Ish Ait Hamou: naar de roots van de vader

‘Als ik mijn leven vergelijk met dat van mijn vader, dan verbaast het me elke keer weer hoe anders het is,’ zegt Ish Ait Hamou (28). We zitten in het arbeidershuisje dat zijn vader ooit toegewezen kreeg van zijn werkgever Forges de Clabecq in Vilvoorde.

Ish Ait Hamou «Zonder dat hij wist wat hem daar te wachten stond. Hij had geen internet om bij weg te dromen. Hij had helemaal niks. Daar heb ik nu over geschreven in mijn tweede boek ‘Cécile’, over een jongetje dat het net als mijn vader aandurfde om zo’n belangrijke beslissing te nemen. Ik wilde dat jongetje begrijpen. Daarom ben ik deze zomer met hem naar zijn geboortedorp teruggekeerd, diep in het zuiden tussen de bergen. Ik was daar nog nooit geweest.»

'Als ik naar de beelden van IS kijk, ben ik even geschokt als jij. Ik heb niet het gevoel dat dat iets te maken heeft met mijn geloof'

Abderrahman Ait Hamou «Jonge gasten nemen de moeite niet om zo ver naar het zuiden te trekken. In die dorpen is er niks te beleven, dus blijven ze liever in Casablanca, waar stranden en zwembaden zijn. Maar opeens vroeg Ish toch: ‘Papa, ik wil weten hoe het is waar jij bent opgegroeid. Ik wil weten hoe jij en mijn grootvader leefden.’ Ik heb nog gevraagd: ‘Weet je dat wel zeker?’ Er is daar alleen maar Sahara. Dat moet je aankunnen.’ Maar hij wou er per se heen, dus zijn we gegaan.»

undefined

'Iederéén zoekt naar een plek waar mensen je omarmen en blij zijn met wat je doet – of dat nu in de fabriek of op een podium is'

Ish «Ik heb er geleefd, geslapen en gegeten. Ik stond op als de zon opkwam en genoot van de eenvoud en de duidelijkheid van het leven daar. Terwijl ik met mijn vader rondreed, verbaasde ik me over de afstanden die hij als kind te voet aflegde.»

Abderrahman «Hij bleef maar vragen stellen over wat ik allemaal deed. Ik vertelde hem dat ik leerde lezen met behulp van de Koran en verder werd ingezet als gereedschap: ik moest water halen en op de geiten passen.»

HUMO Het jongetje in het boek leeft voor een groot stuk in zijn fantasie. Hij is wat bijzonder. Was u dat ook?

Abderrahman «Ik was een buitenbeentje, ja. Mijn moeder was jong gestorven en zonder haar voelde ik me erg verloren. Mijn vader kreeg een tweede vrouw en een nieuw gezin, maar daar hoorde ik niet bij. Ik voelde me alleen. Daarom wilde ik weg: op mijn 12de ben ik met mijn oudere broer mee naar Casablanca getrokken. Hij heeft er nog een school voor me gezocht, maar verder moest ik mijn plan trekken. Ik zat opeens in een totaal andere wereld, en die deed me dromen. Om te beginnen van een eigen fiets, en op den duur ook van een eigen huisje. Eigenlijk wilde ik iemand zijn zoals Ish, iemand die zijn leven voor elkaar heeft.

»Op mijn 22ste ben ik gestopt met school en ben ik in een grote boekwinkel gaan werken. Ik was daar een onbelangrijke kleine garnaal, maar ik werkte hard en deed mijn werk goed. Iedereen had vertrouwen in mij. Ik leerde er belangrijke en hooggeplaatste mensen kennen, onder anderen iemand die voor een paspoort kon zorgen, zodat ik naar Europa kon – daar waar iedereen heen wilde.»

undefined

Plantrekkers

HUMO Djibril, het hoofdpersonage in ‘Cécile’ moet zich verstoppen in het chassis van een vrachtauto. Zijn tocht is levensgevaarlijk, en wordt door Ish adembenemend spannend beschreven.

Abderrahman «In het echt was het in die tijd nog niet zo dat je je moest verstoppen of op overvolle boten kruipen. Als je een paspoort en een ticket had, dan ging je gewoon.»

