Islam en radicalisme bij Marokkanen in Brussel

Activeren. Activeren. Activeren. En: trans­parantie, transparantie, transparantie. Een ander recept tegen radicalisering ziet politicoloog Bilal Benyaich op lange termijn niet. ‘Er woedt een bitse strijd om de islamitische ziel’, noteert hij in zijn boek ‘Islam en radicalisme bij Marokkanen in Brussel’. En, zegt hij, het wordt tijd dat de gematigde moslims de reactionaire leer van het salafisme eindelijk eens van antwoord dienen.

Benyaich wilde vooral een realiteit schetsen. Een statistische realiteit van Marokkanen in de Brusselse wijken, een realiteit die overal in Europese steden – ja, zelfs in Stockholm – aan de orde van de dag is. Werkloosheid, armoede, lage scholingsgraad: een mesthoop van misère als broeinest van extreme ideeën, waarbij het racisme van de blanke wordt beantwoord met een ander racisme, dat van de radicale islam. ‘Het was niet makkelijk om dit boek te schrijven,’ vertelt Benyaich als we de deur van het Brusselse café La Madeleine openduwen en vijftig jaar terug in de tijd stappen.

'Het is hoog tijd dat de gelovigen zelf hun boeltje opruimen'

Buikige mannen met tricot truien en weelderige snorren die wijkend hoofdhaar moeten compenseren, geven luidkeels commentaar op het nieuws van de dag. Twee vrouwen – het leven heeft zijn klauwen in hun gezicht gezet – luisteren, knikken en tappen bier volgens de regels van de kunst: met schuimkragen van twee vingers dik. Op het televisiescherm boven de toog zingt een aangespoelde zeemeermin over haar verloren prins en gebroken hart. We bestellen twee koffies en twee glazen water en Benyaich herhaalt wat hij daarnet al zei: dat het niet makkelijk was.

Bilal Benyaich «Ik heb moeten zoeken naar een juist evenwicht, om niet te scherp te zijn. Als kind van Marokkaanse migranten is het niet evident om over je eigen groep te schrijven, maar wat ik beschrijf, heb ik om me heen zien gebeuren: jongeren die plots volgens de letter van de Koran begonnen te leven, die baarden lieten groeien en in lange gewaden gingen rondlopen. Ik heb met hen getafeld en gediscussieerd. En ik heb ze ook zien vertrekken naar het buitenland: om te studeren in Londen, Syrië of Saoedi-Arabië, of om te vechten in Tsjetsjenië.

»Ik vind het onwaarschijnlijk dat we anno 2013 met een hegemonie zitten van de meest reactionaire variant van de islam, zoals die al decennialang gepropageerd wordt door

Saoedi-Arabië. Ik schat dat zowat één tiende van de praktiserende moslims salafisten zijn die vinden dat de geboden, verboden en rituelen niet voor interpretatie vatbaar zijn. En het salafisme heeft de mainstreamislam meer beïnvloed dan men beseft. Dat móét de praktiserende moslims zorgen baren.

»Zij zullen dat salafisme van antwoord moeten dienen: het is aan hen om hun religieuze stal uit te mesten. Natuurlijk zijn niet alle salafisten van plan om zichzelf op te blazen of aanslagen te plegen, maar wie ontkent dat het salafisme de petrischaal is waarin de gewelddadige radicalisering onstaat, ontkent het licht van de zon. Jihadisten – ook de jongens in Syrië, of ze nu alcohol drinken of een hoertje naaien – zullen altijd opnieuw het salafistische vocabulaire hanteren om hun daden te kaderen; net zoals je bij extreemrechtse terroristen als Anders Breivik of Hans Van Themsche steevast een link zult vinden met het islamofobe en racistische gedachtegoed van het Vlaams Belang, de Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders of een deel van de Amerikaanse neoconservatieven.»

HUMO Iedere samenleving heeft de radicalen die ze verdient, schrijf je in je boek. Qua statement kan dat tellen.

Benyaich «Radicalisering vindt nooit plaats in een vacuüm. Het is een complex fenomeen, met een sociale, economische, psychologische en religieuze component. Je kan niet zeggen dat armoede de oorzaak is van radicalisering, maar ze fungeert wel als glijmiddel. Net zoals discriminatie, werkloosheid en gettovorming. Onze ouders – de voormalige gastarbeiders – waren traditionele Marokkanen. Of ze nu van de stad of het platteland kwamen: ze waren niet zo religieus. Ze waren moslim omdat ze zo ‘geboren’ waren, maar die islam maakte evenveel deel uit van hun identiteit als het christendom van die van Jan met de pet in Vlaanderen.

»Dat het salafisme nu wél overheerst binnen de islam in België, is zowel het gevolg van de zware economische crisis in de jaren 80 als van de bekeringsijver van Saoedi-Arabië en islamistische bewegingen als de Tabligh-beweging en de Moslimbroederschap. Als bondgenoot van het Westen pompt Saoedie-Arabië massa's oliedollars in het verspreiden van zijn ideologie in niet-moslimlanden, en daarbij heeft het altijd al bijzondere aandacht gehad voor Brussel.

»Het is de hoofdstad van Europa en heeft een groeiende moslimbevolking. Het sociale en economische vacuüm waarin veel migranten zich bevonden nadat ze hun job waren verloren, werd opgevuld met een verhevigd religieus discours. In diezelfde periode begonnen ze ook de terugkeergedachte op te bergen: ze beseften dat hun verdere leven en dat van hun kinderen zich in België zou afspelen.

»Om toch een band met het land van herkomst te behouden, begon men te investeren in Arabische lessen en islamonderricht, die ook voornamelijk onder invloed stonden van orthodoxe moslims uit de golfstaten en Moslimbroeders uit Egypte en Syrië die hier in ballingschap waren. Dát was het begin van de islamisering van de Marokkaanse moslims, van een kolonisatie van de geest. De Saoedische invloed is een pak groter dan wat de officiële kanalen – zoals de grote moskee aan het Jubelpark – doen vermoeden.

»Bij de Turken lag dat overigens anders. Turkije heeft de teugels altijd strak in handen gehouden op het vlak van taal- en islamonderricht in het buitenland. Marokko had daar het geld noch de interesse voor.»

undefined