastgoed en aandelen. Met cash in de hand ben je meer dan ooit kwetsbaar.»