HUMO U ging gewoon.

Abderrahman «En ik trok mijn plan. Zo heb ik Ish en zijn broers ook opgevoed: als je iets graag wil, dan doe je het en trek je je plan.»

HUMO Dat zei u ook toen Ish vertelde dat hij danser wilde worden?

Abderrahman «Ja. Ook al was Ish een heel goeie basketbalspeler en vond zijn oudste broer het absurd dat hij dat wou opgeven om te gaan dansen. Maar ik heb mijn zonen nooit willen dwingen iets tegen hun zin te doen. Het is volgens mij onmogelijk om te slagen in iets wat je tegen je zin doet.

»Ik ben ook geraakt waar ik wilde raken omdat ik deed wat ik in mijn hoofd had. Niemand heeft mij ooit gezegd wat ik wél en niet moest doen. Dus heb ik nu een zoon die danser is, en een andere die acteert (Mounir speelde de hoofdrol in ‘Les barons’, red.).»

Bekijk de trailer van 'Les barons'

undefined

HUMO Was Vilvoorde de plek waar u wilde terechtkomen?

Abderrahman «Iedereen wilde toen naar België! Ik heb eerst in Frankrijk gewerkt. Daar ontmoette ik mensen die me verder hebben geholpen en me in contact hebben gebracht met iemand in Vilvoorde bij wie ik me kon domiciliëren. En dan ben ik naar Vilvoorde verhuisd. Ik heb 32 jaar bij Forges de Clabecq gewerkt. Eerst hier in Vilvoorde in de smelterij, en daarna in Tubeke. Dit huisje heb ik via Forges de Clabecq kunnen kopen.»

Ish «Al de huisjes in de straat waren van de fabriek. Er zijn veel arbeiders van mijn vaders generatie die nog steeds onze buren zijn. Mannen die, toen de smelterij hier dichtging, elk dag samen in een auto naar Tubeke vertrokken.»

undefined

'Ik heb mijn zonen nooit willen dwingen iets tegen hun zin te doen. Dus heb ik nu een zoon die danser is, en een andere die acteert'

HUMO Hebt u mee gestaakt toen de sluiting dreigde?

Abderrahman «Nee.»

Ish «Mijn vader houdt niet van agressie. Ik ook niet. We zijn allebei mensen die onze emoties liever beheersen.»

Abderrahman «Ik wilde geen schade veroorzaken. Ik wilde alleen mijn werk goed doen. Ik had respect voor mijn bazen en zij hadden respect voor mij – ze wisten dat ze op mij aan konden. Sommige collega’s maakten me soms belachelijk omdat ik zo hard mijn best deed en er nooit, zoals zij, vanonder muisde. Ik werkte elke dag acht uur zonder stoppen. Tot de laatste dag. Ik ben gebleven tot het laatste moment, tot het laatste karretje de fabriek uitreed. En toen hebben we elkaar omhelsd alsof het ’t einde van de wereld was. Het wás voor mij ook een beetje het einde van de wereld. Ik hield van mijn job, ook al was het zwaar werken in die hitte bij die ovens.»

Ish «Ik herinner me nog goed hoe hij thuiskwam na die laatste dag en dat hij de groene zak waarin hij al die jaren zijn brood en olijven had meegenomen, in de keuken begon leeg te maken. Dat is de enige keer dat ik tranen in zijn ogen heb gezien.

»Als het ergens nog eens over Forges de Clabecq gaat, merk ik hoe trots hij is dat hij daar heeft gewerkt. Dan zegt hij weer hoe alles wat we hier hebben, alles wat hij ons heeft kunnen geven aan dat werk te danken is. Ik heb daar veel over nagedacht. Ik ken niemand die zo trots is op zijn werk als fabrieksarbeider. Bij alles wat ik meemaak, moet ik blij zijn: daar sta ik heel erg bij stil. Ik woon ook nog altijd graag thuis: ik vind het heerlijk om wakker te worden en mijn moeder met de theeglazen bezig te horen.»

HUMO Djibrils moeder is ook heel belangrijk voor ’m.

