Jaarlijks vijftig keer euthanasie om psychiatrische redenen

In 2014 en 2013 zijn telkens een vijftigtal mensen om psychiatrische redenen geëuthanaseerd in ons land. Dat zegt professor Wim Distelmans, voorzitter van de federale commissie voor euthanasie, in de laatste aflevering van onze reeks De maakbare mens.

Er zijn ook vragen om euthanasie van buitenlandse psychiatrische patiënten, maar die worden meestal geweigerd. Leden van de commissies voor medische ethiek van andere universitaire ziekenhuizen pleiten evenwel voor voorzichtigheid bij ondraaglijk psychisch lijden.

'Psychiaters vinden dat euthanasie ingaat tegen de aard van hun beroep.' Paul Schotsmans (KULeuven)

Wim Distelmans «Manisch-depressieve patiënten zijn, in hun manische momenten, tot de meest onwaarschijnlijke dingen in staat: hun bankrekening plunderen, wekenlang in een vijfsterrenhotel logeren, verschillende auto’s op één dag kopen. In die fase zijn ze niet wilsbekwaam, dat is duidelijk. Maar in momenten van depressie komen ze door hun uitputting terug naar de baseline, en zijn ze wél wilsbekwaam. Dan kunnen ze bijvoorbeeld zeggen: ‘Ik beleef al dertig jaar lang waanzinnige hoogten en laagten, ik heb alles geprobeerd om die helse cyclus te doorbreken, inclusief psychiatrische opnamen, maar nu zit ik weer op die baseline, en ik weet dat ik over een paar weken weer vertrokken ben voor een duik in de diepte of een sprong in de hoogte.’ Dat zijn mensen die in aanmerking komen voor euthanasie.

»Het gaat om een kleine groep – 50 à 60 patiënten – maar het is geen verwaarloosbaar aantal: 2 à 3 procent van de 1.924 mensen die vorig jaar werden geëuthanaseerd. Doorgaans zijn ze nog niet oud, maar ze lijden al lang. Ze horen niet in deze wereld thuis, vinden ze: ‘Al mijn relaties mislukken.’ Twintigers en dertigers, van kindsbeen medisch opgevolgd, een geschiedenis van verscheidene instellingen – hun ouders waren oorspronkelijk radicaal tegen euthanasie, maar uiteindelijk stemden ze er toch mee in omdat het niet meer te doen was.

'Ik was mij er niet van bewust hoeveel mensen lijden ten gevolge van een psychiatrische ziekte. Ondraaglijk lijden, jazeker'

»We dringen erop aan dat de euthanasie plaatsvindt in aanwezigheid van de familie. Dat is aangenaam voor de patiënt, en voor de familie maakt het de verwerking achteraf makkelijker: ze weten dat het de wil van de patiënt was. Maar heel wat psychiatrische patiënten komen uit disfunctionele gezinnen en spreken een veto uit tegen de aanwezigheid van bepaalde familieleden: ‘Zij zijn de oorzaak van mijn miserie.’ Dat moet je respecteren.

»Drie jaar geleden hebben we ULteam, het Uitklaring Levenseindevragen-team, opgericht voor mensen die nergens anders terechtkunnen met hun vragen. Sinds ons ontstaan hebben we zo’n 400 aanvragen voor euthanasie gekregen. Slechts een fractie leidt tot euthanasie. Het belangrijkste is dat we mensen au sérieux nemen – dat verlengt heel wat levens. Mensen met mislukte suïcidepogingen zijn blij dat we luisteren naar hun wens om waardig te vertrekken: ‘Ik beloof u dat ik niet meer voor een trein ga liggen.’

»We krijgen ook vragen van buitenlandse patiënten. Meer en meer mensen weten dat euthanasie in België kan. Maar euthanasietoerisme zal het nooit worden. Dit gaat over ernstig zieke en vaak ook wat oudere mensen. Vragen van buitenlandse psychiatrische patiënten wimpelen we doorgaans af, omdat we hen onvoldoende kunnen begeleiden.

»Ik heb veel geleerd bij ULteam. Ik was mij er niet van bewust hoeveel mensen lijden ten gevolge van een psychiatrische ziekte. Ondraaglijk lijden, jazeker. Sommigen lijden aan verscheidene ziektes tegelijk: depressie én borderline én autisme – mensen zien wat af.»

Patrick Cras (UZA) «Euthanasie bij psychiatrische patiënten blijft moeilijk. Ik pleit voor de grootste voorzichtigheid, omdat doodsverlangen een wezenskenmerk kan zijn van mensen met een depressie.»

Paul Schotsmans (KU Leuven) «De wet laat euthanasie toe bij ondraaglijk psychisch lijden, zoals bij een chronische en uitbehandelde ernstige depressie. Maar helaas heb je nu ook mensen die, omdat ze alleen zijn en weinig omhanden hebben, verkiezen er een einde aan te maken. Die levensmoe zijn. Daar heb ik het moeilijk mee. En ik niet alleen, ik hoor stemmen opgaan in de geestelijke gezondheidszorg en de bejaardenzorg om euthanasie te beperken tot fysiek lijden.»

"Veel psychiaters willen geen euthanasie uitvoeren. ‘Het gaat in tegen de aard van mijn beroep,’ zeggen ze. ‘Ik begeleid patiënten bij hun zoektocht naar de zin van het leven.’

»Psychiaters stellen voor om euthanasie in geval van ondraaglijk psychisch lijden te vervangen door hulp bij zelfdoding. René Stockman, generaal-overste van de Broeders van Liefde, heeft geprobeerd zijn psychiaters te verbieden euthanasie uit te voeren in zijn instellingen. De psychiaters zijn daar niet in meegegaan – het was geen oplossing. Met zo’n verbod gaan mensen zich weer voor de trein gooien. ‘Nee,’ zeiden de psychiaters, ‘laten wij, als de patiënten toch euthanasie willen, hulp bieden bij zelfdoding.’»

Distelmans «In minder dan 1 procent van de euthanasiedossiers in België drinkt de patiënt nu al het dodelijke drankje zélf leeg. Dat kan dus al, als de patiënt erom vraagt.»

Vandaag in HUMO: het slot van 'Leven op bestelling en dood naar keuze: de terminale mens'.