Interview: Alleen Elvis blijft bestaan

Aan de vooravond van de finale van de Koningin Elisabethwedstrijd praat Thomas Vanderveken met iemand die als kind door zijn ouders werd meegetroond naar de Wagner Festspiele in Bayreuth en al voor zijn 15de alle toporkesten had gehoord. Een degout leverde dat allerminst op: Jan Raes, de laatste gast van dit korte seizoen van ‘Alleen Elvis blijft bestaan’, is sinds 2008 algemeen directeur van het Koninklijk Concertgebouworkest in Amsterdam, dat algemeen wordt beschouwd als één van ’s werelds beste orkesten.

HUMO U laat in interviews niet na de VRT te wijzen op haar taak om genoeg kunsten aan te bieden. Bent u van plan dat ‘onderaanbod’ in één avond goed te maken?

Jan Raes «Nee hoor, hoogstens twee fragmenten van de negen hebben iets met klassieke muziek te maken. Ik heb net heel veel plezier beleefd aan het selecteren, omdat ik daardoor even uit mijn dagelijkse bezigheden kon ontsnappen. En hoewel ik de laatste twintig jaar weinig tv heb kunnen kijken, had ik al snel een overvloed aan ideeën. Het werd dus meer kill your darlings.»

HUMO Welke criteria hebt u daarbij gehanteerd?

Raes «Het zal vaak gaan over mensen die heel hard hun best doen om de mediocriteit te ontstijgen. Ik kon bijvoorbeeld niet anders dan mijn eigen orkest te laten zien, omdat ik enorm kan genieten van de bevlogenheid en concentratie van de muzikanten. Ik bewonder mensen die hun hele leven bezig zijn met één ding, tot op de rand van de waanzin, zonder wakker te liggen van hun imago. Daarom komen ook schilders of atleten aan bod.»

HUMO Atleten? Zien we daar de invloed van uw oudere broer Frank?

Raes «Ik heb zelf lang gevoetbald en ik hou nog altijd van sport, maar inderdaad: Frank heeft me mee gevormd, zoals ook andere familieleden en mensen die mijn pad hebben gekruist. Jaap Kruithof, met wie ik een goede band heb ontwikkeld toen ik één jaar moraalwetenschappen studeerde, passeert trouwens ook de revue, net als anderen die me beïnvloed en vooruitgestuwd hebben. Dankzij hen heb ik me ontwikkeld van de timide jongen die elke dag ruim vijf uur op zijn dwarsfluit oefende tot de sociaal en verbaal sterkere persoon die ik nu ben geworden. Niet iedereen heeft echter het geluk om in zo’n stimulerende omgeving te vertoeven. Daarom roep ik de media, de overheid en het onderwijs zo vaak op om die vormende rol te vervullen.»

HUMO Mogen we in ‘Alleen Elvis’ ook zo’n vurig pleidooi voor meer cultuur verwachten?

Raes «Als het gesprek die richting uitgaat, waarom niet? Cultuur en vooral de wisselwerking tussen culturen – ik heb het liever over ‘interculturaliteit’ dan over ‘multiculturaliteit’ – moet omarmd worden. In ons orkest werken elke dag 27 nationaliteiten samen! Maar goed, het is niet de bedoeling dat ik vrijdag voortdurend als een pastoor met het vingertje zal zwaaien. Ik heb het zelf niet zo voor mensen die zichzelf te ernstig nemen, zoals populisten die een complex probleem herleiden tot een veel te eenvoudige waarheid. Ik koester twijfelaars en zoekers, die zich kwetsbaar durven op te stellen. En daar hoort relativering bij. Aan humor mag en zal het dus zeker niet ontbreken.»

HUMO Kunt u al een tip van de sluier oplichten?

Raes «Toen ik klein was, was er maar één tv in de straat: bij mijn grootmoeder, die naast ons woonde. Zij ging al om 19 uur in bed liggen, maar ze kreeg vaak het gezelschap van de hele buurt. Wij zaten dan met zijn allen naar tv te kijken, op, naast of onder het bed. Het zal je dus niet verwonderen dat er ook zwart-witbeelden te zien zullen zijn.»