Ish «Dat klopt. Eigenlijk zoekt hij in alle mensen die hij ontmoet een moederfiguur, hij is op zoek naar de veiligheid en de geborgenheid die zij hem gaf. Volgens mij doet iedereen dat, naar een plek zoeken waar mensen je omarmen en blij zijn met wat je doet – of dat nu in de fabriek of op een podium is. Daar gaat wat ik doe in ieder geval over. Het draait niet om geld verdienen, maar om: iets kunnen betekenen voor andere mensen.»

HUMO Dat is waarom je bent beginnen te dansen?

Ish «Het is natuurlijk gewoon begonnen door clips te zien van Michael Jackson en te denken: voor zo’n artiest kunnen dansen, dat is cool. Maar dat ik ermee ben doorgegaan, heeft veel te maken met de mensen die ik en cours de route heb ontmoet, en de vertrouwensrelaties die ik met hen kreeg – net zoals mijn vader en Djibril in mijn boek veel te danken hebben aan vertrouwenspersonen.

»Zonder Fouad Mahmoud had ik bijvoorbeeld niet gestaan waar ik nu sta. Hij is de zoon van een bevriende familie. Hij danste, was een stuk ouder dan ik en heeft mij op sleeptouw genomen. Met hem heb ik leren dansen. Op de Jeugddag van Vilvoorde (een jaarlijks weerkerende evenementendag voor kinderen en jongeren, red.) gaven we samen een demonstratie en toen heeft de gemeente gevraagd of we geen les wilden geven. Ze gaven ons de sleutel van een school waar we een lokaal mochten gebruiken. Ik was 14, maar Fouad vertrouwde me en deelde van het begin af de verantwoordelijkheid met mij. Ik beheerde de kassa. Daardoor besefte ik dat er een evenwicht moet zijn tussen uitgaven en inkomsten – ik ben er een heel zuinig mens door geworden. Ik leerde ook dat ik op tijd moest komen, de lichten moest uitdoen na de les... Kortom: ik leerde regels volgen.

»Het was ook met Fouad en de andere dansers dat ik afsprak: we zien elkaar later terug in Hollywood.»

HUMO Huh?

Ish «Het plan was om daar te gaan dansen voor grote artiesten. Hoe we daar zouden raken, moest ieder voor zich bedenken. Ik zat nog op school en dacht: ‘Ik vraag gewoon een uitwisseling aan bij AFS.’»

Abderrahman «Ik heb hem daar natuurlijk toestemming voor gegeven. Ik herkende die drang om op pad te gaan, maar zei hem ook dat hij zijn plan moest trekken en werk moest zoeken om alles te betalen.»

Ish «Ik kon dus niet wachten tot ik 16 was en naar het uitzendkantoor kon. Ik vond meteen werk bij TNT, en ging er elke morgen voor ik naar school ging pakjes sorteren.»

Slechte breakdancer

undefined

HUMO Je bent uiteindelijk een jaar in Amerika geweest.

Ish «Ja, na mijn vijfde jaar. Maar Hollywood heb ik nauwelijks gezien (lacht). Ik had gedacht dat ik gewoon bij AFS kon melden waar ik heen wou, maar zo ging het natuurlijk niet. Ik zat meer dan 100 kilometer ten zuiden van Hollywood. Ik ben er één keer bijna geraakt met de bus, maar ik moest toen meteen terug om op tijd thuis te zijn bij mijn gastfamilie. Terwijl het mijn plan was geweest om een jaartje in Hollywood rond te lopen en het er even als danser te maken.»

HUMO Dus moest je onverrichter zake terug naar België.

Ish «Dat was helemaal niet makkelijk. Ik ben weer les gaan geven, maar voor de zekerheid ben ik ook aan het Vlekho begonnen. Tot ze me zeiden dat mijn inschrijving niet geldig was, omdat ik mijn humanioradiploma niet had gehaald. Ik dacht dat mijn jaar in Amerika als zesde jaar telde, maar dat was dus niet zo. Ik moest eerst dat diploma nog halen. Ik verdiende ondertussen al geld, maar omdat mijn oudste broer me bleef pushen, heb ik op mijn 22ste toch nog dat zesde jaar gevolgd. Met veel tegenzin. Ik dacht dat ik er mijn danscarrière door zou verliezen. Ik vond het echt een drama, maar daar heb ik opnieuw iemand ontmoet die me verder heeft geholpen in mijn leven: mijn lerares Engels. Na mijn jaar in Amerika hoefde ik van haar geen lessen meer te volgen. Zij liet me gewoon boeken lezen. Je weet dat ik mijn boeken in het Engels schrijf. Zij begeleidt me daarbij en corrigeert mijn manuscripten.»

HUMO Waarom schrijf je niet in het Nederlands? Jij bent toch naar een Nederlandstalige school gegaan?

Ish «Ja. Mijn oudere broers zijn in Haren naar een Franstalige school geweest, maar mijn zus en ik moesten hier in Vilvoorde naar school, omdat de busverbinding inmiddels geschrapt was. Toch heb ik me nooit heel zeker gevoeld in het Nederlands.»

HUMO Gaf je daarom de voorkeur aan lichaamstaal?

Ish «Onbewust misschien wel. Ik heb me op die school altijd anders gevoeld omdat ik, bijvoorbeeld, nooit wist wanneer het ‘de’ of ‘het’ was. Ik maakte constant fouten en ik slaagde er maar niet in me goed uit te drukken. Ik geneerde me daarvoor. Ik heb weinig affiniteit met het Nederlands omdat die taal mij vroeger van de anderen scheidde. Ik voel me nog steeds onzeker als ik Nederlands spreek, terwijl ik me wél heel zeker van mezelf voelde toen ik begon te dansen. Ik had er succes mee, het gaf me adrenaline.»

HUMO Je hebt ook als danser moeten zoeken waar je goed in was. Met breakdansen ben je snel gestopt.

Ish «Ik was helemaal geen goeie breakdanser. In de dansgroep van Fouad was ik altijd degene die achteraan hinkte. Er waren heel veel dingen die ik gewoon niet kon. Mijn heupen bewegen, bijvoorbeeld. Ik heb geen souplesse en ik ben ook niet sterk. Daarom ben ik gestopt met het grondwerk en ben ik rechtstaand gaan dansen, en daar had ik steeds meer succes mee.

»Het is trouwens dankzij het dansen dat ik op mijn school in Amerika mijn plek heb gevonden. Iedereen kende elkaar daar al jaren, ik stond er helemaal buiten. Tot op de dag van het vrij podium. Ik had me ingeschreven om in mijn eentje een optreden te doen. Ik heb er zo’n spectaculair mogelijke show van gemaakt en daarna wist iedereen wie ik was: plots werd ik voor alle feestjes uitgenodigd.

»In de Verenigde Staten heb ik danseres Nawell Madani ontmoet, en door haar kon ik internationaal als choreograaf aan de slag. Zij werkt samen met een managementbureau in Duitsland, en dat zocht een choreograaf voor een show van Adidas. Zij heeft toen mijn naam doorgegeven. Pas toen ik in Duitsland werd voorgesteld aan de dansers met wie ik moest werken, allemaal grote namen, sloeg de paniek toe. Tot diep in de nacht heb ik naar YouTubefilmpjes van gedanste modeshows zitten kijken, en uiteindelijk heb ik een show in elkaar gestoken die ze zo goed vonden dat ik ook de volgende twee jaren mocht terugkomen.»

undefined

'Eén keer ben ik bijna in Hollywood geraakt, maar toen moest ik weer de bus terug naar mijn gastgezin nemen'

HUMO Ondertussen werk je als choreograaf in de hele wereld.

Ish «Mijn droom was om ooit naar Tokio te kunnen reizen en daar ben ik ondertussen ook geweest. Ik denk eigenlijk niet dat ik als choreograaf zoveel beter ben dan anderen. Volgens mij vragen de meeste mensen mij niet zozeer vanwege de kwaliteit van mijn werk, maar omdat ze mijn naam hebben gekregen van iemand die graag met mij heeft samengewerkt. Alles wat ik heb bereikt, is vooral het resultaat van goede contacten en positieve ontmoetingen.»

HUMO Je bent ook wel een vechter. Je broer speelde in de film ‘Les barons’. De jongens die daarin voorkomen, hebben geen werk en hebben te maken met discriminatie.

Ish «Daar heb ik natuurlijk ook mee te maken gehad. Ik mocht hier in Vilvoorde ook de dancings niet binnen. Ik ben ook kwaad en gefrustreerd geweest. Maar de vraag is dan: wat bereik je daarmee? Ik had het er pas nog over met mijn vader toen Bart De Wever zijn fameuze uitspraak over de Berbers deed. Mijn vader negeert zulke dingen, hij zegt: ‘Oké, het is nu eenmaal zo, maar het heeft geen zin om tegen zulke dommigheid te vechten.’»

Abderrahman «Het is toch volkomen zinloos om met je hoofd tegen een muur te blijven bonken? Dan kun je beter een andere weg zoeken. Op die manier ben jij degene die wint. Je wint gemoedsrust en gaat vooruit.»

Ish «Dat is ook wat ik dacht toen ik die dancings niet in mocht. Ik vond het triest, maar het was nu eenmaal zo en ik had geen zin om energie te verliezen door mij kwaad te maken. Ik weet wel hoe heftig emoties kunnen zijn, maar ik heb geleerd tot dertig te tellen en me te beheersen. Woede is negatief en put je alleen maar uit.»

HUMO Je houdt je in alle interviews erg op de vlakte op vragen over Syriëgangers uit Vilvoorde of IS.

Ish «Ik ken die jongens die naar Syrië gaan niet. Ik kom ze hier in Vilvoorde niet tegen. Ik vind het verschrikkelijk dat ze deel uitmaken van de gruweldaden die er gebeuren, maar ik moet nu niet opeens gebombardeerd worden tot een soort woordvoerder omdat ik een BV en een moslim ben die toevallig in Vilvoorde woont. Ik heb daar wel een mening over, maar die hou ik voor mezelf. Het enige waarover ik verantwoording afleg is over mijn keuzes, over wat ik doe.

»Als ik naar de beelden van IS kijk, ben ik even geschokt als jij. Ik heb niet het gevoel dat dat iets te maken heeft met mij of met mijn geloof. Het is IS die ons geloof misbruikt. Ik vind het vreselijk dat de wereld denkt dat dat is waar islam over gaat. Mensen die dat denken, hebben gewoon te weinig informatie over mijn geloof.»

undefined

'Als ik naar de beelden van IS kijk, ben ik even geschokt als jij. Ik heb niet het gevoel dat dat iets te maken heeft met mijn geloof'

HUMO Je zou in dit gesprek of in je boeken die informatie kunnen helpen geven.

Ish «Ja, maar ik zie dat niet als mijn taak. Ik word vaak gevraagd om in een talkshow te komen reageren op, bijvoorbeeld, de uitspraak van Bart De Wever of de aanslag in Parijs, maar ik weet niet hoe je in debat moet gaan met iemand die over alle belangrijke dingen van het leven op een totaal andere golflengte zit. Ik kan dat niet. Nu in ieder geval nog niet. Ik ben ook niet alleen maar Marokkaan of gelovige van de islam. Ik ben ook gewoon een jongen die danst en droomt en graag verhalen wil vertellen over zijn dromen.»

HUMO Waar heb je je boek geschreven?

Ish «Hier in de tuin. Het grootste deel heb ik geschreven tijdens de ramadan. Dat is daarvoor echt de beste periode. Als je niet eet, word je zwak en die zwakheid maakt je gevoelig. Je zintuigen worden scherper. Je voelt je ook heel nederig. Je hebt niets in je maag en dat geeft je het gevoel dat je niks hebt. Wat je belangrijk vindt, verandert dan. Je wordt spiritueler, stelt jezelf vragen die je je niet stelt als je met een hamburger in je hand voor de tv zit. Als je vast, word je kalm en kom je vanzelf bij de essentie van de dingen. Dat is de perfecte staat om in te schrijven.»

Abderrahman «Ach, ja, Ish. Het leven is ook maar het leven, hè.»

Ish «Ja, pa. En dan zeg je altijd: ‘Et après, c’est ton heure en puis tu meurs.’ En zo is het.»